Morgunblaðið - 15.02.1998, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 15. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
ANNA Soffía: „Helst þyrfti að stuðla að jöfnu kynjahlutfalli í öllum
starfsgreinum."
/
I fótspor
föðurins
Anna Soffía Hauksdóttir varð prófessor í
rafmagnsverkfræði aðeins þrítug að aldri
og veitir nú Kerfísverkfræðistofu Verk-
fræðistofnunar HI forstöðu. Það er ekki á
hverjum degi sem kona kemst með slíkum
árangri inn 1 þá karlaveröld sem verkfræð-
in hefur verið, og því langaði Kristínu
Marju Baldursdóttur að fcrvitnast um
ac 7
bakgrunn hennar og dagleg störf. I ljós
kom að veröld verkí'ræðingsins snýst ekki
ein^öngu um tölur off tölvur.
KONUR hafa hingað
til ekki hópast í raf-
magnsverkfræði,
hvað sem síðar verð-
ur, en Anna Soffía
segir að hún hafí
fljótt vitað að lífsstarf hennar yrði
með einhverju móti tengt stærð-
fræði, eðlisfræði eða efnafræði.
„Faðir minn er rafmagnsverk-
fræðingur að mennt og hefur alla tíð
unnið hjá Rafmagnsveitu Reykjavík-
ur. Eg var ekki nema þriggja ára
þegar ég var að skottast með honum
inni við Elliðr.í.' þar sem hann var að
vinna í gömlu rafstöðinni. Fjögurra
ára gömul fór ég að leggja saman
tölur og þegar í skóla var komið var
það ætíð stærðfræðibókin sem var
tekin fyrst upp úr töskunni."
Sterkar stelpur
Áður en Anna Soffía sýnir mér
heillandi en flókinn heim talna og
tölva tyllum við okkur niður á skiif-
stofu hennar í húsi verkfræðideildar
við Suðurgötu, þar sem hún segir
mér aðeins frá æsku sinni og námi.
„Skólagangan hófst í Hlíðaskóla
þar sem Armann Kr. Einarsson
kenndi mér í sex ár. Bekkurinn var
svolítið sérstakur og hafði á að skipa
mörgum „sterkum“ stelpum! Pað
var látið mikið með þennan bekk og
við fengum að vita að við værum
klár. í gagnfræðadeild var ég líka
með góða kennara, Eddu Snorra-
dóttur og fleiri, og svo lá leiðin að
sjálfsögðu í MH. Áfangakerfið þar
hentaði mér mjög vel.“
- Þú hefur líklega dúxað stöku
sinnum?
„Jú, ég lá ofarlega í einkunnum
alla tíð, enda lærði ég vel heima og
átti létt með það. Mér hefur alltaf
þótt gaman að læra en ætli ég sé
ekki búin að fá nóg af skólagöngu
svona í bili. Ég gæti þó vel hugsað
mér að stúdera stærðfræði þegar ég
er komin á eftirlaun."
- Varst semsagt alltaf góð í stærð-
fræðinni?
,Alveg slarkfær.“
- Hvað um önnur fóg?
„Ég stóð mig ágætlega í þeim. Það
var aðeins eitt fag sem mér þótti
leiðinlegt og það var saga. Hana van-
rækti ég. Hins vegar hef ég fengið
meiri áhuga á henni eftir að ég elt-
ist.“
Eftir stúdentspróf úr Menntaskól-
anum í Hamrahlíð fór Anna Soffía í
Háskóla íslands, lærði fyrst efna-
fræði í eitt ár, en fór síðan á annaðár
í rafmagnsverkfræði.
„Nemendur í rafmagnsverkfræði
voru þá tíu, þar af vorum við tvær
stúlkumar. Það var vissulega ekki
algengt að stúlkur færu í slíkt nám
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
„EIGINLEGA gerum við lítið annað, erum í vinnunni og svo með börnunum.“ Anna Soffía og Þorgeir með
börnum sfnum Margréti Aðalheiði og Hauki Óskari.
þá, en mönnum þótti það þó ekkert
mjög undarlegt. Ég varð stúdent
1977, kom upp ef svo má segja í enda
hippatímans, og á þeim tíma var allt
í tísku sem var öðruvísi. Á þessum
árum var vakning, konur hófu nám í
öldungadeild meðal annars, og fóru í
ríkari mæli að hasla sér völl í at-
vinnulífinu. Sjálfri þótti mér það eðli-
legt að vera í þessu námi. Jafnréttis-
hugsjónin hefur ætíð verið sterk í
nér.“
Kynt undir áhugann
Eftir fjögurra ára nám við verk-
fræðideildina hér heima fór hún til
Bandaríkjanna og lærði við The Ohio
State University í sex ár. Tók fyrst
meistarapróf í rafmagnsverkfræði
og síðan doktorspróf.
