Morgunblaðið - 25.08.1998, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 25. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Panmörk Skólastjóri og kennarar Kópavogsskóla voru á ferðinni í Kaupmannahöfn til að kynna sér sið-
ferðileg reikningsskil í skólastarfínu. Sigriln Davíðsdóttir slóst í hópinn þegar kennararnir heimsóttu
Lindevangskólann, sem fylgir þessu kerfi. Rækt er lögð við samtöl og samskipti en ekki við pappírsvinnu.
Siðferðileg
reikningsskil
í skólum
• Kennararnir taka ófeimnir í krakkana
enda eru þeir ekki alltaf stilltir
• Nýtt og betra samband myndast milli
foreldra, kennara og nemenda
STEFFEN sýnir Gunnlaugu Thorarensen og Ólafi Guðmundssyni
hvernig hann glímir við dönskuverkefnin á tölvunni.
SAMTÖL efla skilninginn".
Þessi slagorð símafyrirtæk-
is hanga úti um alla Kaup-
mannahöfn og það eru líka
orðin, sem Jóna Möller aðstoðar-
skólastjóri Kópavogsskóla notar til
að lýsa áhrifum siðferðilegra reikn-
ingsskila í skólastarfinu. Jóna var
ásamt Ólafi Guðmundssyni skóla-
stjóra sama skóla og tæplega tutt-
ugu samkennurum á ferð í Kaup-
mannahöfn í síðustu viku til að
kynna sér hvernig siðferðileg reikn-
ingsskil eru nýtt í skólastarfí. Ólaf-
ur segir reikningsskilin miða að
sama marki og gaeðastjómun, en
leiðin sé önnur. Lögð sé rækt við
samtöl og samskipti, en síður við
pappírsvinnu. Samkvæmt grunn-
skólalögunum eiga allir íslenskir
grunnskólar að hafa tekið upp
sjálfsmatskerfí að eigin vali fyrir
2002. Kópavogsskóli hefur þegar
byrjað á sínu ferli, þar sem siðferði-
leg reikningsskil eru takmarkið.
Hugmyndin ættuð
úr atvinnulífinu
Siðferðileg reikningsskil eru þró-
uð í viðskiptaháskólum sem stýri-
tæki fyrir fyrirtæki, en hafa einnig
verið aðlöguð opinberum rekstri,
framhaldsskólum og nú nýlega
einnig grunnskólum. Að sögn Ólafs
Guðmundssonar felast reiknings-
skilin í því að skólasamfélagið, skól-
inn og þeir sem tengjast honum,
komi sér saman um væntingar og
gildi. í umræðuhópum foreldra,
nemenda og kennara em ræddar
grundvallarspumingar eins og hvað
góður skóli sé og hvers vænst sé af
skólanum. Hóparnir koma sér sam-
an um spurningalista, sem síðan em
notaðir til að fá fram hver hin sam-
eiginlegu gildi þessara aðila séu og
hvað skólasamfélagið í hverjum
skóla geti sameinast um. Andstætt
gæðastjórnun er ekki leitast við að
koma upp skýrt afmörkuðum vinnu-
ferlum skráðum á pappír, heldur
fremur að fá sem flesta til að hug-
leiða skólastarfíð og tala saman.
Siðferðileg reikningsskil eru engu
að síður vottunarhæf samkvæmt
gæðastaðli gæðastjórnunar.
Skólayfírvöld á Friðriksbergi við
miðborg Kaupmannahafnar hafa
ákveðið að stefnt skuli að því að
taka upp siðferðileg reikningsskil í
öllum grunnskólum bæjarfélagsins
og sá fyrsti til þess er Lindevang-
skólinn, svo eðlilegt var að íslenski
hópurinn heimsótti skólann og
skólastjóra hans Ingelise Thyssen.
Skólinn er til húsa á Friðriks-
bergi í stórri múrsteinsbyggingu
frá 1929 og Ingelise Thyssen er
ekki í vafa um að skólinn sé sá fal-
legasti í allri Danmörku. Kjaminn í
byggingunni er samkomusalur, sem
rúmar alla nemendur og er mikið
notaður. Reikningsskilin leiddu í
ljós að nemendur óskuðu eftir fleiri
samkomum og því hefur þeim fjölg-
að.
í stuttu máli segir Ingelise Thys-
sen að með siðferðilegum reiknings-
skilum í skólanum hafi sameiginleg-
um verkefnum af öllu tagi fjölgað og
sameiginleg markmið starfsmanna,
nemenda og foreldra skýrst. Nem-
endurnir hafí fengið fleiri samkom-
ur og ferðir, foreldrarnir fengið
tækifæri til að hafa samband við
skólann á annan hátt en áður og
samstarfið milli kennara hafi aukist.
Afrakstur þess sé til dæmis að nú
hafi verið komið upp sameiginlegu
lestrartakmarki á hverju aldursstigi
og yfirleitt sé lögð mun meiri
áhersla á tungumálið en áður.
