Morgunblaðið - 11.03.2000, Page 47

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 11. MARS 2000 47
UMRÆÐAN
Reykjavík árið 2000 -
menningarborg
eða ruslahaugur?
ÞAÐ ÞÓTTU mikil
tíðindi, er tilkynnt var,
að Reykjavík yrði ein
af menningarborgum
Evrópu árið 2000.
Bjuggust menn við, að
þegar á árinu 1999
yrði gert átak í hreins-
unarmálum borgarinn-
ar, bílhræ fjarlægð,
lóðahreinsun fram-
kvæmd þannig, að sóð-
arnir slyppu ekki þetta
árið eins og undanfar-
in ár. Því miður varð
þetta ekki raunin og
ekki bólar á neinu
átaki ennþá, þegar
þetta er ritað í febr-
úarlok 2000. Hvað er þá til ráða?
Enn er tími til þess að hefjast
handa og breyta Reykjavík úr
ruslahaug í snyrtilega borg. Þessar
eru tillögur mínar:
Fjarlægja öll númerislaus bílflök
úr bænum, en þau skipta þúsund-
um. Hreinsunardeild Reykjarvíkur-
borgar hefur brugðist þeirri skyldu
sinni að fjarlægja bílflök. Þeir eru
hræddir við bíleigendurna, óttast
að þeir krefjist skaðabóta, ef eitt-
hvað nýtilegt hefur leynst í hræum
þeirra. í miðbæ Reykjavíkur gegnt
Camp David hefur verið bílhræ af
Volvo-gerð um nokkurt skeið á lóð
Happdrættis Háskóla íslands. Eg
hefi skorað á forstjóra HHI að fjar-
lægja þetta bílflak, þar sem við
Tjarnargötubúar kærum okkur
ekki um götulýti. Ekkert skeður í
því máli, forstjórinn líklegast jafn-
hræddur við hræeigandann og
hreinsunar deildin.
Ruslakörfur Reykjavíkurborgar
hafa frá upphafi verið misheppnuð
smíð. T.d. í Austurstræti eru þær
alltof litlar, í þær troðið þar til
botninn lætur undan og allt ruslið
lendir á gangstéttinni. Við Tjörnina
hjá gamla Búnaðarfélagshúsinu eru
alltof litlar ruslakörfur. Þar þurfa
að vera fleiri og stærri körfur og
þær tæmdar oftar. Ekki skaðaði að
hafa þar umsjónarmann í hálfu
starfi, sem sæi um þennan vinsæla
stað, þar sem foreldr-
ar koma með börn sín
að gefa „bra bra“
brauð.
Haustið 1973 sótti
ég ATA-þing í Bruss-
el. Það vakti athygli
mína í gönguferðum
mínum um miðborg-
ina, að allar stórbygg-
ingar, einkum opin-
berar, voru auðkennd-
ar með nafni þess
arkitekts, sem þær
hafði hannað. Nú er
það tillaga mín, að
þessi háttur verði tek-
inn upp hér á landi,
allar stórbyggingar
verði auðkenndar hönnuðum sínum.
Þetta yrði arkitektum bæði viður-
kenning fyrir þau mannvirki, sem
vel hefur tekist til um, svo og að-
hald að vanda sig betur við næstu
hönnun, þegar miður hefur til tek-
ist.
Það er dýrt að vera sjálfstæð
þjóð í víðfeðmu landi með aðeins
270.000 íbúa. Alþingi hefur kosið að
spara helst í löggæslu og tollvörslu
með þeim afleiðingum, að búið er að
skrílvæða miðbæ Reykjavíkur og
allt veður í smygli á fíkniefnum með
skelfilegum afleiðingum. Þannig
hrukku margir við, er bandarískur
lögreglumaður var í kynnisferð hér
í Reykjavík og gekk um miðbæinn
með íslenskum starfsbróður að
nóttu til um helgi. Þar stóðu þeir
ungan mann að því að míga utan í
aðalútidyrahurðina á Alþingishús-
inu. Fyrir þetta athæfi fékk hinn
ungi maður kr. 5.000 í sekt. Þetta
undraðist sá bandaríski, í USA væri
ekki tekið slíkum silkihönskum á af-
brotamönnum. Við hina nýju bygg-
ingu Hæstaréttar er engin varsla
um helgar og hafa hjólabrettagengi
lagt þar undir sig útidyratröppurn-
ar, gera sig þar heimakomna og
hafa með sér nesti (poppkorn). I ná-
grenni við Ráðherrabústaðinn í
Tjarnargötu 32 hefi ég búið mestan
hluta ævi minnar, en aldrei séð hús-
vörð eða umsjónarmann taka þar til
Höfuðborgin
Ef við íslendingar kjós-
um að vera sóðar, segir
Leifur Sveinsson, þá er
það okkar mál, þangað
til að við yrðum að at-
hlægi með þeim hætti að
auglýsa höfuðborg okk-
ar sem menningarborg.
