Morgunblaðið - 10.10.1999, Page 29

Morgunblaðið - 10.10.1999, Page 29
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1999 29 um að leita einfaldari aðferða til að vinna verkin. Afgreiðsluhættir nú- tímans eru breyttir og við erum að ná árangri hér, skriffmnska hefur minnkað mikið hjá Tryggingastofn- un. Við beitum nýjum vinnubrögðum, til dæmis í Hjálpartækjamiðstöðinni. Þar er nú beitt útboðum, seljendur slíkra tækja keppa og keypt er af þeim sem best býður í verði, gæðum og þjónustu. Aður var bara keypt eft- ir hendinni en nú sitja allir við sama borð. Ég þarf þess vegna ekki lengur að tala við sendinefndir frá framleið- endum og seljendum slíkra tækja, skýrar reglur gilda sem við og þeir verða að fara eftir. Breytingar eru háðar fjárframlög- um og við höfum ekki fengið allt í gegn sem við höfum farið fram á, til dæmis ekki nýtt húsnæði. Hér eru mikil bílastæðavandræði vegna þess hve margir leita hingað. En ýmislegt hefur samt áunnist auk endurbót- anna á húsnæðinu sem ég er mjög þakklátur ríkisvaldinu fyrir. Við höf- um meðal annars verið að enduimýja og bæta tölvukerfið sem mun gera vinnuferlið einfaldara. Læknasvið stofnunarinnar hefur lagt áherslu á rannsóknir sem komið geta að gagni við stefnumörkun hjá okkur, a.m.k. 14 slík verkefni eru nú í gangi hjá læknasviðinu og uppi í Háskóla. Annað sem ég tel mikil- vægt eru samráðsnefndir þar sem sitja fulltrúar okkar og hagsmuna- samtaka. í einni þeirra eru auk okk- ar fulltrúar Öryrkjabandalagsins og Þroskahjálpar, í annarri fulltrúar Félags eldri borgara og Landssam- taka aldraðra. Þessir aðilar geta þar komið á framfæri viðhorfum og ábendingum, þeir geta sagt okkur hvernig við getum gert betur og nálgast sjónai-mið þeirra um betri þjónustu, sömuleiðis eru rædd út- gáfumál og fleira þess háttar. Þessi tilhögun hefur reynst ákaflega vel. Ég ætla að nefna hér líka lyfjaeft- irlitskerfí sem við erum búin að koma upp og apótekin eru smám saman að koma inn í það. Þá geta þau sent okk- ur lyfseðlana með rafrænum hætti og við greiðum þá okkar hluta sam- stundis, einnig rafrænt.“ - Upplýsingarnai• um lyfjanotkun eru mjög viðkværnar og persónuleg- ar. Er þeirra vel gætt? „Við erum í góðu samstarfi við Tölvunefnd um þau mál og lútum fyrirmælum hennar. Beitt er dulkóð- unum á alla vegu til að koma í veg fyrir misnotkun. En það hefur í sjálfu sér alltaf verið einhver hætta á misnotkun þótt kerfið sé nú orðið mjög vel varið.“ Læknar og væntingar - Hvað með kynningu á starfí stofnunarinnar, reglum og öðru slíku sem oft virðast afskaplega fíóknar og minna á frumskóg? „Við erum með heimasíðu sem við ætlum að gera aðgengilegri en nú. Árið 1997 gáfum við út Læknahand- bók sem fer á Netið á næstu vikum og gefum einnig út ritið Staðtölur með ýmsum upplýsingum. Stað- reyndin er að læknar eru ekki allir vel að sér um almannatryggingar þótt þeir séu annars ákaflega vel að sér á sínu sviði. Stundum gefa þeir fólki væntingar en síðan segja lög og reglur eitthvað allt annað.“ - Tryggingaráð skar áður úr í ágreiningsmálum en nú er það svo- nefnd Úrskurðarnefnd almanna- trygginga sem það hlutverk hefur og fjallar um kærur. Úrskurðir og hóta- greiðslur byggjast á upplýsingum frá einstaklingum, fyrirtækjum og öðrum stofnunum eins og lífeyris- sjóðum. Hversu vel er þessum upp- lýsingum treystandi og er upplýs- ingaflæðið milli stofnana ílagi? „Það er rétt að í skýrslu Ríkisend- urskoðunar um Tryggingastofnun er rætt um að tekjuyfirlýsingar séu ekki alltaf réttar og mikið er um slíkt. Um 90% af athugasemdum