Morgunblaðið - 07.10.1998, Blaðsíða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 7. OKTÓBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Neysla orku-
- drykkja er held-
ur ekki æskileg
fyrir fullorðna
MIKIL umræða hef-
ur spunnist um
„ágæti“ hinna svoköll-
uðu orkudrykkja en
hún hefur einkum
beinst að börnum og
unglingum sbr. grein í
Morgunblaðinu fyrir
skömmu sem bar heit-
ið „Orkudrykkir eru
ekki æskilegir fyrir
börn og unglinga". í
grein þessari var tí-
undað hvað það er í
þessum orkudrykkjum
sem er óæskilegt og
hvers vegna.
Margir foreldrar
hafa komið að mali við
mig eftir að greinin birtist og þakk-
að fyrir umfjöllunina, því neysla á
þessum drykkjum var komin langt
fram úr hófi hjá sumum og skap-
styggð, pirringur og erfiðleikar við
að sofna á kvöldin voru eftir því.
Orkudrykkimir sem um ræðir eru
Egils orka extra, sem inniheldur
skv. auglýsingum „meira af öllu“,
Magic og HIV, en þessir drykkir
innihalda allir koffín auk þess sem
sá fyrstnefndi inniheldur ginseng.
Ginseng er af mörgum talið skerpa
athygli, einbeitingu og lífsþrótt,
sem er hið besta mál, sérstaklega
það síðastnefnda.
Eg benti á það um daginn að ég
hafði heyrt því fleygt að rannsóknir
sýndu að ginseng væri ekki æski-
legt fyrir konur vegna hugsanlegra
áhrifa á hormónastarfsemina, en
þetta er einingis talið eiga við ef
einhverjar truflanir eru íyrir hendi.
Nú er algengt að sjá fólk með
orkudrykk í hendi nánast hvenær
sem er dagsins og þá í staðinn fyrir
kaffibolla og má segja að margir
séu orðnir háðir þessum drykkjum.
Hvað koffínmagn snertir er einn
Magic eða HIV (ekki viss um Ork-
una, þar sem ekki er gefið upp á
umbúðum magn þess koffíns sem
það inniheldur) á við !4 kaffibolla
hvað koffínmagn snertir og er það
ekki mikið fyrir þá sem drukkið
hafa kaffi, og mikið af því, svo árum
skiptir.
Það má líka líta á þetta út frá
orkunni og þeirri aukaorku sem
fylgir neyslu orkudrykkja. Ef litið
er á heilt ár og miðað við að ein dós
af Magic, eða 'h 1 af Orkunni, sé
drukkin þó ekki væri nema fimm
daga vikunnar í heilt ár erum við að
tala um 26.000 he., 31.850 he. og
65.000 he., sem geta auðveldlega
breyst í 7,4 kg, 9,1 kg eða 18,6 kg af
fituvef ef þessari umframorku er
ekki brennt, eins og gildir um alla
umframorku.
Koffín verkar örvandi á mið-
taugakerfíð og eykur þar með getu
fólks til að vaka, við þekkjum flest
áhrif þess að drekka kaffi eða gos-
drykk sem inniheldur koffín rétt
fyrir svefninn. Verst er að líkaminn
byggir upp þol gagnvart koffíninu
eins og öðrum örvandi efnum sem
leiðir til þess að fólk þarf alltaf
Nýbýlavegi 30,
(Dalbrekkumegín),
sími 554 6300.
www.mira.is
-V
meira og meira til að
ná sömu áhrifum.
En hvað ættu full-
orðnir, böm og ung-
lingar að drekka í stað-
inn? Vatn er alltaf
besti svaladrykkurinn
og ég held að þegar á
heildina er litið hafi
vatnsdrykkja fólks
aukist hin síðari ár
miðað við það sem áð-
ur var og er það mjög
jákvæð þróun. Aftur á
móti held ég að börn
og unglingar drekki
Fríða Rún alltof lítið vatn að jafn-
Þórðardóttir aði, ætli þau telji það
ekki hallærislegt, en
aftur á móti of mikið af sætum,
mjög orkuríkum drykkjum sem
innihalda svo að segja engin nær-
ingarefni. Mögulegt er að þetta hafi
Best er að forðast
drykki, segir Fríða
Rún Þórðardóttir, sem
innihalda koffín og mik-
inn hvítan sykur.
sitt að segja varðandi aukin offitu-
vandamál meðal bama og unglinga.