hendi utan dyra. Næturhrafnar
helganna brjóta þar flöskur, hent er
þar pylsubréfum og alls konar rusli,
en seint og illa er brugðist við að
hreinsa af borgarstarfsmönnum.
Helst er að við, nágrannarnir, fjar-
lægjum eitthvað af þessu til að
forða landinu frá algerri smán. Ef
við Islendingar kjósum að vera sóð-
ar, þá er það okkar mál, þangað til
við yrðum að athlægi með þeim
hætti að auglýsa höfuðborg okkar
sem menningarborg.
Það gengur mikið á á árinu 2000,
þúsund ára afmæli kristnitökunnar
og reynt að gera Reykjavík að
menningarborg í eitt ár. Hver list-
viðburðurinn rekur annan, tónleik-
ar, málverkasýningar o.s.frv. Von-
andi verður þetta merkis- og
gæfuár fyrir þjóðina. í árslok verði
orðin bylting í umgengni Reykvík-
inga við borgina sína, þannig að
þeir geti sýnt útlendingum hana
með stolti jafnt á nóttu sem degi.
Verði hrein borg og fögur alla 24
tíma sólarhringsins. Þjóðin verði
orðin sannkristin ekki bara í orði,
heldur líka á borði.
„Sýn trú þína í verkunum," segir
einhvers staðar í merkri bók. Ekki
berja sér á brjóst og segja: „Guð, ég
þakka þér fyrir að ég er ekki eins
og þessir Farísear."
Höfundur er lögfræðingur og býr í
Tjnrnnrgötu 36 iReykjavík.
EKKI verður reynt
að útskýra í stuttri
grein flókna vinnutíma-
skilgreiningu kennara,
heldur einungis bent á
að þeir þurfa í raun að
vinna af sér sumartíma
á skólaárinu.
Auðvitað er þetta
reiknilist til að fella
vinnutímann að 1.800
klst. vinnustundum árs-
ins. Kjarasamningur-
inn gerir það semsagt
að verkum að erfitt er
að hnika til eða ákveða
annað. Þótt sumir
kennarar verða argir,
er það samt skiljanlegt
þegar vel upplýstur fréttamaður spyr
í einfeldni: “Er þá ekki bara hægt að
stytta páskafríið eða kenna lengur
framávor?"
Þetta gerðist þegar í ljós kom að í
ljós kom að sumir skólar í Reykjavík
hafa einungis 168 nemendadaga á
þessu skólaári.
Skrítið vetrafrí
í vetur gerist það svo að vegna
kjarasamninga kennara að virkir
dagar skólaársins eru þremur fleiri
en kjarasamningar segja um. Þá
brestur á vetrarfrí, ekki vegna skóla-
þreyttra nemenda sem sannarlega
geta nýtt-sér þetta hlé. Að vísu er
þetta vetrarfrí það stutt og ekki sam-
ræmt milli skóla, að það nýtist ekki
sem skyldi. A það hafa menn bent á í
blaðagreinum.
Vetrarfrí í öðrum löndum
Sannarlega eru vetrarfrí þekkt í
öðrum löndum. Þá vegna þess að þar
hafa menn meiri sveigjanleika vegna
fleirl nemendadaga. Islenska skóla-
árið er í raun það stysta í Evrópu
(sbr. Glanee at edueation) og það
kæmi mér ekki á óvart að það eigi eft-
ir að lengjast. Á það er bent að ís-
lenska sumarið er stutt og nemend-
um veiti ekki af þessu fríi. Það kann
að vera að hluta til rétt, en þjóðfélag-
ið hefur verið að breytast. Sauðburð-
arhugsunun er að víkja
í réttu hlutfalli við
minni neyslu á kinda-
kjöti.
