Morgunblaðið - 18.04.2000, Qupperneq 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 18. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Átökin um jarðeignir í Zimbabwe kostuðu þrjú mannslif um helgina
Hvítir bændur óttast
fleiri ofbeldisverk
Ian Hardy, einn fimm hvítra bænda sem sættu barsmiðum af hálfu landtökumanna á laugardag,
er hjúkrað á sjúkrahúsi í austurhluta Zimbabwe.
Bandaríkin
vilja auka áhrif
sín í Mið-Asíu
Albrig'ht hvatti leiðtoga Mið-Asíuríkj-
anna til að hafa lýðræðið að leiðarljósi
Tashkent. AP, AFP, Reuters.
Margar fjölskyldur
hvítra bænda í Zimb-
abwe hafa nú flúið heimili
sín af ótta við landtöku-
menn. Ekkert bendir til
þess að fólkið geti snúið
heim á ný í bráð.
London, Harare. AP, AFP,
The Daily Telegraph.
UM 80 hvítir bændur og fjölskyldur
þeirra hafa flúið búgarða sína í aust-
urhluta Zimbabwe og segjast ekki
munu halda heim aftur fyrr en stjóm-
völd geti tryggt öryggi þeirra. Fólkið
flýr af ótta við ofbeldisverk hópa fyrr-
verandi hermanna úr frelsisstríði
Zimbabwe, sem hafa á undanförnum
vikum lagt undir sig búgarða hvítra
bænda í austurhluta landsins. Hvítur
bóndi var myrtur á laugardag af óald-
arflokki og fimm nágrannar hans,
sem hugðust koma honum til bjargar,
urðu fyrir þungum barsmíðum.
Bóndinn sem myrtur var tilheyrði
stjómmálaflokki sem er í stjómar-
andstöðu og kallast Hreyfing til
stuðnings lýðræðislegum breytingum
(MDC). Landtökumenn em stuðn-
ingsmenn Roberts Mugabes, forseta
Zimbabwe, og líta á MDC sem flokk
sérhagsmuna hvítrar yfirstéttar.
Tveir aðrir meðlimir flokksins vom
einnig drepnir á laugardag í árás
óaldarflokks á hópferðabifreið. Annar
þeirra sem lést í árásinni var einka-
ökumaður formanns flokksins.
Mugabe sagðist í gær harma
mannvígin og hét því að koma á röð
og reglu í landinu. Ummæli forsetans
komu nokkuð á óvart því hann hefur
hingað til varið framferði landtöku-
manna og er talið ólíklegt að Mugabe
hafi breytt stefnu sinni.
Arfur nýlendutúnans
Talið er að hópar fyrrverandi her-
manna hafi lagt undir sig meira en
1.000 bújarðir í eigu hvítra bænda frá
því óöldin hófst í febrúar síðastliðn-
um. Með aðgerðum sínum vilja her-
mennimir mótmæla því sem þeir álíta
óréttláta skiptingu jarðeigna í land-
inu. Um 70% af ræktanlegu landi í
Zimbabwe er í eigu rúmlega 4.000
bænda sem flestir em afkomendur
hvítra landnema.
Ríkisstjóm landsins undir forystu
Mugabes forseta hefur lengi stefnt að
því að jafna skiptingu jarðeigna í
landinu milli hvítra og svartra íbúa.
Síðan Zimbabwe öðlaðist sjálfstæði
árið 1980 hafa Bretar látið stjóm
landsins í té 44 milljónir punda til að
kaupa land af hvítum landeigendum.
En Mugabe hefur verið gagnrýndur
fyrir að deila út landi sem keypt hefur
verið á þennan hátt til pólitískra sam-
herja sinna.
