Morgunblaðið - 24.03.2000, Blaðsíða 46

^6 FÖSTUDAGUR 24. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Virðingarleysi gagn-
vart tannsmiðum
BRYNDÍS Kristins-
dóttir tannsmiður ritar
grein í Morgunblaðið
tíunda þessa mánaðar.
Hún sakar fram-
kvæmdastjóra Tann-
læknafélags fslands
um rangfærslur og
ósannindi, lítilsvirð-
ingu við iðnstéttir og
ofurtrú á tannlæknum
sem stundi tannlækn-
ingar í tannlausum
munni. Hér er aðeins
fátt eitt upp talið. Ég
ætla hvorki að munn-
höggvast við Bryndísi
né nöfnu hennar, frisi
Bryndísi, sem skrifar í
blaðið daginn eftir. Ég velti þó fyrir
mér ýmsu. Á Bryndís við að það sé
lítilsvirðing við iðnstéttir að gera
kröfu um sambærilega menntun
mismunandi stétta á því tiltekna
sviði sem þeim er ætlað að vinna? Ef
svo er þykir mér sú skoðun Bryndís-
ar fremur bera vott um lítilsvirðingu
hennar gagnvart mikilvægi mennt-
unar og því að fólk sitji við sama
borð.
Þegar betur er að gáð snýst málið
nefnilega ekki um lítilsvirðingu held-
ur kröfu um réttindi á grundvelli
menntunar. Þess vegna er ekkert at-
hugavert við það þótt meistarar í
tannsmíðum vinni sjálfstætt í munn-
holi afli þeir sér viðunandi menntun-
ar og starfl sem heilbrigðisstétt.
Fyrirhugað fimm vikna
námskeið fellur ekki
undir það. Né heldur er
eðlilegt að iðnstétt
stundi á eigin ábyrgð
klínísk störf. Málið
snýst ekki um það að
tannlæknar vilji sitja
einir að súpunni, málið
snýst um það að aðilar
standi jafnfætis.
Virðingarleysi er það
miklu frekar gagnvart
tannsmiðum að gera
einungis kröfu um
fimm vikna námskeið
til öflunar meistara-
réttinda, einkum þeim
sem farið hafa utan til
framhaldsnáms í því skyni. Er það
skoðun þeirra sem barist hafa fýrir
málinu fyrir hönd tannsmiða um allt
land að ekki sé raunhæft að gera
meiri kröfur til þeirra um menntun?
Er það þess vegna sem baráttu-
mennirnir hafa komið því svo að þeir
sjálfir þurfi ekki að stunda neitt
frekara nám til að öðlast réttindin,
eins og fram kemur á bls. 4 í frum-
varpinu; þar sem fjallað er um 3.
grein? Ef þetta er ávöxtur barátt-
unnar þá er metnaðarleysið algjört
fyrir hönd tannsmiðastéttarinnar.
Osamanburðarhæft
Af síðasta tölublaði Tannheilsu,
fagtímarits tannsmiða (sem tann-
læknar styrkja reyndar útgáfu á), að
Tannsmíði
Er það skoðun þeirra,
spyr Bolli Valgarðsson,
sem barist hafa fyrir
málinu fyrir hönd
tannsmiða um allt land
að ekki sé raunhæft að
gera meiri kröfur til
þeirra um menntun?
dæma er þessu metnaðarleysi ekki
fyrir að fara. Því læðist óneitanlega
sú spurning að manni hvort stjórn
Tannsmiðafélagsins eigi yfir höfuð
samleið með öðrum tannsmiðum í
stéttinni. Málflutningurinn virkar
eins og hrópandinn í eyðimörkinni;
ekki er að sjá að aðrir tannsmiðir
hafi áhuga á fyrirhuguðum réttind-
um á þeim forsendum sem að málinu
hefur verið unnið. Það er fyrir neðan
virðingu tannsmiða, annarra en
Bryndísanna og stjórnar félagsins,
að leggja að jöfnu fimm vikna nám-
skeið í Danmörku og hálfs árs nám í
meinafræðum munns og kjálka og
tannholdsfræði svo fátt eitt sé nefnt
auk eins árs preklínísks og þriggja
ára klínísks náms í heilgómagerð.