Æ fleiri fara erlendis
í sumar og sól, jafnvel á
íslenskum vetri.
Mín tillaga, snjöll
eða vitlaus?
Ég vil leggja það til
að gerð verði tilraun
hér á Akureyri. Hún
felst í því að allir aðilar
verða að samþykkja
hana. Hún felur það í
sér að það verði gerður
samningur til reynslu á
næsta skólaári, þannig
að kennsla hefjist þremur dögum
fyrr á haustönn og kennt verði tveim-
ur dögum lengur að vori. Þannig fæst
vika til ráðstöfunar á miðjum vetri*
sem kalla mætti, með sanni, vetrarírí.
Ég geri mér grein fyrir því að samtök
kennara myndu vilja fá eitthvað fyrir
sinn snúð en jafnframt er ég viss um
Kennsluskylda
Mín tillaga er, segir
Gísii Baldvinsson, að
kennsla hefjist þremur
dögum fýrr á haustönn,"
og kennt verði tveimur
dögum lengur að vori.
að skólayfirvöld eru til viðræðna um
slíkt. Slíkt vetrarfrí gæti jafnvel orðið
tekjulind fyrir bæjarfélagið.
Nú eða ekki
Þessu er hér með komið nú til skila
því ef á að taka ákvörðun um þetta
verður að gera það fljótlega annars
verður næsta skóladagatal með sama
hætti og áður og samkvæmt kjara-
samningum kennara.
Höfundur er námsráðgjafi.
Leifur
Sveinsson
Yerður vinnu-
tíma grunn-
skólakennara
ekki hnikað?
Gísli
Baldvinsson
Frumvarp til laga um
starfsréttindi tannsmiða
Framkvæmdastjóri
TFÍ geysist fram á rit-
völlinn í Mbl. 3. mars
sl. vegna frumvarps
um starfsréttindi tann-
smiða og reynir að telja
fólki trú um að ef frum-
varpið verði að lögum
muni þjóðinni stafa
hætta af vankunnáttu
tannsmiða. Máli sínu til
stuðnings dregur hann
fram sjúkrasögu fár-
sjúkrar manneskju
sem er langt leidd af
krabbameini í munni.
Framkvæmdastjórinn
fullyrðir að vegna van-
kunnáttu tannsmiðs sé
svona komið fyrir henni. Ógæfa og
sjúkdómur þessarar manneskju hef-
ur ekkert með frumvarp um starfs-
réttindi tannsmiða að gera. Það er
að mínu mati ótrúlega smekklaust
að draga þessa sjúkrasögu fram í
Morgunblaðinu. Auk þess fullyrðir
framkvæmdastjórinn að meinsemd-
in hafi þá þegar verið til staðar þeg-
ar einstaklingurinn fékk gervitenn-
urnar. Hefur hann forsendur til
slíkrar fullyrðingar, ég bara spyr?
Það sem snýr að vinnu tannsmiðsins
er í alla staði löglegt og tannlæknir
kom að vinnu í munn-
holi eins og núgildandi
lög gera ráð fyrir.
Meinsemdin kom ekki í
ljós fyrr en rúmlega
einu og hálfu ári eftir
að tannlæknir skoðaði
munnhol einstaklings-
ins og tannsmiðurinn
lauk smíði tannanna.
Hvaða heimild hefur
framkvæmdastjóri
TFÍ til að gaspra í blöð
um einkamál fársjúkr-
ar manneskju? Mál
sem er í athugun hjá
Landlæknisembætt-
inu. Lögboðin þagnar-
skylda félaga TFI nær
greinilega ekki til starfsmanns þess,
eða hvað?
Það er orðið löngu tímabært að
setja lög um starfsréttindi tann-
smiða. Tannsmíði er löggilt iðngrein
og til að meistari í faginu geti unnið
sjálfstætt að iðn sinni samkvæmt
iðnaðarlögum þarf að aflétta einka-
rétti tannlækna á vinnu í munnholi.
Gervitennur eru staðsettar í munn-
holi manna og eðlilegt er að sá sem
vinnur verkið beri einnig ábyrgð á
mótatöku og mátun fyrir smíðina.