- Þú hefur fetað í fótspor föðurins.
Erum við semsagt með þetta allt í
genunum?
„Ef erfðasamsetning er góð og
uppeldi gott verður útkoman líklega
góð. En dæmin um erfðir og uppeldi
eru svo mörg og margvísleg að það
er þó ekkert hægt að fullyrða í því
sambandi."
- Verkfræðin hefur þó samt sem
áður ekki verið hefðbundið kvenna-
nám. Hver voru áhrif uppalenda
þinna?
„Þau voru góðir foreldrar og höfðu
bæði tvö áhrif á mig á ólíkan hátt.
Þau hvöttu mig og kyntu undir
áhuga minn á ýmsum sviðum, en
þurftu aldrei að ýta mér áfram.
Jafnrétt uppeldi þarf
að ná yfir allar at-
hafnir manns
Mamma stóð oft á bremsunni þegar
ég ætlaði mér of mikið í einu. Hún
var píanókennari, sem fékk nú
reyndar lítinn frið til að stunda tón-
listina þegar börnin voru komin, og
var heimavinnandi þar til ég var
sautján ára. Síðar starfaði hún sem
ritari hjá Orkustofnun og sneri sér
að myndlist í frístundum."
- En fékkst þú „hefðbundið
stúlknauppeldi“?
„Jájá, ég fór í gegnum þrif og
Við þurfum ekki
að vera út um allar
trissur
þvotta, þótt það gengi ekki mjög vel
að fá mig til að taka til hendinni. En
ég hafði aftur á móti yndi af fóndri,
saumum og prjónaskap. Bjó eitt sinn
til gítar og þegar ég var þrettán ára
gerði ég mér lítið rafmagnsorgel úr
þéttum, viðnámi og fleiri íhlutum
auk hátalara. Jájá, maður var oft að
vasast í tækjum og áhöldum fóður
síns, fékk lánaðan lóðboltann og önn-
ur áhöld.“
Flugumferðarhermir
Á Kerfisverkfræðistofu Verk-
fræðistofnunar Háskólans leynast
líklega nokkrir lóðboltar, en það eru
tölvurnai- sem draga að sér athygl-
ina, einkum sú sem hefur flugum-
ferðarherminn á skjánum. Þar má
sjá hvernig umferðin yfir Atlantshaf-
ið leit út einn haustmorguninn og
það er næstum óhugnanlegt að sjá
hversu margar vélar fljúga í einu yf-
ir hafið. Anna Soffía segir að þær
séu um þúsund talsins og þá fer nú
að fara um suma.
„Ég hóf störf hér að námi loknu
árið 1987, og þá var Þorgeir Pálsson,
núverandi flugmálastjóri, forstöðu-
maður. Starfsemin var þá í miklum
vexti og ég var ráðin í það verkefni
að búa til hermi af Nesjavallavirkjun
í samvinnu við Rafhönnun og Hita-
veitu Reykjavíkur. Áslaug Harðar-
dóttir vélaverkfræðingur, sem nú
starfar hjá Boeing í Seattle, vann
lengi með mér að þessu stóra rann-
sóknarverkefni sem við lukum árið
1994.“
Anna Soffía varð prófessor árið
1988 og forstöðumaður Kerfisverk-
fræðistofu Verkfræðistofnunar 1992.
„Hér starfa nú sex til sjö manns
og um þessar mundir eru aðallega
tvö verkefni í gangi sem nefnd eru
„NICE“ og „AMUSE“. Hið fyrr-
nefnda, sem styrkt er af Alþjóðaflug-
málastofnuninni, er unnið í samvinnu
við íslensku flugmálastjórnina og
einnig þá bresku og bandarísku,
IATA, samtök flugrekenda, og Luft-
hansa. Við höfum þróað flugumferð-
arhermi sem hermir eftir flugum-
ferðinni í Norður-Atlantshafi og er-
um að rannsaka hvernig hægt verði
að fljúga hagkvæmari flugleiðir,
einkum með spamað eldsneyt’s í
huga, með tilkomu nýrrar staðsetn-
ingar- og fjarskiptatækni. Með til-
komu þessarar nýju tækni verður
hægt að fylgjast betur með staðsetn-
ingu flugvéla í loftrýminu og minnka
bil milli véla án þess að hætta stafí
af.