Þegar kennarar skólans eru
spurðir hverju siðferðilegu reikn-
ingsskilin hafi breytt, eru þeim fé-
lagslegar breytingar efst í huga. Bo
Weidemann kennari í 5. bekk nefnir
fleiri nemendasamkomur í sam-
ræmi við óskir nemenda, en einnig
að foreldramir fái nú reglulega
fréttabréf heim sem auðveldi þeim
að fylgjast með skólastarfinu. Hann
segir marga foreldra íylgjast vel
með skólastarfinu, mjög margir
svömðu spumingalistum, en það
hafi þó valdið vonbrigðum að fleiri
skuli ekki halda áfram að fylgjast
með umræðunni.
Jorgen Bokelund kennir 6. bekk
og sér um tölvuverið. Helsti ávinn-
ingur siðferðilegu reikningsskilanna
er að hans mati að meiri tími hefur
verið tekinn í að ræða kennslu-
fræðilega þætti, sem annars gefist
lítill tími til. Líkt og Weidemann
nefnir hann til fleiri nemendasam-
komur, en einnig fleiri ferðalög.
Fastir ferðadagar hafi verið felldir
inn í skólastarfið og þá farið í heim-
sóknir utan skólans. Og ávinningur-
inn er ekki síst að hans mati að
kennararnir hafi kynnst betur með
því að starfa saman á þennan hátt.
„Ég hef kennt í 19 ár og tamið mér
ákveðin vinnubrögð, en samtöl við
samkennara hafa aukið mér löngun
til að prófa nýjar leiðir.“
Kerfi til að efla skilning
Þau Ólafur og Jóna segja kenn-
ara Kópavogsskóla hafa rætt sið-
ferðileg reikningsskil í 1Á ár og nú
sé kominn tími til að skila hug-
myndinni lengra áfram. I haust
mun ráðgjafi frá Kennaraháskólan-
um starfa með undirbúningshópi
Kópavogsskóla og þá kemur að
næsta stigi, sem er að skipta skóla-
samfélaginu upp í umræðuhópa
starfsmanna, foreldra og nemenda.
Eins og Jóna hnykkir á með síma-
auglýsingarnar í huga, þá efla sam-
töl skilninginn. Upp úr samtölum
hópanna og niðurstöðum þeirra
verða búnir til spurningalistar,
einn fyrir starfsmenn, annar fyrir
foreldra og sá þriðji fyrir nemend-
ur.
Listarnir og svörin sem við þeim
fást verða nokkurs konar mælitæki,
er gefa hugmynd um hvað þessir
þrír hópar leggi mesta áherslu á.
„Með siðferðilegum reikningsskil-
um vonumst við til að geta tekið á
og fjallað um mismunandi kröfur í
skólastarfinu, að takmark þess
verði skýrara og að það skili betri
árangri en áður,“ segir Ólafur. Sp-
urningalistamir verða stöðugt í
veltunni og Ólafur hnykkir á að
kerfinu sé ekki komið á í eitt skipti
fyrir öll, heldur feli það í sér
stöðuga endurskoðun. „Svo er það
undir okkur komið hvemig til tekst
og hvort við kunnum að nota kerf-
ið.“
„Við höfum trú á þessu kerfi,“
segir Jóna, „en auðvitað getur það
dagað uppi. Vonin er þó að vinnu-
brögðin í skólanum verði skipulagð-
ari og markvissari eftir en áður.“
Jóna bendir á að þótt samskiptin við
foreldrana séu góð, mætti vera rík-
ari sameiginlegur skilningur þeirra
og kennaranna á hvað séu forgangs-
mál og hvað ekki. Ólafur bætir við
að reikningsskilin auðveldi foreldr-
um að setja sig í spor kennara og öf-
ugt.
Jóna er ánægð með að í heim-
sókninni í Lindevangskólann hafi
komist á samband milli skólanna
tveggja. Kópavogsskóla sé mikill
stuðningur að því nú þegar hann
ætli sér að taka upp þetta nýja
kerfi. „Hver skóli sníður siðferðileg
reikningsskil að eigin þörfum, en
það er gott að hafa fyrirmyndir. Og
burtséð frá orðskrúðinu þá er þetta
einfalt kerfi,“ bætir Jóna við sposk
á svip.
Hávaðamörk
danskra kennara
Hópurinn úr Kópavogsskóla
skipti sér upp og tveir - þrír saman
settust eina morgunstund á dansk-
an skólabekk. Nemendur í 5. bekk
hjá Bo Weidemann hafa strax
spumingar á reiðum höndum handa
gestunum. Þau vilja vita hve margir
búi á Islandi, hve margir krakkar
séu í hverjum bekk og hve mörg
eldfjöll séu á íslandi. Þar sem þau
eru að byrja skólastarfið hafa þau
nafnspjöld á borðunum til að auð-
velda þeim, sem em nýir í bekknum
að læra nöfnin. Og þau era stolt og
glöð yfir fínu húsgögnunum sínum.