endurskoðunardeildar lúta að slíkum yfirlýsingum sem fólk gefur þegar það hættir að vinna vegna aldurs eða eitthvað sérstakt kemur upp á. Sleppt er greiðslum frá lífeyris- sjóðum, sumir gera þetta óvart en aðrir í von um að okkur sjáist yfir þetta. Ég ritaði á sínum tíma öllum lífeyrissjóðunum bréf þar sem ég bað þá um að gefa okkur upplýsing- ar um þessi mál, breytingar á tekj- um lífeyrisþega, vegna þess að okkar greiðslur eru tekjutengdar. Allir SAL-sjóðirnir hafa gert það en ákveðnir sjóðir hafa ekki viljað gefa upplýsingar um þessar tekjur. Þeir virðast halda að með því geti þeir verið að gera eitthvað gott fyrir sitt fólk. Það er alrangt af því að við höfum beinan aðgang að skjölum skattyfir- valda og sjáum því fyrr eða síðar ef eitthvað hefur misfarist. Þá þurfum við að elta fólk uppi, rukka aldrað fólk og það þykir okkur andstyggi- legt að þurfa að standa í en við verð- um að fara að lögum. Einhverjir halda kannski að ég og mitt fólk sé af einhverri illgirni að reyta fé af gömlu fólki en þannig er það ekki. Þetta gerist með vélrænum hætti í tölvukerfinu, hafí fólk fengið meira en það átti rétt á er það dregið frá næst. Þetta þurfum við að gera vegna þess að upplýsingastreymið frá sjóðunum var ekki nógu gott. En við erum að reyna að bæta úr þessu. Atvinnuleysistryggingasjóður var áður hér innandyra og notaði sama tölvukerfi og við. Hjá arftakanum, Atvinnumálastofnun, hafa menn nú byggt upp sitt eigið tölvukerfi og ég trúi því að við munum innan tíðar fá aðgang að því. Þá þurfum við ekki að vera að innheimta ofgreiðslur eftir á, þetta er mjög seinleg leið og kostar mikla vinnu. Tölvunefnd hefur áður veitt okkur leyfi til að nálgast þessar upplýsingar og ég reikna með að svo verði áfram. En um þetta gilda þó strangar reglur og ég álít að við sé- um mjög á varðbergi hér gagnvart allri notkun á þessum upplýsingum, höfum persónuvernd mjög í huga. Viðkvæmastar eru svonefndar sam- keyrslur gagna. Tekjutengingarnar valda því að menn eru oft óöruggir gagnvart kerfinu. Ég geri mér grein fyrir því að við afnemum ekki tekjutengingar þótt við getum dregið úr þeim en niðurstaða þeirra getur stundum orðið ótrúleg og afar ósanngjörn.“ Atvinnuleysi dulbúið sem örorka? A Norðurlöndum mun oft vera reynt að draga út atvinnuleysi á pappírnum með því að færa fólk yfir á örorkubætur af atvinnuleysisbót- um. Sérstaklega á þetta við um þá sem hafa lengi verið án vinnu eða eru vinnufælnir. Karl er spurður hvort sömu tilhneiginga hafi gætt hér. „Ég held að þetta tíðkist nú ekki hér á landi en þess ber að gæta að atvinnuleysi er mjög lítið hér. A hin- um Norðurlöndunum hafa menn miklu meiri reynslu af langvarandi atvinnuleysi og beita þar ýmsum ráðum. En margt er að varast í þessum efnum. A sínum tíma var víða í Evr- ópu reynt að fá fólk sem var komið yfir sextugt út í atvinnuleysi í því skyni að koma ungu fólki inn á vinnumarkaðinn. Ég las nýlega í blaðagrein að reyndin hafi oft orðið sú að störfin dóu og enginn kom í staðinn fyrir þá sem var ýtt út. Hlut- fall þeirra sem eru á aldrinum 60-64 ára og eru enn á vinnumarkaðnum hefur hrapað svo í mörgum Evrópu- ríkjum á síðari áratugum að það er með ólíkindum, það vai- komið í 12,8% í Austurríki fyrir fjórum ár- um. Islenskt samfélag hefur frekar talið að fólk eigi að vinna meðan það getur og fyrirtækin eru líka á marg- an hátt vinveitt þeim sem eiga við einhverja fötlun að stríða. En fyrir- tækin virðast vera reiðubúin að ráða fatlaða að minnsta kosti þegar vel árar og ég tel að hlutfallslega sé mun meira um að þeir hafi vinnu hér á landi en gerist á hinum Norðurlönd- unum þótt auðvitað mætti ástandið vera enn betra hjá okkur. Þegar harðnar á dalnum er hins vegar ljóst að fatlaðir eru oft fyrsta fólkið sem fer út. Það kom í Ijós í efnahags- kreppunni fyrir nokkrum árum.