Aðrir drykkir en vatn, s.s. hreinn
ávaxtasafi, magrar mjólkurvörur,
kókómjólk, Garpur og sykurskert-
ur ávaxtasafi, em mun æskilegri,
þrátt fyrir nokkurt magn af ávaxta-
og mjólkursykri, vegna þess að þeir
innihalda einnig ýmis næringarefni
s.s. vítamín, steinefni og prótein
(mjólkur dry kkirnir).
Urval svokallaðra íþróttadrykkja
hefur einnig aukist til muna. Við
þekkjum öragglega flest Leppin-
vörurnar, sem margt af okkar
besta íþróttafólki notar við æfingar
og keppni með góðum árangri, t.d.
Vala Flosadóttir, Jón Arnar Magn-
ússon, Martha Emstsdóttir og
Kristinn Björnsson. Þessir drykkir
innihalda hóflegt magn svokallaðra
flókinna kolvetna (complex car-
bohydrates) sem era æskilegri en
hreinn sykur. Þessi flóknu kolvetni
hækka blóðsykur þess sem neytir
þeima hægar og heldur honum
hærri lengur en venjulegur sykur,
en það er mjög mikilvægt til að
íþróttamaðurinn nái sem bestum
árangri og líði sem best við keppni
og æfingar og jafni sig fyrr eftir
mikið álag. Þessir íþróttadrykkir
innihalda einnig ýmis vítamín og
steinefni og sumir innihalda einnig
prótein, sem geta verið æskileg fyr-
ir þá sem stunda langar æfingar,
allt upp í þrjár klst., oft við erfiðar
aðstæður. I Leppin-sportlínunni er
einnig til duft fyrir börn og ung-
linga sem blanda má í vatn og nota
í staðinn fyrir venjulegt dísætt djú-
sþykkni. Þetta duft gefur gott sætt
bragð án mikil sykurs og að auki
ýmis vítamín og steinefni. Drykk
þennan má hæglega frysta og nota
sem klaka og í raun er á markaðn-
um slíkur klaki kallaður orkuflaug
og er hann sykurminni en venjuleg-
ur klaki.
Niðurstaða þessa alls er að best
er að forðast drykki sem innihalda
koffín og mikinn hvítan sykur. Lyk-
illinn að því að halda orku og skýrri
hugsun í sem bestu lagi yfir daginn
er að temja sér hollt og reglubund-
ið mataræði, reglubundinn og næg-
an svefn, næga vatnsdrykkju og
hóflega hreyfingu og útivist.
Hötundur er næringurnUJgjitfi á
Landspítalanum.
Ljósmynd/Sigurgeir Sigurjónsson
HEIÐARGÆSIR
Stíflugerðarmenn
og stóriðjublinda
HOFUM við komið
okkur upp ókind sem
við ráðum ekki lengur
við? Þetta hvarflaði að
mér þegar ég las at-
hugasemdir íyrrver-
andi orkumálastjóra
við grein um orkumál á
Islandi. Þar segir hann
orðrétt: ,Alþmgi getur
að sjálfsögðu afturkall-
að virkjunarleyfíð fyrir
Fljótsdalsvirkjun en
kynni það ekki að baka
ríkissjóði skaðabóta-
skyldu gagnvart
Landsvirkjun er næmi
a.m.k. verulegum hluta
þessara 2-3 milljarða,
eða jafnvel enn hærri fjárhæðum?“
(Mbl. 29. júlí sl.) Fyrir utan það
hvað hér er um óskýrar stærðir að
ræða kom mér spánskt fyrir sjónir
að ríkið væri skaðabótaskylt gagn-
vart sjálfu sér.
