Morgunblaðið - 15.02.1998, Blaðsíða 6

6 SUNNUBAGUR 15. FEBRÚAR 1998
MÖRGUNBLAÐIÐ
Siðferði-
lega gjald-
þrota eitur-
lyfíastríð
Barátta bandarískra stjórnvalda gegn eit-
urlyfjum undanfarna áratugi hefur haft
mjög slæmar afleiðingar, segir Milton
Friedman, sem telur stríðið gegn eiturlyfj-
um hafa beðið siðferðilegt gjaldþrot.
TUTTUGU og fimm ár eru
liðin frá því Richard Nixon
Bandaríkjaforseti lýsti yf-
ir „stríði á hendur eitur-
lyfjum“.
A sínum tíma gagnrýndi ég þessa
herferð hans með jafnt siðferðileg-
um sem praktískum rökum í grein í
Newsweek er bar heitið „Bannárin
og eiturlyf
„Höfum við siðferðilegan rétt til
að beita ríkisvaldinu til að koma í
veg fyrir að einstaklingur verði
drykkjumaður eða eiturlyfjaneyt-
andi? Væru böm annars vegar
myndu líklega flestir svara játandi,
hugsanlega með einhverjum skil-
yrðum. Ef um fullorðna og ábyrga
einstaklinga væri að ræða myndi ég
að minnsta kosti svara spuming-
unni neitandi.
Það er hægt að rökræða við hinn
hugsanlega fíkil. Gera honum grein
fyrir afleiðingunum. Biðja fyrir hon-
um og með honum. Eg tel hins veg-
ar ekki að við höfum neinn rétt til
að beita valdi, hvorki beinan né
óbeinan, til að koma í veg fyrir að
einstaklingur stytti sér aldur, hvað
þá til að koma í veg fyrir að hann
neyti áfengis eða taki inn eiturlyf."
Þessi siðferðilegi galli baráttunn-
ar gegn eiturlyfjum hefur á þeim
aldarfjórðungi sem hún hefur varað
getið af sér sértækar meinsemdir
rétt eins og gerðist er Bandaríkja-
menn reyndu að banna áfengi fyrr á
öldinni.
Notkun uppljóstrara. Þegar um
morð eða rán er að ræða er ekki
þörf á uppljóstrurum þar sem fóm-
arlömb slíkra glæpa em líkleg til að
greina frá þeim. Þegar um eitur-
lyfjaviðskipti er að ræða felst glæp-
urinn í viðskiptum milli viljugs
kaupanda og viljugs seljanda. Það
er þeim báðum í hag að ekki verði
greint frá athæfinu. Þess vegna er
þörf á uppljóstrurum.
Notkun uppljóstrara og þær gíf-
urlegu fjárhæðir sem um er að
ræða valda óhjákvæmilega spill-
ingu, rétt eins og á bannárunum.
Þetta gerir einnig að verkum að lýð-
réttindi saklausra borgara eru fót-
um troðin og framið er það
skammarlega athæfi að ryðjast inn
á heimili borgara og gera eignir
upptækar án dóms og laga.
Fangelsin fyllt. Arið 1970 vom
200 þúsund manns í fangelsum
Bandaríkjanna. I dag eru 1,6 millj-
ónir fanga í fangelsum. Atta sinnum
fleiri að raungildi, sex sinnum fleiri
ef tekið er tillit til íbúafjölgunar á
tímabilinu. Að auki em 2,3 milljónir
manna á skilorði eða með reynslu-
lausn. Tilraunir til að banna eiturlyf
era helsta ástæða hinnar hrikalegu
fjölgunar fanga.
Reuters
Flýja Sierra Leone
FRIÐ ARGÆSLU S VEITIR frá
Nígeríu, sem steyptu herfor-
ingjastjórn Sierra Leone, virtust
í gær hafa náð höfuðborginni
Freetown á sitt vald. Þd heyrð-
ust stöku skotbardagar í sumum
hverfa, að sögn íbúa.
Þúsundir íbúa landsins
hafa flúið óöldina til grann-
ríkisins Gíneu og hér veður
faðir til lands í Conakry með
dóttur sína á bakinu eftir 12
klukkustunda bátsferð frá
Freetown.
ERLENT
Reuters.
MEXÍKÓSKUR hermaður brennir maríjúana er gert hefur verið upptækt.