Það er það nám sem tannlæknanem-
Bolli
Valgarðsson
ar verða að þreyta, þar sem farið er
yfir alla þætti heilgómasmíðar, einn-
ig tannsmíðahlutann. Samt öðlast
þeir ekki tannsmíðaréttindi!
Tannlækningar á tannlausum
Greinilegt er að Bryndís gerir sér
ekki grein fyrir mikilvægi tannlækn-
inga „í tannlausum munni“, en þær
eru mjög mikilvægar af þeim ástæð-
um að nú eru flestir tannlausra aldr-
aðir einstaklingar sem heilsan er far-
in að svíkja. Margir kvillar greinast
á ástandi munnhols; sveppasýkingar
og ýmsir slímhúðarsjúkdómar, nær-
ingar- og vítamínskortur, blóðleysi,
blóðstorkutruflanir, krabbamein og
jafnvel hvítblæði. í sumum tilvikum
má eflaust færa fyrir því rök að ein-
stakir tannlæknar leggi ekki nægi-
lega ríka áherslu á slíka skoðun sam-
fara venjubundnu eftirliti. Það
breytir hins vegar ekki því að þeir
hafa þá menntun til að bera sem
greining slíkra meinsemda krefst,
tannsmiðir ekki. Enda greina tann-
læknar helming krabbameinstilfella
í munnholi samkvæmt upplýsingum
Sjúkrahúss Reykjavíkur. Svo var
einnig í tilviki því sem Bryndís nefn-
ir, þrátt fyrir fullyrðingar hennar
um annað. Hins vegar er mér bæði
ljúft og skylt að gera eftirfarandi
leiðréttingu: í því tilfelli sem ég
studdist við í grein í Morgunblaðinu
3. mars var ekki um að ræða sjúkra-
húslegu á því augnabliki sem greinin
var skrifuð, né heldur er sannað að
meinið hafi verið til staðar í upphafi
meðferðar hjá tannsmið. Biðst ég
velvirðingar á þessum misskilningi
sem byggðist á ónákvæmum upplýs-
ingum aðstandenda.
Réttindi á grundvelli
menntunar
Þetta breytir því hins vegar ekki
að þrátt fyrir að í mörgu fé kunni að
finnast misjafn sauður hafa tann-
læknar, ekki tannsmiðir, tilskilda
menntun til að greina sjúkleika í
munnholi. Þeir sem ekki hafa rétt-
indin geta aflað sér þeirra. Til þess
þarf að leggja stund á nám. Fyrir-
hugað námskeið í Danmörku er
hvorki fugl né fiskur, enda neitar
danska heilbrigðisráðuneytið að
staðfesta að í kjölfar þess öðlist ís-
lenskir tannsmiðir sömu réttindi og
danskir tannsmiðir með klínísk rétt-
indi.
I 3. gr. athugasemda með frum-
varpinu er sú heimild að veita
tannsmiðum umrædd réttindi rök-
studd með því að það tíðkist meðal
annarra iðnstétta að eldri iðnaðar-
menn haldi réttindum sínum þótt
kröfur séu hertar t.d. með löggjöf.
En eru fordæmi þess að menn hafi
farið inn á starfssvið annarra lög-
verndaðra stétta við það eitt að fara
á stutt námskeið, að ekki sé talað um
þá fiiiu að veita lögverndaðri iðn-
stétt rétt til að ganga inn á verksvið
lögverndaðrar heilbrigðisstéttar?
Bryndís gerir athugasemd við
nöfn tannlækna á gulum síðum síma-
skrár undir liðnum Tannsmíði. Á það
ber að Hta að tannlæknar bjóða
skjólstæðingum tannsmíðaþjónustu.
Það þýðir ekki endilega að þeir ann-
ist þá vinnu sjálflr. Verið er að geta
þeirrar þjónustu sem boðin er á stof-
unni. Flestir tannlæknar nýta sér
góða þjónustu tannsmiða við tann-
smíðahluta vinnunnar. Fáir tann-
læknar stunda hana sjálfir, enda
hafa samtök tannsmiða bent á að
með því gangi þeir inn á verksvið
tannsmiða. Auk þess þarf dýr og sér-
hæfð tæki til tannsmíðinnar sem
fæstir tannlæknar eiga til. Vissirðu
það, Bryndís mín?!