Fjárveitingar til Landsvirkjunar
era af ríkisfé þ.e.a.s. veltufé af allri
raforkusölu í landinu. Erlend lán
sem stjórn Landsvirkjunar fær
heimildir til að taka eru tryggð af
ríkissjóði. Hvaða rétt hefur Lands-
virkjun til skaðabóta gagnvart þeim
sem standa undir framkvæmdum
hennar? Hefur Landsvirkjun komið
sér í þá sérstöðu að geta vasast með
ríkisfé að vild og geta að auki kraf-
ist bóta ef hugmyndir annarra fara í
berhögg við vanhugsaðar fram-
kvæmdir? Hvers konar Vatikan er
Landsvirkjun að verða?
Umræddir 2-3 milljarðar sem
Landsvirkjun gæti tapað er fé sem
þegar hefur verið varið til svokall-
aðrar hönnunar og undirbúnings
vegna Fljótsdalsvirkjunar. Þrír
milljarðar hljóma í eyrum sem
ómælanleg stærð. Það er þó ekki
andvirði nema hólfra Hvalfjarðar-
ganga sem menn spiluðu nótnalaust
af fingi-um fram á mettíma.
Á síðastliðnum 20 árum hefur
Landsvirkjun leikið sér með rúm-
lega 78 milljarða, 2-3 milljarðar era
því aðeins dropi í hafið. Ef það
breytti einhverju mundi ég með
glöðu geði leggja 1/3 launa minna til
æviloka í sjóð sem yrði til þess að
hlífa íslenskum vinjum fyrir stór-
iðjuvirkjunum. Á þessa yfirlýsingu
mega skattstjóri og fjármálaráð-
herra minna mig hvenær sem er.
Eru þeir líka laglausir?
Páll
Steingrímsson
málum, ýmist þora
ekki eða vilja ekki tjá
sig af ótta við að
styggja kjósendur.
Ráðherrarnir sem mál-
efni Landsvirkjunar
heyra undir stýra einir
öllum gerðum. Fyrir
þeim eru virkjunarmál
trúmál þar sem til-
gangurinn einn helgar
meðalið.
Það er ekkert skrítið
að í forsvar fyrir
Landsvirkjun veljist
menn sem eru dofnir
fyrir náttúrufegurð og
auðlegð sem liggur í
óspilltu landi. Jafnvel
ónæmir á perlur sem Island skart-
ar. Þeir tengjast flestir verkfræði,
tæknifræði eða fjármálaumsvifum.
Það era þeirra ær og kýr og engum
Það á enginn maður að
hafa leyfí til að snerta
við þessu landi, segir
Páll Steingrímsson.
Það væri ófyrirgefan-
legur glæpur.
er allt gefið. Því miður er það
þannig að þeir sem ráða ferðinni í
virkjunarmálum virðast litblindir og
formskynslausir. Þeir geta allt eins
líka verið laglausir.
Þar sem velta er svo stór og raun
er á hjá Landsvirkjun verða eldhug-
amir ofan á. Þeir sjást aldrei fyi-ir
og knésetja viðstöðulítið alla sem í
vegi standa. Það styrkir líka stöðu
þeirra þegar ráðherrar iðnaðar-,
fjármála- og umhverfismála gerast
já-bræður þeirra í einu og öllu. Það
er engu líkara en þeir séu klónaðir
íyrir Landsvirkjun.
Lengi átti maður von á að einhver
þingmanna þjóðarinnar hreyfði
andmælum þegar um svo stórfelld
náttúruspjöll er að ræða sem fyrir-
hugaðar stórvirkjanimar munu
valda. Það var því gleðiefni þegar
Morgunblaðið birti nýverið pistil
eftir Hjörleif Guttormsson þar sem
hann hvetur til endurskoðunar á
orkumálum í landinu og bendir á í
hvert óefni stefnir. En mikið væri
óskandi að fleiri þingmenn ramsk-
uðu.
Öðra hvoru koma upp raddir um
að við ættum að fara varlegar í sak-
irnar. Vatnsorka og virkjunarmögu-
leikar séu ekki ótæmandi og að þau
svæði sem koma til greina fyrir
virkjanir hafí kannski annað gildi
sem rétt sé að meta áður en í óefni
er komið. Athugasemdir í þessa átt
koma frá almenningi og vísinda-
mönnum.