Hlutfallslega fleiri
svartir fangelsaðir. I
ræðu sem Sher Hoson-
ko, sem þá var for-
stöðumaður fíkniefna-
varna Connecticut,
flutti árið 1995 sagði
hann:
„Við fangelsum 3.109
blökkumenn af hverj-
um 100 þúsund. Til að
sýna fram á hvað felst í
þessari tölu má nefna
að helsti keppinautur
okkar í þessum efnum
Suður-Afríka. Og þá er
ég að tala um Suður-
Afríku fyrir tíma Nel-
son Mandela, meðan aðskilnaðar-
stefnan var enn við lýði. Þar vom
729 af hverjum 100 þúsund blökku-
mönnum fangelsaðir."
Miðborgir eyðilagðar. Ástand
miðborga okkar má fyrst og fremst
rekja til lögbannsins á eiturlyf.
Hinar þéttbýlu miðborgir hafa
ákveðið hlutfallslegt forskot þegar
eiturlyfjasala er annars vegar. Þótt
flestir kaupendur fíkniefna búi ekki
í miðborgunum búa flestir sölu-
mennirnir þar. Ungir strákar og
ungar stúlkur líta á hina fyrirferð-
armiklu og efnuðu fíkniefnasala
sem fyrirmyndir. Afrakstur fíkni-
efnasölu borinn saman við afrakstur
hefðbundins starfs-
frama er byggist á
menntun og mikilli
vinnu er mun líklegri
til að freista ungra
jafnt sem aldinna.
Skuðinn bundinn við
notendur. Bannið gerir
að verkum að eiturlyf
verða fokdýr og gæði
em óviss. Fíkill verður
að eiga viðskipti við
glæpamenn til að nálg-
ast eiturlyfin og marg-
ir þeirra hrekjast sjálf-
ir út í glæpi til að geta
fjármagnað neyslu
sína. Þar sem erfitt er
að verða sér úti um sprautur deila
fíklar þeim oft á milli sín sem eykur
líkurnar á útbreiðslu smitsjúkdóma.
Ófullnægjandi meðferð við stöð-
ugum kvölum. Samkvæmt skýrslu
sem heilbrigðisráðuneytið hefur
gefið út era tveimur þriðju dauð-
vona krabbameinssjúklinga gefin
ófullnægjandi verkjalyf. Eflaust er
sú tala mun hærri þegar sjúklingar
sem ekki em dauðvona, em annars
vegar. Þetta má rekja til þess mikla
þrýstings sem eiturlyfjaeftirlitið
(DEA) beitir lækna er ávísa á fíkni-
efni.
Erlend ríki bíða skaða. Stefna
Bandaríkjanna í eiturlyfjamálum
hefur kostað þúsundir manna lífið
og ollið gífurlegu efnahagslegu tjóni
í ríkjum á borð við Kólumbíu, Perú
og Mexíkó auk þess að veikja ríkis-
stjórnir þessara ríkja. Því er um að
kenna að við getum ekki framfylgt
okkar eigin lögum heimafyrir.
Ef við gætum það væri enginn
markaður fyrir innflutt eiturlyf.
Cali-eitm-lyfjahringurinn væri ekki
til. Erlend ríki yrðu ekki að þola þá
skerðingu fullveldis er felst í því að
„ráðgjafar" okkar og hersveitir
sinna starfi sínu innan þeirra
landamæra, leiti í skipum þeirra og
hvetja heri viðkomandi ríkja til að
skjóta niður flugvélar. Þessi ríki
gætu séð um sín eigin mál og við
þyrftum ekki að nýta heraflann í
önnur verkefni en honum em ætluð.
Getur einhver stefna, sama
hversu velmeinandi hún er, talist
siðferðilega réttmæt ef hún getur af
sér umfangsmikla spillingu, leiðfr til
fangelsunar mikils fjölda manna, er
einstökum kynþáttum óhagstæð,
eyðileggur miðborgir okkar, tortím-
ir afvegaleiddum og viðkvæmum
einstaklingum og veldur dauða og
usla í erlendum ríkjum?
Höfundur er nóbels veröla unnlmfi í
hagfrædi og starfar við Hoover-
stofnunina. Hann ritaði þessa grein
fyrir New York Times.
Milton Friedman.
