Morgunblaðið - 26.10.1999, Qupperneq 43

MORGUNBLAÐIÐ
og er ótvírætt, að ýmsar lagfæring-
ar á löggjöfinni hafa orðið fyrir
hennar ábendingar. Auður varð
dóms- og kirkjumálaráðherra í
ráðuneyti Jóhanns Hafstein og fór
mjög vel á því, þar sem hún var
kirkjulega sinnuð og fagþekldng
hennar nýttist vel í dómsmálin.
Þessi tími varð of stuttur, því að
vinstri stjóm tók við völdum sumar-
ið eftir. Hún var stefnufost og ein-
dregin í afstöðu sinni til manna og
málefna. Hún þoldi ekki að vikið
væri frá réttum reglum. Mér virtist
hún verða því eindregnari sem hún
starfaði lengur í stjórnmálum.
Auður var mjög virk í félagsmál-
um Sjálfstæðismanna, var um skeið
formaður Hvatar, félags Sjálfstæð-
iskvenna, og síðar Landssambands
Sjálfstæðiskvenna. Á vegum lands-
sambandsins heimsóttum við Auð-
ur félög Sjálfstæðiskvenna úti um
land og héldum fundi. Ýmsar minn-
ingar frá þessum fundaferðum sýna
að Auður átti aðrar hliðar en þá
pólitísku. Hún kunni ógrynni af
ljóðum. Það sannreyndi ég á leið
heim af fundi á Snæfellsnesi. Við
ókum heim á einni af þessum fógru
frostnóttum snemma vetrar þegar
norðurljósin sveiflast um himin-
hvolfin í ótrúlega litfögrum dansi.
Við stöðvuðum bílinn til að horfa á
þetta eilífa undur, héldum síðan
áfram og þar kom að undirrituð var
gjörsamlega að sofna undir stýri og
bað Auði að segja einhverja sögu til
að varna slysi. Tók hún sig þá til og
flutti allt kvæðið um hvarf séra
Odds frá Miklabæ af þvílíkum til-
þrifum að ökumanni rann kalt vatn
milli skinns og hörunds og var síð-
an vakandi fyrir allan Hvalfjörðinn
og allt til Reykjavíkur. Mér þótti
minni hennar gott, en hún sagði:
„Eg fer oft með kvæði í hljóði mér
til hugarhægðar. Ég fór líka oft
með kvæði fyrir bömin mín þegar
þau voru minni. Þannig hef ég hald-
ið kvæðunum lifandi í huga mín-
um.“ Auður hafði raunar næma til-
finningu fyrir bókmenntum og
ýmsum listum eins og heimili henn-
ar bar vott um. Heimilið var líka
prýtt undurfögrum hannyrðum eft-
ir tengdamóður hennar sem hún
talaði oft um og mat mikils.
Sjálf var Auður falleg kona og
fínleg en hafði um leið í fari sínu
mikinn styrk. Hún er ógleymanleg
þeim sem þekktu hana. Auður lifði
það að sjá hugsjónir rætast og
margar ungar konur feta brautir
sem hún ruddi. Hún sem var lengi
eini kvenlögfræðingurinn í landinu
sá þær verða hátt á fjórða hundrað
og um helmingur lagastúdenta nú
er konur. Nú eru margar konur í
borgarstjórn og á þingi og virðast
allir sammála um að enn þurfi
verulega að auka hlut kvenna í
valdastofnunum þjóðfélagsins.
Megi minningin um Auði Auðuns
vísa ungum konum fram á veginn
og vera stjórnmálamönnum sífelld
áminning um að virða einstaklinga
og rétt þeirra. Auður Auðuns er
kvödd í djúpri virðingu og þökk.
Fjölskyldu hennar er vottuð ein-
læg samúð.
Ragnhildur Helgadóttir.
Kveðja frá borgarstjóra
Um það leyti sem mín kynslóð
hóf afskipti af stjórnmálum vai- ekki
auðvelt fyrir ungar stúlkur að finna
sér pólitískar fyrirmyndir. Konur
áttu ekki upp á pallborðið í stjórn-
málaflokkunum og nöfn þeirra röt-
uðu yfirleitt ekki í örugg sæti á
framboðslistum ílokkanna. Þær
konur sem komust til áhrifa og
valda í stjómmálum vom svo örfáar
að eftir þeim var tekið og grannt
fylgst með þeirra störfum - ekki síst
af kynsystrum þeirra. í þessum hópi
vom konur eins og Ragnhildur
Helgadóttir, Svava Jakobsdóttir,
Adda Bára Sigfúsdóttir og Auður
Auðuns.
