Morgunblaðið - 29.11.1998, Side 20

20 B SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
arforingjann Che Guevara og
gekkst um götur og torg með svarta
alpahúfu á höfði. Þykir þér ekki
margt hafa breyst ótrúlega mikið
frá þessum árum og þjóðfélagið
vera allt annað?
„Jú, þá voru tímamir allt aðrir en
í dag og hinar stóru fyrirmyndir
unga fólksins voru Mao formaður
og Che Guevara. Ég hef alltaf verið
hallur undir sterkt krydd og kenn-
ingar þeirra voru okkar chilepipar í
bragðdaufri þjóðfélagsumræðu.
Halldór Laxness segir í Skáldatíma:
Stærsta axarskaft okkar vinstrisósí-
alista fólst í trúgirni! Ég held í
rauninni að hann gæti sleppt girni
aftan af trú. Þessi viðhorf voru ekki
gagnrýnin og eftir á að hyggja held
ég að þau hafí borið býsna mikinn
keim af trúarbrögðum. Við vissum
að það voru einhverjar raddir sem
sögðu annað, en við vildum ekkert
af þeim vita.“
Til Spánar og Suður-Ameríku
Hvað tók svo við eftir að þú
laukst stúdentsprófi?
„Ég lauk BA-prófí í sögu og
spænsku við Háskóla íslands 1980,
en gerði líka ýmislegt annað á þess-
um árum; ritstýrði Stúdentablaðinu,
kenndi og vann í físki svo eitthvað
sé nefnt. Ég hafði áhuga á pólitík-
inni í Suður-Ameríku og líka tónlist-
inni í þeirri heimsálfu og það var
höfuðmarkmiðið eftir stúdentspróf
að fara til Suður-Ameríku. Ég fór
fyrst til Barcelona haustið 1975 til
að læra spænsku, svo ég gæti gert
mig skiljanlegan þegar til Suður-
Ameríku kæmi.“
Hvemig var að koma til Spánar
um miðjan áttunda áratuginn?
„Það var mjög forvitnilegt. Ég
hafði aldrei komið þangað áður.
Þetta var á spennandi tímum.
Frankó, einræðisherra Spánar, sem
hafði drottnað yfir Spánverjum síð-
an 1939 dó í nóvember 1975 og um-
skiptin voru mikil. Þótt einræðið
félli ekki á einum degi fundu það
allir að ákveðnu tímabili var lokið
og bara tímaspursmál hvemær allt
opnaðist. Aður en ég kom heim síð-
ari hluta vetrar 1975-76 var ég þátt-
takandi í fyrstu mótmælaaðgerðum
í Barcelona í 40 ár. Það var skotið á
okkur gúmmíkúlum og lögreglan ók
á ofsahraða beint á mannfjöldann.
Tilfinningin var sú að þetta væru
dauðakippir einræðisstjómarinnar,
sem og reyndist rétt.
Ég hef hvergi hitt fyrir fólk sem
hefur hrifið mig eins mikið og Spán-
verjar hafa. Ég bjó hjá andalúsískri
innflytjendafjölskyldu og það var
yndislegt fólk. Ég lauk ekki neinum
prófum þarna, en las frá morgni til
kvölds og notaði tímann til að kynn-
ast spönsku þjóðlífi og menningu.
Ég þurfti að drífa mig heim þegar
líða tók á veturinn og fór þá að
vinna í fiski og að safna fyrir Suður-
Ameríku ferð.“
Og tókst þá stóra ákvörðun. Þú
lagðir upp í ferð til Suður-Ameríku?
„Já, haustið 1976 og kom heim
um jólin 76. Ég fór til nær allra
landa í Suður-Ameríku. Ég kom
fyrst til Brasilíu og fór þaðan til Ar-
gentínu, Chile, Bólívíu og þaðan til
Mið-Ameríku og Mexíkó. Ég ferð-
aðist aðallega með rútum og lestum,
reyndi að lifa spart og bjó á afar
ódýrum hótelum."