Svo er það athyglisvert að einkaleyfi
Tannsmiðir
Tannsmiðir eru
ekki óuppdregnir og illa
menntaðir eins og flestir
tannlæknar halda fram,
segir íris Bryndís
Guðnadóttir, í svari
við grein framkvæmda-
stjóra Tannlækna-
------------7--------—---
félags Islands.
til vinnu í munnholi framselur tann-
læknirinn til bæði tannfræðinga og
tanntækna, en tannlæknar taka
greiðslu fyrir vinnuna. Auk þessa
kalla tannlæknar tannsmiði oft á
stofur til sín til að vinna í munnholi
fyrir sig vegna tannsmíða.
Tannsmiðir eru ekki óuppdregnir
og illa menntaðir eins og flestir tann-
læknar halda fram. Tannsmiðir
verja fjórum námsárum í Tann-
smiðaskóla íslands til að öðlast
sveinspróf í tannsmíði. Flestir hafa
fris Bryndís
Guðnadóttir
stúdentspróf í undirbúning. Form-
fræði tanna og bitfræði stunda tann-
smíðanemar með tannlæknanemum
og þreyta sama próf. Til þess að öðl-
ast meistararéttindi þurfa sveinar í
tannsmíði að hafa eins árs starfs-
reynslu hjá meistara og ljúka einu
ári í meistaraskóla að minnsta kosti.
Eftir þetta nám og starf geta
tannsmiðir, ef frumvarpið verður
samþykkt, farið á réttindanámskeið
til Danmerkur og öðlast þannig leyfi
til að stunda mótatöku og mátun við
smíði gervitanna.
Ef einstaklingur er með einhverj-
ar tennur í munninum er honum vís-
að til tannlæknis til að yfirfara þær
tennur áður en af smíðinni verður.
Alveg eins og gert er í Danmörku.
Mér þykir framkvæmdastjórinn
kokhraustur þegar hann talar um að
dönsku lögin um tannsmíðar séu
gölluð bara af því að lögin eru ekki
eins og hann vill hafa þau.
Hann er þá væntanlega ekki sam-
mála^ yfirlækni hjá Krabbameinsfé-
lagi íslands sem telur það aðeins til
bóta ef tannsmiðir skoðuðu munnhol
tannlausra. Yfirlæknirinn benti á að
krabbamein greindist oftast í þeim
sem eru 75 ára og eldri og að það
gæti verið sýnilegt og væri það oft-
ast ef það væri til staðar. Yfirlæknir-
inn sá ekkert athugavert við það að
tannsmiðir reyndu fyrh- sitt leyti að
greina krabbamein ef þeir mættu
vinna í munnholi og að þeir gætu afl-
að sér þekkingar á námskeiði um
hvernig greina ætti krabbamein á
þessum stað. Hann benti á það að
fyrra bragði að fólk sem hefði misst
allar tennurnar færi almennt ekki til
tannlæknis, en það kynni að fara til
tannsmiðs. Honum fannst of langt
gengið að skylda fólk til að fara í
skoðun til sérfræðings vegna hugs-
anlegs krabbameins í munnholi og
benti á að skyldu til krabbameins-
leitar væri ekki fyrir að fara hér á
landi.
Ekki er vitað til að tannlæknar
haldi uppi skipulagðri leit að krabba-
meini.
Sjái tannsmiður eitthvað sem ekki
telst eðlilegt er honum treystandi til
að senda viðkomandi til frekari skoð-
unar hjá sérfræðingi.
Varðandi áhyggjur framkvæmda^
stjórans af kunnáttuleysi tannsmiða
um sóttvarnir get ég upplýst hann
um að tannsmiðir hafa alltaf þurft að
huga að sóttvörnum á vinnustofum
sínum og eru reiðubúnir til að upp-
fylla þær kröfur sem gerðar verða til
þeirra af yfirvöldum.
Það er rétt að tannlæknar mega
ekki auglýsa en gera það samt, t.d.
skrá sumir sig undir röngu starfs-
heiti í gulu síðunum í símaskránni,
þ.e. í dálkinum „tannsmíðar".
Hættan sem tannlæknar sjá í
frumvarpinu „um starfsréttindL.
tannsmiða“ er trúlega í því fólgin að
þeir óttast að fólk velji frekar að fara
til tannsmiðs en tannlæknis til að fá
gervitennur því tannsmiðurinn er
menntaður sérstaklega til að sinna
því starfi.
Höfundur er ístjóm Tiinnsmíðafé-
Jags fslands, tmmsmíðameistari og _
tanntæknir.