Morgunblaðið - 16.08.1998, Blaðsíða 24

24 E SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
HEILSUHÆLIÐ að Vífilsstöðum - reist með þjóðarátaki undir kjororðinu
„Berið hver annars byrðar".
THOMSENSBILLINN frá 1904.
Guðmund sérstaklega minnisstæð-
an er þeir störfuðu saman í Smiths-
búð, sem lengi var ein af fínni
verslunum bæjarins. Guðmundur
var pakkhúsmaður. Hann lét sér
einkar annt um verkafólk, sem þar
hafði atvinnu að sumrinu og hélt
tryggð við það. Sonur Guðmundar
var Sigurður skrifstofustjóri Eim-
' skipafélags Islands. Frá Ingólfi
syni Sigurðar er myndin af skjali
Heilsuhælisfélagsins komin.
Ingólfur starfaði um áratuga skeið
hjá Eimskipafélaginu, en síðar hjá
Ríkisútvarpinu.
I umræðum þeirr, sem nú fara
fram um kaup og sölu banka og
fjárfestingarsjóða annars vegar og
stöðu heilsugæslu og sjúkrahúsa
hins vegar er ljóst að ótal hendur
bíða framréttar með fé og digra
sjóði til kaupa á hlutabréfum pen-
ingastofnana. Fáeinir skildingar
falla af veisluborðum á Glæsivöll-
um íslenskrar yfirstéttar.
I afmælisriti SIBS sem út kom
árið 1988 ritar Halldór Laxness
gein þar sem hann rómar forgöngu
berklaveikra og vekur athygli á
myndarbrag er einkenni menning-
arsetur þeirra á Reykjalundi. Hall-
dór segir:
„Einhver kaldhæðni finst mér
liggja í því, að berklaveikir menn,
og ekki horskir bændur landsins
skuli hafa framkvæmt þennan
gamla draum um nýtísku íslensk
myndarheimili til sveita. Af hverju
gánga þeir þeir ekki á undan sem
hraustir eru? Því er svarað til:
berklaveikir menn fá alstaðar
penínga. Eg svara: hraustir menn
Skjal Heilsuhælisfélagsins
var afhent þeim sem lögðu
sitt af mörkum til að heilsu-
hælið risi af grunni.
geta líka feingið penínga. Þá er
sagt: það er einginn vandi fyrir þá
berklaveiku, þeir hafa happdrætti.
Mætti ég skjóta því inn að bændur
hafa líka sitt af hverju þó þeir hafí
ekki happdrætti; þeir hafa til dæm-
is kýr. Þessu er að vísu ekki neitað,
heldur sagt sem svo: reykjalundar-
menn fá alskonar fríðindi. Svar:
bændur fá líka hitt og annað upp-
bætt.
Þannig er haldið áfram að reyna
að sanna mér að aungvir geti sett
upp verulegt myndarheimili með
nútímabrag til sveita á Islandi,
nema þeir hafí berklaveiki."
Segja má að bifreiðar hafí haslað
sér völl með svo ótvíræðum hætti
hér á landi að þær séu einskonar
tákn tuttugustu aldar. Þótt Thom-
sensbíllinn, sem telst marka upp-
haf bílaaldar þætti lítt fýsilegur
fararkostur er hann „samferða"
sjúkdómum þeim, sem herja með
feiknstöfum á þjóðina í byrjun
heimastjórnar. I upphafi er litið á
bílinn, sem þarfan þjón. Að vísu
eru bifreiðastjórar taldir fullhugar
og njóta vinsælda. Það er samt
ekki fyrr en komið er fram yfir
miðja öldina sem bíllinn er tekinn í
hjáguðatölu og dýrkaður, sem væri
heilagt tákn að ræða. Nú
er svo komið að það er betra að
vera bifreið en sjúklingur eða gam-
almenni. „Gunnlaugsbúð sér um
sína“ var auglýst á árum áður. Um-
boðin, Toytoa tákn um gæði, Su-
baru, Mercedes Benz eða hvað þau
heita slá öll upp dyrum sínum og
bjóða bifreiðar velkomnar í upphit-
aða sali. Ef þú ert klessukeyrður
bíll þá er þér tjaslað saman, þú ert
réttur, sandblásinn og lakkaður,
bónaður þangað til þú gljáir og
geislar. Ryksugaður og smurður.