Betri húsgögn vora ofarlega á
væntinga- og óskalista nemenda,
sem gerður var í sambandi við sið-
ferðileg reikningsskil, svo húsgögn-
in vora sett á forgangslista skólans.
Stillanlegir stólar og borð vekja
hrifningu íslensku gestanna og eins
að það era aðeins 17 krakkar í
bekknum, sem er ekki óalgeng
bekkjarstærð. Fleiri en 23 krakkar í
bekk þekkist vart.
Þær Gunnlaug Thorarenssen og
Mundu iníq,
éíj man þig!
Sigríður Konráðsdóttir rýna í
stundatöflu bekkjarins, sem hangir
uppi á vegg og reka augun í að
bekkurinn hefur færri tíma í stærð-
fræði en þær eiga að venjast og þau
eru þegar komin með ensku. Það
fer heldur ekki framhjá þeim að það
era tvær tölvur í skólastofunni. Og
þegar þær heyi'a að Weidemann
með fulla kennslu kennir aðeins 21
tíma á viku þá finnst þeim það mik-
ill munur miðað við 28-29 tíma
kennsluskyldu á íslandi. Auk þessa
sinnir Weidemann nemendaráði og
situr í nefnd tengdri siðferðilegum
reikningsskilum. I Danmörku er
skólaárið 200 dagar en 175 á ís-
landi.
Frjálslegir krakkar
í 6. bekk Jorgen Bokelund fylgj-
ast þær Elín Jóhannesdóttir og
Gerður Helgadóttir með. Þær taka
strax eftir að krakkarnir era á
skónum í skólastofunni. Hér þekkist
ekki að fara úr skónum og skilja þá
eftir frammi á gangi. Þær era sam-
mála um að hávaðamörkin liggi
langt yfir því sem þær eigi að venj-
ast að heiman. „Við værum farnar á
taugum," segir Gerður hlæjandi og
Elín tekur undir það. Þeim kemur
saman um að hávaðaþröskuldur
danskra kennara hljóti að vera
býsna hár. Á hinn bóginn segjast
þær ekki sjá annað en að krakkarn-
ir haldi sér vel að verki, þrátt fyrir
skvaldrið. Þær era hrifnar af því
hvað krakkamir hafa frjálslega og
óþvingaða framkomu og spyrja
gestina ófeimnir, þegar þeir hafa
tækifæri til þess. Þær taka einnig
eftir að samband nemenda og kenn-
ara virðist nánara en þær eigi að
venjast. Kennamir taka ófeimnir í
krakkana, sem leggjast utan í kenn-
arana á kumpánlegan hátt.
Bokelund tekur undir að hann sé í
ágætu sambandi við krakkana, „en
þau era ekki alltaf stillt,“ bætir
hann hlæjandi við.
Skyndilega finnur kennarinn bog-
inn vír, skot úr teygjubyssu á gólf-
inu og er þá ekki lengur hlátur í
hug. Alvarlegur í bragði spyr hann
hver eigi skotið. Eigandinn gefur
sig hikandi í ljós. Hvar hann hafi
fengið það? Hjá Kadir, sem er
frammi á klósetti. Kadir birtist,
kennarinn snýr sér þungur í brún
að honum. Hvort hann eigi fleiri,
hvar hann hafi fundið þau, hvort
hann ætli sér að skjóta augað úr
öðrum? Neeei... Hvað gerist ef ein-
hver fær svona í augað? Hann verð-
ur blindur. Og er hægt að fá nýtt
auga? Neeei ... Kadir og félagar
hans verða æ aumlegri og hafa vart
í huga að skjóta með teygjubyssu á
næstunni. Svona er tekið á málun-
um hér: Engin óp og háværar
skammir og hótanir, heldur þungar,
alvöragefnar umræður. Við sem
hlustuðum erum hugsi á eftir.
Windows á dönsku
Elín kennir á tölvur og þegar hún
sest við eina tölvuna í tölvuverinu
tekur hún strax eftir að hér koma
krakkarnir að Windows á sínu eigin
móðurmáli ólíkt því sem er með ís-
lenska krakka. Tölvumar eru ekki
tengdar alnetinu, en það stendur til
frá áramótum. Það er nóg af
kennsluforritum fyrir ýmsar grein-
ar í tölvunum og tölvumar era bún-
ar hljóðkortum, en hverri þeirra
fylgja líka heymartól svo hávaðinn
verði ekki ærandi. I þessum rúm-
lega 350 manna skóla era um 40
tölvur en í Kópavogsskóla með 420
nemendur eru 15 tölvur.
Þær Elín og Gerður vænta sér
góðs af því að taka upp siðræn
reikningsskil, en segja að það veki
auðvitað einnig spumingar. Báðar
hafa áhyggjur af að kerfið reynist
tímafrekt, því með mikilli kennslu-
skyldu geti verið erfitt að bæta
meira á sig. Hins vegar era þær
ánægðar með að reynslan í
Lindevangskólanum bendir til þess
að samskiptin batni og aukist. Það
hljóti alltaf að vera af hinu góða.