Síðarnefnda verkefnið er Evi'ópu-
sambandsverkefni sjö landa, eitt hið
stærsta hér á landi, og er samvinnu-
verkefni Kerfisverkfræðistofu,
Landssíma Islands hf. og Nýherja.
Þetta er þriggja ára verkefni sem
Maður var ofl að
vasast í tækjum og
áhöldum föður síns,
fékk lánaðan lóðbolt-
ann og önnur áhöld.
mun ljúka í haust. í stuttu máli erum
við að gera tilraunir með gagnvirkt
sjónvarp. Notendur í heimahúsum
geta tengt sig út á fjarskiptanet og
fengið ýmiss konar upplýsingar sem
sendar eru eftir köplum inn á heimil-
in. Þeir geta til að mynda pantað sér
bíómynd, skoðað sjónvarpsfréttir
gærdagsins og svo framvegis.
Einnig er hægt að komast inn á al-
netið og fletta í gegnum heimasíður.
Við höfum verið með tilraun í gangi í
tíu íbúðum þar sem notendur próf-
uðu að nýta sér þessa tækni og vinna
með hana. I vor fer í gang önnur til-
raun og þá með þróaðri hugbúnaði
og tækni. Þetta hefur verið mjög
lærdómsrík reynsla og gott verkefni
sem hefur gengið vel.“
Lágt hlutfall kvenna
Anna Soffía, sem er líklega með
yngstu prófessorum landsins, kennir
í rafmagns- og tölvuverkfræðiskor,
og þai' mun vera margt nýtt á döf-
inni hvað námið snertir.
„Við höfum unnið að því síðustu
fjögur til fimm árin að endurskipu-
leggja námskrána hjá okkur, sem
þýðir að frá og með næsta hausti
geta nemendur lokið meistaraprófi
eftir fimm ára nám. Það er sambæri-
legt því sem gerist erlendis. Áður
vorum við með fjögurra ára nám og
gallinn við það var sá, að það var
heldur meira en BS-gráða og heldur
minna en meistarapróf. Nú stígum
við skrefið til fulls og álítum að það
verði til bóta, því það er mikill skort-
ur á rafmagns- og tölvuverkfræðing-
um núna. Atvinnuhorfur eru því góð-
ar og aðsókn nemenda verið mikil að
undanfórnu. Fyrir nokkrum árum,
þegai’ atvinnuhorfur voru verri,
höfðum við samsvarandi fáa nem-
endur. Ég spurði nemendur mína í
haust, um 60 manna hóp á fyrsta ári,
hvers vegna þeir hefðu valið þetta
nám og þeir gáfu aðallega upp þrjár
ástæður: Atvinnuhorfur voru góðar,
launin góð og námið áhugavert."
- En hefur prófessorinn ánægju af
kennslunni?
„Mér finnst gaman að kenna en vil
gera það í hófí. Kennsla á háskóla-
stigi er gríðarlega krefjandi og tíma-
frek. Undirbúningur er mikill og
nemendur eru góðir, þannig að það
er eins gott að vera með allt sitt á
tæru!
- Hvert er hlutfall kvenna núna í
rafmagns- og tölvuverkfræði?
„Það er ennþá lágt. Árið 1987-’88
var ég frekar bjartsýn því þá voru
konur þriðjungur nemenda 1 einum
árganginum. Svo fækkaði nemend-
um og í mörgum árgöngum eru eng-
ar konur núna. Aftur á móti hefur
hlutfall kynja verið jafnara í véla- og
iðnaðarverkfræði og í umhver . is- og
byggingarverkfræði.
Rafmagns- og tölvuverkfræði
hentar ekld síður konum en körlum
svo ég hef enga skýringu á hvers
vegna konur eru í svona miklum
minnihluta þar. En sennilega verður
að leggja meiri rækt við kennslu í
raungreinum á yngri skólastigum og
vinna betur að hinu jafnrétta upp-
eldi, eins og ég hef viljað nefna það.
Slíkt uppeldi þarf að ná yfir allar at-
hafnir manns. Fólk á að geta haft
frjálsara starfsval, konur eiga ekki
endilega að þurfa að fara í hefðbund-