Að öllum hinum konunum ólöst-
uðum var Auður „la grande dame“
íslenskra stjórnmála. Hún var
frumherjinn, sú sem hafði ratt
brautina og verið fyrst til svo
______________________________ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTÓBER 1999 43^
MINNINGAR
Við heimsókn Ólafs Noregskonungs 1961. Á myndinni eru einnig, auk Auðar, Ásgeir Ásgeirsson forseti,
Ema Finnsdóttir og Geir Hallgrímsson.
mm
mm

1 æS HrV "í
K
í sjötugsafmæli frú Auðar Auðuns 1981: Davíð Oddsson, Þorvaldur
Garðar Krisljánsson, _ Matthías Bjarnason, Ólafur G. Einarsson, Geir
Hallgrímsson, Birgir Isleifur Gunnarsson, Gunnar Thoroddsen, Ólafur
B. Thors og Auður.
t. tbk S7. irg. LAHCAROACUR XI. SKPTEMBK8 1178_r««nUmíaj»
Kona í ríkisstjórn
Auður Auðuns dóms- og
kirkjumálaráðherra
margra hluta. Við, þessar ungu
konur, sem vorum að byrja að feta
okkur inn á braut stjórnmálanna,
bárum óttablandna virðingu fyiir
henni. Þó að við værum ósammála
stjómmálaskoðunum hennar
komumst við ekki hjá því að viður-
kenna og meta þann mikla skerf
sem hún lagði til íslenskrar
kvennabaráttu - ekki endilega með
hugmyndum sínum heldur miklu
fremur gerðum. Mér eru m.a.
minnisstæðir fundir sem haldnir
voru á vegum Kvenréttindafélags-
ins á Hótel Borg fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar árið 1982 og
1986. Kvenframbjóðendur flokk-
anna höfðu að sjálfsögðu safnað
vopnum sínum fyrir fundina og í
bæði skiptin höfðu Sjálfstæðiskon-
ur þá kanónu í sínu liði sem við átt-
um erfíðast með að verjast - það
var Auður Auðuns. í bæði skiptin
sat hún framan af og hlustaði en
þegar leið á fundinn bað hún um
orðið og þegar hún talaði sló þögn
á salinn. Hún var stuttorð, gagn-
orð, svolítið kaldhæðin og hvöss.
Ég held henni hafi fundist við sem
töluðum fyrir kvennaframboðum
bæði óreyndar og óraunsæjar -
sem við auðvitað vorum. I því fólst
m.a. styrkur þessara framboða.
Auður Auðuns mun hafa þreytt
frumraun sína í stjórnmálum í bæj-
arstjórnarkosningunum 1946, þá
35 ára gömul og 2ja barna móðir.
Án efa var þetta mikil eldskírn fyr-
ir hana því kosningabaráttan var
óhemju hatrömm. Attust þar við
meirihluti Sjálfstæðismanna í bæj-
arstjórninni, sem var spáð falli, og
frambjóðendur Sósíalistaflokksins
sem bjuggust við miklum kosn-
ingasigri. Sjálfstæðismenn sluppu
hins vegar með skrekkinn og tóks
að verjast falli með 48% atkvæða.
Auður kom inn á lista Sjálfstæð-
ismanna í prófkjöri sem flokkurinn
efndi þá til í fyrsta sinn og máttu
allir stuðningsmenn flokksins kjósa
frambjóðendur. Náði Auður 3ja
sæti listans og hlýtur það að teljast
merkilegt að kona, sem ekki hafði
áður tekið þátt í stjómmálum,
skyldi ná svo góðum árangri í próf-
kjöri. Þessi árangur segir auðvitað
sína sögu um styrk og hæfileika
Auðar Auðuns.
Þeir sem þekkja til starfa á vett-
vangi borgarstjórnar vita hversu
mildll erill fylgir þeim störfum - ekki
síst setu í borgarráði. Auður átti
sæti í borgarráði í 18 ár, 1952-1970,
var á þessum tíma forseti borgar-
stjómar í 15 ár en lét þessi störf þó
ekki aftra sér frá því að taka sæti á
Alþingi árið 1959 og gegna þing-
mennsku samliða störfum í borgar-
stjóm í 11 ár. Til að sinna þessum
fjölþættu skyldum á vettvangi
stjómmálanna og samræma þær
bamauppeldi og heimilishaldi, hefur
þurft líkamlegt og andlegt þrek, út-
sjónasemi, dugnað en umfram all
skipulagshæfíleika. Mér er til efs að
margir myndu leika þetta eftir Auði
Auðuns nú til dags.
Með Auði er genginn mikill
fmmkvöðull. Þegar hún hóf veg-
ferð sína í íslenskum stjómmálum
áttu konur engar greiðfærar leiðir
til áhrifa. Rétt sást móta fyrir
óljósum og illfæmm troðningum.
Nú, hálfri öld síðar, hefur brautin
verið rudd - þökk sé konum eins og
Auði Auðuns sem létu viðteknar
hugmyndir um stöðu kvenna ekki
aftra sér frá fullgildri þátttöku í
mótun og stjórnun samfélagsins.
Vegna utanferðar á ég þess því
miður ekki kost að vera viðstödd
útförina en við Hjörleifur sendum
börnum Auðar, tengdabörnum og
bamabörnum okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
borgarstjóri.
Elsku amma, takk fyrir allt.
Vertu yfir og allt um kring
með eilífri blessun þinni.
Sitji guðs englar saman í hring,
sænginni yfir minni.