“ Karl segir að öryrkjar hafi í alltof miklum mæli verið fyrst og fremst eins konar kennitala án persónu í starfi Tryggingastofnunar gegnum árin. Með nýjum lögum sé stefnt að því að breyting verði þar á. „I seinni tíð höfum við reynt að fylgjast betur með þvi hvað verður um fólk sem kemst á örorkuskrá hjá okkur. Við viljum gjarnan freista þess að fylgja því eftir hvernig því farnast og notum meðal annars til þess ný ákvæði laganna um starfs- hæfingu. Nýlega gerðum við starfs- samning við endurhæfingarstofnun, Starfsþjálfun fatlaðra, en árangur- inn af starfi hennar er mjög góður. Fólk sem hefur átt í erfiðleikum og hefur verið úrskurðað öryrkjar hefur komist á ný út í atvinnulífið. Það er til kenning sem segir að það taki ákveðinn tíma að koma manneskju í kör ef hún sé úrskurðuð öryrki en hægt er að fara aðra leið, til dæmis aðstoða hana við að fá létt- ari vinnu, þannig að umskiptin verði ekki svona alger.“ Endurhæfing og samráð - Skortir samhæfíngu og heildar- sýn í málefnum endurhæfíngar hér á landi? „Við höfum bent á þetta. Það er til allmikið af úrræðum en það virðist sem ákveðna festu og skipulag vanti í þau mál. En nú hefur verið komið á fót sérstöku matsteymi lækna, fé- lagsráðgjafa og fleiri sem metur hvort möguleiki er á starfshæfingu eða endurhæfingu hjá einstaklingi sem sækir um örorku hjá okkur. Við teljum að meira samband þurfi að vera á milli okkar og endur- hæfingarstöðvanna og erum að vinna að fleiri þjónustusamningum við þær. Einhverjir eru þá vísir til að segja að við tímum ekki að greiða bæturnar en það er ekki ástæðan heldur trúum við því að hverjum manni líði betur ef hann þarf ekki að búa við einangrun öryrkjans. Best er að fólk geti komist aftur út í venju- legt líf og verið meðal fólks. Að baki er því mannúðleg hugsun. Éitt sinn sagði við mig læknir að hann hefði verið að ræða við mann sem átti í erfiðleikum. Læknirinn sagðist vera með dýran penna í hendinni og ef hann notaði áhaldið til að rita nafnið sitt á ákveðið skjal til að úrskurða manninn öryrkja myndi það kosta 50 eða 60 milljónir króna. Maðurinn sagðist alls ekki vilja verða öryrki, hann vildi fá að vinna. Það gekk upp og maðurinn fékk vinnu. Þetta skiptir miklu máli. Trygg- ingastofnun vill hjálpa fólki við að umgangast kerfið af fullkominni reisn, þannig að það sé ekki aðeins í hlutverki viðtakandans heldur fái sjálft að taka ákvarðanir um framtíð sína.“ - Nýlega hafa komið upp mál þar sem ímynd Tryggingastofnunar virð- ist heldur köld og fráhrindandi. Ég nefni mál aldraða mannsins sem, veiktist í Taílandi og var í fyrstu meinað um bætur hér, einnig mál stúlku sem fékk lækningu í London við bakmeini en Úrskurðarnefnd neitaði að greiða kostnaðinn. Hvað viltu segja um þessi mál? „Við erum á leið inn í mjög alþjóð- legt samfélag á næstu öld og ég hef sjálfur talað fyrir því að við eigum ekki að koma í veg fyrir að aldraðir sleppi við átthagafjötra í þessum efnum. En lögin voru hins vegar þannig í þessu tiltekna máli að við urðum að þybbast við. Manninum í Taílandi hafði áður verið gerð grein fyrir þessum ákvæðum en síðan slas- aðist hann og veiktist en var ekki tryggður, það vissi hann fyrir. Við hefðum getað keyrt þetta mál áfram og hefðum sjálfsagt unnið það en tókum þá ákvörðun að gera það ekki. Ef þetta