Höfundur er framkvæmdastjóri
Tannlæknafélags íslands.
iNNLENT
Ráðstefna um starfs-
menntaáætlun ESB
BJÖRN Bjarnason, menntamála-
ráðherra, ýtir öðrum hluta Leon-
ardo da Vinci starfsmenntaáætl-
unar ESB á íslandi úr vör
föstudaginn 24. mars.
Opnunarráðstefnan verður
haldin í Iðnó við Reykjavíkurtjöm
og hefst kl. 14. Erindi flytur
Marta Ferreira, deildarstjóri í
mennta- og menningardeild
Evrópusambandsins, sem hingað
er komin af þessu tilefni.
1.150.000.000 Evra eða um 80
milljörðum króna er varið til þessa
hluta áætlunarinnar frá 2000-
2006.
Leonardo da Vinci starfs-
menntaáætlunin hóf göngu síðan
1994. Markmið Leonardó-áætlun-
arinnar er að bæta fagkunnáttu og
færni fólks í stafsmenntun og sí-
menntun sem og að geta af sér
nýjungar í starfsmenntun bæði
fyrir skólakerfið og atvinnulífið.
Áætlunin höfðar því sérstaklega
til skóla og fræðslustofnana,
smærri fyrirtækja, félaga, sam-
taka, svæðisbundinna aðila og
samtaka auk þeirra sem standa
fyrir félagslegri uppbyggingu t.d.
fyrir atvinnulausa og þá sem
standa höllum fæti á vinnumark-
aði. Áætluninni má gróflega
skipta í tvo hluta, annars vegar
mannaskipti þar sem nemendum
og leiðbeinendum í starfsnámi
gefst kostur á að dvelja um lengri
eða skemmri tíma í öðru Evrópu-
landi til að taka hluta af sínu námi
eða öðlist starfsþjálfun. Hinn hlut-
inn felst í gerð tilraunaverkefna
sem fela í sér nýjungar í námsefni
eða nálgun viðfangsefna í starfs-
menntun og gefa fólki oft mögu-
leika til nýrra starfa.
Um 600 íslenskir nemendur og
starfsmenn hafa farið í náms/
starfsdvöl til Evrópulandanna og
19 tilrauna-, yfirfærslu- og rann-
sóknaverkefni undir íslenskri
verkefnastjórn hafa verið styrkt.
Auk þess eru Islendingar þátttak-
endur í mörgum verkefnum sem
stýrt er frá öðrum Evrópulöndum.
r*"
Laugavegi 54 - sími 552 5201
Mörkinni 3, sími 588 0640
Casa@islandia.is
/
ftnStl
Atvinnusjúkdómar
eru bótaskyldir
MORGUNBLAÐIÐ
fjallar um vinnueftirlit
og atvinnusjúkdóma í
greinum um helgina og
er það vel. Blaðið tekur
upp í leiðara sínum í
dag, miðvikudag, til-
vitnun í viðtal við yfir-
lækni atvinnusjúk-
dómadeildar þar sem
hann leitar skýringa á
því hvers vegna lög um
heilbrigðismál fólks á
vinnustöðum sem lög-
fest voru fyrir 20 árum
hafi ekki enn komið til
framkvæmda. I fyrsta
lagi telur yfirlæknirinn
að hér hafi ekki skapast
sú venja né verið lögleidd að atvinnu-
sjúkdómar séu bótaskyldir sjúkdóm-
ar, en þeir séu það í nágrannalöndum
okkar. I öðru lagi séu atvinnusjúk-
dómar ekki bótaskyldir með trygg-
ingabótum. Þá hafi ekki myndast
neinn þrýstingur frá sjúklingum sem
haldnir eru atvinnusjúkdómum. Yf-
irlæknirinn bætti svo við þetta að
Gleraugnaverslunin SjónarhólI
www.sjonarholl. is 6ui]‘lmal
læknar hafi ekki séð af
því neinn sérstakan
hag fyrir hvern og einn
sjúkling að greina hjá
honum atvinnutengdan
sjúkdóm. Þetta hafi
síðan leitt til þess að
þekking og áhugi
lækna almennt sé
mögulega ekki sem
skyldi á þessu sviði þótt
erfitt sé um það að full-
yrða því engin gögn séu
til fyrir þeirri fullyrð-
ingu. Síðan megi benda
á að ekki hafi skapast
venja hérlendis um
starfsmannaheilsu-
vemd, atvinnusjúk-
dómavarnir og atvinnusjúdómatil-
kynningar sem í nágrannalöndum
eiga upptök sín ekki hvað síst í stór-
um iðnfyrirtækjum.