Það hefur þá verið ómetanlegt
fyrir þig að kynnast þessum löndum
og menningu þjóðanna þegar þú
fórst síðar að fást við þýðingar á
bókum eftir þau Isabel Allende og
Gabriel García Márguez?
„Já, það kom sér vissulega vel og
ég hafði gott af því að kynnast
þessu fólki og fjölbreytilegri menn-
ingunni. Argentískur tangó, bólivísk
flaututónlist og sprellfjörug bönd á
torgum í Vera Cruz í Mexíkó; þarna
var margt að finna. Ég kom einnig á
söfn af öllu mögulegu tagi og skoð-
aði sögulegar minjar í þessum lönd-
um.“
Hvemig var aðbúnaður fólksins í
þessari fjarlægu heimsálfu?
„Það var þarna víða mikil fátækt.
Það var mest sláandi að það voru
hermenn þarna víðast hvar á götum
með byssustingi og í Buenos Aires
voru skriðdrekar á götum. Þá voru
herforingjarnir nýbúnir að ræna
völdum af ekkju Perons. Það sem
Morgunblaðið/Kristinn
Á GÓÐUM DEGI
Tómas Ragnar Einarsson hefur undanfar-
in ár verið í fremstu röð íslenskra hljóm-
listarmanna. Hann er rétt rúmlega fertug-
ur og hefur fyrir löngu vakið athygli fyrir
kontrabassaleik og lagasmíðar. Olafur
Ormsson ræddi við Tómas um feril hans
og nýjan disk sem kom í hljómplötuversl-
anir fyrir nokkrum dögum.
TÓMAS R. Einarsson er
meðalmaður á hæð, dökk-
hærður og fremur grann-
vaxinn. Hann er fjöl-
skyldumaður og býr ásamt eigin-
konu sinni, Ástu Svavarsdóttur,
málfræðingi og ritstjóra við Orða-
bók háskólans, og þremur ungum
dætrum þeirra, Kristínu Svövu,
þrettán ára, Ástríði, níu ára og Ásu
Bergnýju, eins árs, í fjölbýlishúsi
við Reynimel í Reykjavík. Hann
hefur verið áberandi tónlistarmaður
mörg undanfarin ár, kontrabassa-
leikari og tónskáld og einkum feng-
ist við djasstónlist, en einnig spilað í
leikhúsum og komið fram á fjöl-
mörgum djasshátíðum og tónleikum
í Evrópu og með tríói Olafs Steph-
ensens á tónleikum í Suður-Amer-
íku og Bandaríkjunum og nú síðast í
októbermánuði í Færeyjum og
Kanada. Þá hefur hann samið tón-
list fyrir fimm plötur og geisladiska:
Þessi ófétis djass kom út 1985,
Hinsegin blús 1987, Nýr tónn 1989,
Islandsför 1991 og Landsýn 1994 og
tónlist eftir Tómas R. Einarsson er
einnig að finna á geisladiskunum,
Hot house - RJQ live at Ronnie
Scott’s með djasskvartett Reykja-
víkur frá 1994 og Koss með söng-
konunni Ólafíu Hrönn Jónsdóttur
frá árinu 1995.
Orðstír Tómasar R. Einarssonar
sem kontrabassaleikara hefur
spurst víða um lönd og sjálfsagt
gæti hann sest að erlendis og skap-
að sér öruggan starfsgrundvöll, en
ekki er ólíklegt að hér heima vilji
hann starfa og geta sjálfur valið þau
verkefni sem bjóðast hverju sinni
hér á landi sem erlendis.
Tómas R. Einarsson hefur nú
sent frá sér nýjan tólf laga geisla-
disk, Á góðum degi, sem var hljóð-
ritaður í Reykjavík í júní og ágúst á
liðnu sumri. Það eru mikil tíðindi
þegar von er á nýjum diski frá
Tómasi R. Einarssyni og djassá-
hugamenn telja dagana fram að út-
gáfudegi og mæta tímanlega þegar
fyrstu sendingar berast í hljóm-
plötuverslanir.