hefði komið fyrir mann- inn í aðildarlandi Evrópska efna- hagssvæðisins hefði allt verið í lagi en ekki hefði hann verið til dæmis í Bandaríkjunum. Öll ríki setja ákveð- in takmörk við því hve lengi borgar- arnir eru tryggðir, það er kjarni málsins í þessu öllu. Þetta eru ís- lensk lög sem þarna eru á ferðinni en ekki afstaða Tryggingastofnunar. Sérfræðingar úrskurða Mál stúlkunnar fór fyrir utanfara- nefnd, sem reyndar heitir Siglinga- nefnd og í henni sitja helstu sérfræð- ingar landsins í læknisfræði. Þeir meta umsóknir út frá því hvort hægt er að gera aðgerðina hér innanlands. Sé það hægt er ekki veitt leyfi til að greiða fyrir aðgerðina erlendis og nefndin komst að þeirri niðurstöðu að stúlkan hefði getað fengið hjálp hér heima. Þess ber reyndar einnig að geta að ekki var sótt fyrirfram um að Tryggingastofnun greiddi kostn- aðinn í London. Yfírlæknir Tryggingastofnunar situr að vísu í nefndinni ásamt öðrum en að öðru leyti hefur stofnunin ekki afskipti af storfi nefndarinnar. Málin fór fyrir Úrskurðarnefndina nýju sem annast meðferð kærumála, hún er algerlega óháð Tryggingastofnun. Úrskurðarnefndin var sammála Sigl- inganefnd. Hver niðurstaða dómstóla verður veit svo enginn enn þá. En svona mál eru að sjálfsögðu alltaf mjög viðkvæm og erfitt fyrir mig að tjá mig um þau þar sem um álit sérfræðinga er að ræða. Ég get aðeins sagt að það er til dæmis mjög sárt fyrir mig og samstarfsmenn mína að þurfa að segja foreldrum að sérfræðingar okkar hafi komist að þeirri niðurstöðu að aðgerð erlendis muni ekki stoða. En stundum er það niðurstaðan." Karl segir aðspurður að bætur al- mannatrygginga séu vissulega lágar og erfið baráttan hjá þeim sem ekki hafi annað sér til framfæris. Sama megi hins vegar segja um lágmarks- laun. Aðstoð ýmissa stofnana eins og Hjálparstarfs kirkjunnnar komi að góðu gagni í slíkum tilfellum en at- huganir slíkra stofnana sýni vel að umtalsverður hópur fólks hafi þörf fyrir meira en almannatrygginga- kerfið veiti. Hann minnir á að sveitarfélögin hafi auk þess ákveðnar skyldur gagn- vart fólki þegar eitthvað sérstakt bjáti á en Tryggingastofnun geti ein- vörðungu starfað eftir þeim lögum og reglum um meðferð opinberra fjár- muna sem henni séu sett. Reynt sé að gera það eins vel og réttlátlega og hægt sé en alltaf verði að kanna vel hverjar raunverulegar tekjur fólks séu, að ekki sé verið að blekkja. „Við viljum að allir njóti sinna lög- mætu réttinda en peningalegar við- miðanir bótanna eru hins vegar ákveðnar við Austurvöll, ekki hér,“ segir Karl Steinar Guðnason. . _ skoöa atvinnuauglysingar ttur tölva fer sívaxandi og er n ^ Jigamikið hlutverk Þe,rrf ® rr sæjsssíí. ,vnrtæk,a +ni\/nná rlegt nám stundir nenn tölvufræði idows 12 stundir vinnsla >rd 24 stundir flureiknir cel 18 stundir ærugerð >wer Point 12 stundir jlvufjarskipti ternet 14 stundir iarnám ! bréf Imenn tölvufræði og /indows-umhverfi öflureiknir Excel litvinnsla Word agnagrunnur Access laerugerð Povver Point 3ökfærsla erslunarreikningur /lA^blntaoníka Framhaldsnám 40 stundir Undirstaða Windows. Word og Excel grunnur Ritvinnsla. framhald 10 stunoir Töflureiknir, framhald jarskipti igerð 20 stundir Sérhæft tölvuná 10-15 stundir Almenn tölvufr Windows-umh Ritvinnsla Wo Töflureiknir E Gagnagrunnu Glærugerð Po Umbrot i Quar Internet grunn internet vefsiðdgerö Forritun 50 stund r Visual BasiC C++ Java Töivuskóli shsíII Reykjavíkur Borgartúni 28. sími 561 6699 www.tolvuskoli.is ♦ I\i 11 e L I i u~‘ fnltmcbnli ic

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.