Arásar á Irak aflað
fylgis meðal almennings
Washington. Reuters.
BANDARÍSK stjórnvöld hefja upp
úr helginni sérstakar aðgerðir til
þess að afla íylgis meðal bandarískra
kjósenda við hugsanlegan hernað
gegn Irak. Bill Clinton forseti sagði
andstöðu Rússa við loftárásir á mið-
stöðvar eitur- og lífefnavopna Iraka
fældu Bandan'kjamenn ekld frá að-
gerðum meðan Saddam Hussein ein-
ræðisherra heimilaði ekki frjálsan
aðgang eftirlitsmanna með gjöreyð-
ingarvopnum íraka.
„Við þessar kringumstæður er
„njet“ ekki nei í okkar augum," sagði
Clinton um andstöðu Rússa við hern-
að gegn írak. Rússar, sem lengi hafa
átt náin sambönd við Iraka, hafa lagt
áherslu á að fundin verði pólitísk
lausn á deilunni um vopnaeftirlit í
írak. Allt frá því írakar tóku að setja
skorður við starfsemi eftirlitsmanna
Sameinuðu þjóðanna (SÞ) í október
sl., hafa bandarísk stjórnvöld sömu-
leiðis leitað eftir diplómatískri lausn.
Þar sem það hefur engan árangur
borið hafa hótanir um hernað verið
auknar og liðsafla verið safnað sam-
an á Persaflóa.
Ráðgert er að Clinton fari í varn-
armálaráðuneytið (Pentagon) á
þriðjudag til viðræðna við æðstu
menn þar um skipulag væntanlegra
aðgerða. Á miðvikudag halda Willi-
am Cohen varnarmálaráðherra, Ma-
deleine Albright utanríkisráðherra
og Sandy Berger þjóðaröryggisráð-
gjafi Clintons til Kólumbus í Ohio og
útskýra staðfestu Clintons um að
svara óbilgirni íraka varðandi
vopnaeftirlitið með árásum á fyrfr-
fram ákveðin skotmörk.
Utanríkisráðuneytið hefur kallað
eftir þjónustu Davids Newtons, sem
gegnt hefur starfi sendiherra í
nokkrum arabaríkjum en er nú kom-
inn á eftirlaun, til þess að reka erindi
Bandaríkjanna. Hann heldur í dag í
ferð til höfuðborga 13 arabaríkja til
þess að hitta blaðamenn og útskýra
fyrir þeim afstöðu Bandaríkjamanna
til deilunnar við Iraka. Newton er
flugmæltur á arabísku.
Annan vill tillögur
Kofi Annan, framkvæmdastjóri
SÞ, hefur haldið tvo fundi með full-
trúum fastaríkjanna í öryggisráðinu
og ráðgerfr þann þriðja á morgun.
Tilgangur þeirra er að ná samkomu-
lagi um tillögur sem hann gæti farið
með til íraks til að freista þess að
leysa ágreininginn um vopnaeftirlit-
ið. Stjórnvöld í Bagdad og Moskvu
hafa þrýst á að Annan fari til íraks
en þangað vill hann ekki fara nema
hafa í farteskinu tillögur sem fasta-
ríkin, Bandaríkin, Rússland, Bret-
land, Frakkland og Kína, komi sér
áður saman um.
Efasemdir em um að fór af þessu
tagi geti borið árangur. Robin Cook
utanríkisráðherra Bretlands sagði
hana því einungis geta orðið gagn-
lega að Irakar féllust á alvöra við-
ræður. Ferðin, ef af henni yrði, ætti
að hafa þann eina tilgang að tryggja
samkomulag um að vopnaeftirlits-
menn SÞ fengju að halda störfum
sínum áfram óáreittir og óhindrað.
Sérstök sendisveit SÞ var væntan-
leg í dag til Bagdad til að skoða átta
staði sem Irakar hafa meinað vopna-
eftirlitsmönnum stofnunarinnar að-
gang að. Eru það svonefnd forseta-
svæði sem írakar vilja ekki hleypa
eftirlitssveitunum að nema með sér-
stökum skilyrðum. Fyrir sveitinni
fer Svíinn Staffan de Mistura, fram-
kvæmdastjóri upplýsingamiðstöðvar
SÞ í Róm.
>
>
I
)

>
I
)
I
>
>
>
I