Það er ekki rétt að atvinnusjúk-
dómar séu ekki bótaskyldir sjúk-
dómar hér á landi.
Bætur til starfsmanna í veikind-
um, vinnuslysum og atvinnusjúk-
dómum em fjölþættar og byggja á
kjarasamningum, lögum, frjálsum
tryggingum, reglum sjúkrasjóða
stéttarfélaganna og almennum
skaðabótareglum. Fyrst ber að
nefna lögbundnar greiðslur frá at-
vinnurekendum í veikindum, vinnu-
slysum og atvinnusjúkdómum í 1.19/
1979 og sjómannalögum nr. 35/1985.
Þar em atvinnusjúkdómar lagðir að
jöfnu við vinnuslys. I almannatrygg-
ingalögum nr. 117/1993 era líka
ákvæði um atvinnusjúkdóma og era
þeir á grandvelli laganna jafnsettir
vinnuslysum, en það lagt í hendur
framkvæmdavaldsins að ákveða með
reglugerð hvaða sjúkdómar skuli
teljast bótaskyldir samkvæmt kafl-
anum um slysatryggingar. Reglu-
gerðir sjúkrasjóða leggja atvinnu-
sjúkdóma að jöfnu við vinnuslys.
Skaðabótareglur undanskilja hvergi
atvinnusjúkdóma og hafa dómar
Atvinnusjúkdómar
Hugtakið atvinnu-
sjúkdómur, segir Lára
V. Júlíusdóttir, er ekki
skilgreint í lögum.
gengið þar sem bótaréttur er stað-
festur vegna atvinnusjúkdóms. Vil
ég hér nefna tvo dóma, annan Hrd.
1996:4139, hinn Hrd. 1997:2663. í
báðum þessum málum vora starfs-
mönnum dæmdar skaðabætur úr
hendi atvinnurekanda vegna heilsu-
tjóns sem þeir höfðu orðið fyrir í
vinnu.
Að mínu mati er ástæðan fyrir því
að hér reynir lítið á atvinnusjúk-
dóma miklu frekar tengd sönnunar-
færslunni. Hugtakið atvinnusjúk-
dómur er ekki skilgreint í lögum,
ekki hefur verið sett reglugerð í heil-
brigðis- og tryggingaráðuneytinu
um það hvaða sjúkdómar teljist at-
vinnusjúkdómar og erfitt er að sanna
orsakasamhengi milli atvinnu og
sjúkdóms. Hér hvílir sönnunarbyrð-
in á því að um atvinnusjúkdóm sé að
ræða á starfsmanninum. Á hinum
Norðurlöndunum hefur sönnunar-
byrðinni verið snúið við að einhverju
marki. Ennfremur má ekki gleyma
því að greiðslur í veikindum koma
beint úr vasa atvinnurekandans.
Hann getur ekki keypt sér trygg-
ingu fyrir veikindum starfsmanna.
Það er því atvinnurekandinn sjálfur
sem greiðir veikindin og eftir atvik-
um lengri frávera vegna vinnuslyss
og atvinnusjúkdóms. Þessu verður
að breyta því á meðan greiðslan
kemur beint úr hendi atvinnureka-
ndans verður staða starfsmannsins
til að leita eftir greiðslum mjög erfið.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
LáraV.
Júlíusdóttir