Þín
(Sig. Jónsson frá Presthólum)
Auður.
Með fráfalli Auðar Auðuns er
merkur stjórnmálamaður og mikill
brautryðjandi íslenskra kvenna úr
heimi horfínn. Auður var fyrsta ís-
lenska konan sem lauk kandidats-
námi í lögfræði, hún var fyrsta kon-
an sem settist í dómarastól í hér-
aðsdómi hér á landi, hún var fyrsta
konan sem gegndi starfi forseta,
borgarstjómar í Reykjavík, sem þáV
nefndist reyndar bæjarstjórn. Hún
var fyrsta konan sem gegndi starfi
borgarstjóra í Reykjavík og hún
var fyrsta konan í ríkisstjórn Is-
lands, þar sem hún gegndi starfi
dóms- og kirkjumálaráðherra.
Hún var alþingismaður fyrir
Reykvíkinga um árabil og hún
starfaði í mörgum trúnaðarstöðum
í flokksstarfi Sjálfstæðisflokksins.
Hún átti einnig sæti í ýmsum
nefndum og ráðum hins opinbera,
þar sem hún m.a. undirbjó mikil-
væga löggjöf á sviði sifja- og fé-'-
lagsmála.
Hún starfaði líka af mikilli fóm-
fysi fyi’ir Mæðrastyi-ksnefnd
Reykjavíkur í marga áratugi, í
Kvenréttindafélagi Islands var hún
virkur félagi, hún var í stjórn Menn-
ingar og minningarsjóðs kvenna í
35 ár, í Zontaklúbbi Reykjavíkur og
áfram mætti telja. Þess utan var
hún eiginkona sem rak myndarlegt
heimili og ól upp fjögur böm sín.
í stuttu máli sagt var Auður
Auðuns afar farsæll og merkur
stjórnmálamaður sem skildi eftir
sig djúp og óafmáanleg spor í ís-
lensku stjórnmálalífi. Hún var
óvenjulega gáfuð kona, stefnuföst-^
og verkadrjúg. Hún skilað þjóðinni
miklu og farsælu lífsstarfi með for-
dæmi sínu og störfum öllum. Það
var gæfa okkar sjálfstæðismanna
að eiga konu eins og hana í forustu-
sveit Sjálfstæðisflokksins.
Ég kynntist Auði vel í störfum
hennar og ég eignaðist vináttu
hennar. Það var mér mikils virði að
geta leitað til hennar um góð ráð
og að hlýða á skoðanir hennar um
aðkallandi málefni jafnt sem fram-
tíðarmál. Fyrir það vil ég þakka
um leið og ég vil hylla hana sem*>
frumkvöðul og fyrirmynd í rétt-
indasókn íslenskra kvenna á þess-
ari öld. Ég sendi bömum hennar
mínar innOegustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Auðar Auð-
uns.
Sólveig Pétursdóttir,
dóms- og kirkjumálaráðherra.
Auður Auðuns fæddist sama ár
og samþykkt vom lög um að konur
á Islandi ættu jafnan rétt til náms
og embætta á við karlmenn. Sú
samþykkt þegar árið 1911 bar vott
um framsýni og djörfung lög-
gjafans sem og lög um jafnan kosn-'4
ingarétt og kjörgengi karla og
kvenna fjómm ámm síðar. Það liðu
hins vegar margir áratugir áður en
konur fóra almennt að nýta sér
þann rétt. Auður Auðuns beið hins
vegar ekki boðanna. Átján ára að
aldri lauk hún stúdentsprófi og sex
árum síðar embættisprófi í lögum
frá Háskóla Islands, fyrst kvenna,
aðeins 24 gömul. Það varð hlut-
skipti hennar að vera brautryðj-
andi á fleiri sviðum. Hún varð fyrst
kvenna í forsetastól bæjarstjórnar
Reykjavíkur, fyrsta konan tíl að
gegna starfi borgarstjóra og fyrsta
konan á ráðherrastóli.
Auður lét eitt sinn svo ummælt i
sjónvarpsþætti að hún minntist
með hlýhug móðurafa síns, sem
lagði á það áherslu að dætur hans
menntuðust ekki síður en synir.
Þannig hefur Auður alist upp við
það vestur á ísafirði að jafn sjálf-
sagt væri fyrir stúlkur að leita sér
menntunar og starfsframa og pilta.
Auður Auðuns var fyrst kölluð
til stjórnmálastarfa fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn í bæjarstjórnai--
kosningunum 1946. Þá stóð Sjálf-
stæðisflokkurinn frammi fyrir tví-
sýnum kosningum og ákveðið vav
að viðhafa prófkjör um val fram-’"
bjóðenda. Það var í fyrsta sinn sem
stjórnmálaflokkur hér á landi hafði
prófkjör meðal stuðningsmanna
sinna. Auður Auðuns fékk gott
brautargengi og náði kosningu í
þriðja sæti listans. í harðri og
óvæginni kosningabaráttu hlaut
SJÁ NÆSTU SÍÐUÍ