Ég heimsótti Tómas einn mildan
haustdag í októbermánuði. I stiga-
ganginum mætti ég elstu dóttur
Tómasar og Ástu, Kristínu Svövu,
sem heilsaði glaðlega á leið út í
Hagaskóla. Tónlistin af nýja diskn-
um hljómaði úr hljómflutningstækj-
um í stofunni. Líkt og á heimilum
ýmissa tónlistarmanna prýða stof-
una málverk og teikningar eftir
ýmsa kunna listamenn og á heimili
Tómasar er mikið af bókum og
geisladiskum með margskonar tón-
list. Þá er þar stórt gamalt banda-
rískt píanó sem Tómas eignaðist
fyrir tuttugu árum og þegar hann
var í Nýja kompanínu 1980-82 var
píanóið notað á æfingum í þá daga.
Bernska og mótunarár
„Ég er fæddur á Blönduósi árið
1953. Móðir mín er Kristín B. Tóm-
asdóttir. Hún var kennari á Hús-
mæðraskólanum á Staðarfelli í Döl-
um. Faðir minn, Einar Kristjáns-
son, var kennari og skólastjóri á
Laugum. Ég dvaldi ekki lengi á
Blönduósi, en kom þar svo síðar til
afa míns og ömmu og frændfólks.
Ég ólst upp á Laugum í Hvamms-
sveit. Þréttán ára fór ég í Gagn-
fræðaskólann í Stykkishólmi og
þaðan lauk ég landsprófi. Ég flutti
síðan til Reykjavíkur sextán ára og
hóf þá nám við Menntaskólann í
Hamrahlíð."
Var tónlistaráhugi á þínu æsku-
heimili?
„Foreldrar mínir sungu í
kirkjukórnum í Hvammssveit en
líklega hefur áhugi minn fyrir tón-
list fyrst kviknað af alvöru þegar ég
fór að hlusta á þættina, Á frívakt-
inni, Oskalög sjúklinga og Lög unga
fólksins í Ríkisútvarpinu. Það var
gamalt orgel og síðar rússneskt pí-
anó í bamaskólanum og ég var
stundum að stelast til að leika á
þessi hljóðfæri og var reyndar í pí-
anónámi einn vetur hjá Jóni Óskari
rithöfundi, skáldi og píanóleikara
þegar ég var ellefu ára, en það gekk
á ýmsu í því námi. Um leið og hann
leit undan var ég byrjaður að spila
lögin úr Óskalagaþætti sjúklinga og
þættinum Á frívaktinni sem Jón
Óskar taldi ekki rétt að ég væri að
spila á því stigi námsins.“
Til Reykjavíkur lá þá leið þín eins
og margra annarra af landsbyggð-
inni?
„Já og ég lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Hamrahlíð 1974.
Það voru mikil viðbrigði að koma
utan af landi í iðandi kviku mann-
lífsins hér í Reykjavík. Ég var ekki
fyrr kominn til Reykjavíkur en ég
fór að sækja blúskvöld í veitinga-
húsinu Klúbbnum þar sem
Blúskompaní Magnúsar Eiríksson-
ar spilaði. Það voru miklir umbrota-
tímar á þessum árum og stöðugar
mótmælaaðgerðir gegn Víetnam-
stríðinu og hersetunni og ég tók
þátt í þessum aðgerðum og gekk í
Æskulýðsfylkinguna. Svo áttaði ég
mig á á því að ég þurfti eitthvað að
læra og þá fækkaði blúskvöldunum
og fundunum."
Ég man eftir þér á útifundum og í
kröfugöngum þessara ára. Þá
varstu róttækur sósíalisti og vitnað-
ir óspart í hið rauða kver Maós for-
manns og dáðir argentíska bylting-