Utskrifaður og boðinn velkominn.
Ef þú ert sjúklingur eða gamal-
menm
þá máttu búast við bið,
sem engan enda virðist ætla að
taka. Enginn skyldi samt alhæfa.
En dæmin era mörg sem nefna má.
Og ekki má gleyma því að umræða,
sem fer fram um heilbrigðismál og
sjúkrahús og starfslið er öll á þeim
nótum að ótti og skelfing, kvíði og
kvöl siglir í kjölfarið. Svo fjarri er
því að leitað sé lausna í anda
„Heilsuhælisfélagsins", svo gagn-
stæð er áttin sem þjóðin hefír
stefnt í á þeim tíma sem liðinn er
að segja má að nýtt einkunnarorð
hafi tekið við af því sem nefnt var:
„Berið hver annars byrðar."
Þannig hófst öld heimastjórnar.
Þegar kristnitökuafmælið er
framundan þá hefir þjóðin valið sér
nýtt vígorð: „Gefðu bíl í skóinn.“
Bílakóngar, olíukóngar og vaxta-
kóngar ráða ferðinni. Fyrram var
sagt: „Sannleikurinn mun gera yð-
ur frjálsa." Nú er frelsið að finna
hjá fjárfestingarsjóðum. „Frjáls
bílalán Glitnis." Og svo má klessu-
keyra á næsta horni og segja: „Eitt
pund af Export og eitt pund af rót
og skrifa það hjá henni mömmu,“
segja táningarnir, sem stíga skuld-
um vafðir úr bílflakinu.
Þótt þjóðin njóti menntunar og
mikilvægra starfa margra af-
bragðslækna má samt segja að þörf
væri jafn skeleggrar forystu og
þjóðin naut meðan Guðmundur
Björnsson fór fyrir liði. Magnús
Magnússon ritstjóri var þingskrif-
ari þegar Guðmundur var forseti
Alþingis. Magnús segir að Guð-
mundur hafí stundum ekki þurft
annað en horfa yfír hópinn. Hann
hafi með augnaráði sínu einu haft
úrslitaáhrif á gang mála. Nú skyldi
enginn mæla með ofríki eða ein-
ræði. En djörfungar og hugsjóna er
þörf. Þótt ekki sé bragðið yfir sig
sýndarhjúpi kristilegs siðgæðis er
samt sem áður hart að búa við þau
siðaskipti, sem nú tiðkast. Breyting
sú, sem er að verða á Faðirvorinu.
Nú er verið að breyta. Senn má
ekki segja: „Til komi þitt ríki.“ Því
verður breytt í takt við tímann: „Til
komi þitt eignarhaldsfélag.“ Og
„Ber þú sjálfur fjanda þinn.“
m
i
z
?
1
S

LAUGARDAGSBLAÐI MORGUNBLAÐSINS
29. ÁGÚST FYLGIR BLAÐAUKI UM MENNTUN
Í blaðaukanum verður lögð áhersla á að kynna þá fjölmörgu námsmöguleika
sem eru í boði fyrir þá sem vilja stunda einhvers konar nám eða sækja
námskeið í vetur. Efnisval verður fjölbreytt og sniðið að þörfum ungra sem
aldinna.
• Tungumálanám
• Fjarnám
• Símenntun
• Söngur og dans
Siglingar
Tölvunám
Leiklist
Bókmenntir
• Prjónaskapur
• Skylmingar
• Forritun
• Afþreying
• Viðtöl o.fl.
Skilafrestur auglýsingapantana er til
kl. 12 mánudaginn 24. ágúst
Allar nánari upplýsingar veita sölu- og
þjónustufulltrúar á auglýsingadeild í síma 569 I 139.
ftorgtmMafrÍfe
AUGLÝSINGADEILD
Sími: 569 1111 • Bréfasími: 569 1110 • Netfang: augl@mbl.is