Þeir sem hins vegar sitja í um-
boði þjóðarinnar virðast allir einu
marki brenndir. Þingmenn sem ein-
hverra hluta vegna era knúnir til að
tjá sig um gerðir tengdar virkjunar-
Ófreskja sem
gleypir gullin
Það eru einkum tvö hálendis-
svæði sem ég þekki, sem mér fínnst
glæpur að hrófla við. Það era Þjórs-
árverin og Eyjabakkar norðan
Vatnajökuls. Ég kynntist umrædd-
um landssvæðum við kvikmynda-
gerð og þekki þau allnáið.
I Þjórsárverum er afar sérstætt
gi’óðurlendi. Þar verpir líka fjórði
hluti allra heiðargæsa í heiminum.
Um Eyjabakkana er svipaða sögu
að segja. Þar eru mikilvæg beitilönd
íslenska hreindýrastofnsins á sumr-
in og uppeldissvæði kálfanna. Á
fellitíma eru þarna líka um 10.000
ófleygar heiðargæsir sem lifa á
gróðrinum milli árkvíslanna. Sjálf-
sagt hefur þetta verið svona lengi,
en það er ekki langt síðan menn
uppgötvuðu hvílík mergð er þarna
af fugli, sem á allt sitt undir svæð-
inu sem stefnt er að að sökkva. Það
á enginn maður að hafa leyfi til að
snerta við þessu landi. Það væri
ófyrirgefanlegur glæpur sem allir
íslendingar með glóru í höfðinu
verða að bindast samtökum um að
fyrirbyggja.
Alltaf er verið að staglast á arð-
semi virkjana og raforkufram-
leiðslu, en ég held að í minni lífstíð
hafi enginn baggi verið ríkissjóði
þyngri en einmitt erlendar skuldir
þar sem lán til virkjanafram-
kvæmda vógu hvað þyngst.
Raforkuverð til almennings er
hvergi hærra á Norðurlöndum en
hér hjá okkur, ekki einu sinni í Dan-
mörku. Orkan, sem hér er keppst
við að virkja til stóriðju, er seld á
undirverði sem enginn íslendingur
fær notið. Áhugi erlendra milljarða-
mæringa byggist á því. í þeirra
augum er Island þróunarland sem
sjálfsagt er að mjólka meðan stjóm-
völd í landinu eru svo skammsýn að
vilja fórna öllu til að koma á og við-
halda þessum viðskiptum. Jafnvel
að leiða útsölurafmagn um sæ-
streng til Evrópu ef þannig tækist
að losna við það.
Eftir því sem ég kemst næst er
fjárhagslegur ávinningur af vatns-
virkjunum mjög umdeildur. Ég
mundi allavega taka með fyrirvara
fullyrðingum sem kæmu frá Norsk
Hydro. Éyrir þá er ávinningurinn
augljós. Lægsta verð og bestu kjör
sem bjóðast í heiminum. En erum
við skyldug til að leggja þeim þetta
upp í hendurnar og fórna til þess
einu því dýrmætasta sem landið
skartar? Af hverju virkja þessir
menn ekki heima hjá sér? Það væri
fróðlegt að vita.
Mér _ finnst alltaf að gagnvart
okkur Islendingum leiki Norðmenn
tveim skjöldum. „Litli frændi“ er
um margt uppátektarsamur og
jafnvel skemmtilegur, en það verð-
ur að hafa á honum mátulegt taum-
hald, annars er hann vís með að
eigna sér allt sem Norðmönnum er
kærast, hvort sem um er að ræða
andleg eða veraldleg verðmæti. Og
þessir „Grikkir norðursins" plata
okkur alltaf í viðskiptum.
Alþingi á formálalaust að aftur-
kalla virkjunarleyfi Landsvirkjunar
fyrir Fljótsdalsvirkjun. Virkjunin
væri glapræði. Við verðum að ná
tökum á ófreskjunni áður en hún
gleypir gullin okkar. íslendingar
gætu allt eins vel búið við hamingju
á þessari merkilegu eyju í önnur
þúsund ár. En það gera þeir ekki ef
við lógum landinu.
Höfundur er kvikmyndagerðar-
maður.