A síðustu ámm hefur bágt efna-
hagsástand og óstjóm komið í veg
fyrir að rfldsstjóm Mugabes gæti
keypt jarðeignir í sama mæli og stefnt
hefur verið að. Árið 1997 birti Muga-
be lista yfir 1.500 búgarða sem hann
lýsti yfir að sijómin hygðist festa
kaup á en uppkaupunum hefur miðað
afar hægt. Mugabe hefur sagt að
Bretum beri skylda til að greiða fyrir
breytingar á skiptingu jarðeigna í
Zimbabwe en Bretar hafa neitað að
veita frekari styrki til að standa
straum af uppkaupum ríkisins á landi
fyrr en tryggt verði að því verði ekld
úthlutað til „vina“ forsetans.
í febrúar efndi Mugabe til þjóðar-
atkvæðagreiðslu um stjómarskrár-
breytingu sem fól í sér að stjómvöld-
um yrði heimilt að taka jarðir hvitra
eignamámi. Breytingartillagan var
felld og síðan hafa óaldarflokkar farið
um landsbyggðina og lagt undir sig
búgarða í eigu hvítra bænda með of-
beldi.
Mug-abe varar hvíta bændur við
Fórnarlömb ofbeldisverka land-
tökumanna segja að lögregla hafi ekki
komið þeim til bjargar þrátt fyrir að
hæstiréttur Zimbabwe hafi á fimmtu-
dag í síðustu viku úrskurðað að lög-
regla skuli sjá til þess að búgarðamir
komist í hendur fyrri eigenda. Menn-
imir fimm sem urðu fyrir barsmíðum
á laugardag segjast hafa leitað skjóls
inni í lögreglustöð en að múgurinn
hafi sótt þá þangað inn án þess að lög-
regla hreyfði við mótmælum. Yfir-
menn lögreglunnar í Zimbabwe segja
hins vegar að lögregla sé of fáliðuð til
að stöðva landtökumenn.
í siðustu viku hvatti varaforseti
Zimbabwe landtökumenn til að yfir-
gefa búgarða hvítra friðsamlega en
Mugabe var þá staddur erlendis. Þeg-
ar forsetinn sneri heim á sunnudag
lýsti hann aftur á móti stuðningi við
aðgerðir óaldarseggjanna. Hann
skellti skuldinni á hvíta bændur og
sagðist hafa varað þá við því að hafa í
frammi ögranir og grípa til vopna.
„Ef þið gerið það,“ sagði Mugabe og
beindi orðum sínum til bændanna,
„munuð þið verða að taka afleiðingun-
um. Við getum ekki varið ykkur ef þið
kallið yfir ykkur reiði fyrrverandi
frelsishermanna."
Átökin í Zimbabwe hafa valdið al-
varlegri kreppu í samskiptum ríkis-
stjómar landsins við Breta. Sendi-
herra Zimbabwe i Bretlandi var á
sunnudag boðaður til viðræðna við
bresk stjómvöld vegna ástandsins í
heimalandi hans. Honum hefur tvisv-
ar áður verið stefnt til fundar við
breska ráðamenn á þessu ári til að
ræða átökin í Zimbabwe. Peter Hain,
Afríkuráðherra í bresku stjóminni,
sagði í gær að yfirvöld í landinu hefðu
gefið óaldarseggjum heimild til að
taka lögin í sínar hendur.
MADELEINE Albright, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, skoraði í
gær á leiðtoga Mið-Asiuríkjanna að
hafa í heiðri lýðræðislega stjómar-
hætti og sagði, að það myndi hafa al-
varlegar afleiðingar fyrir ríkin sjálf
og raunar alla heimsbyggðina gerðu
þeir það ekki.
Albright hefur síðustu daga sótt
heim leiðtoga þriggja ríkja í Mið-
Asíu, Kasakstans, Kírgístans og
Usbekístans, en að undanfömu hef-
ur stjómarfarið í þessum fyrrver-
andi sovétlýðveldum orðið æ ein-
ræðiskenndara. f ræðu, sem Al-
bright flutti í gær í háskólanum í
Tashkent, höfuðborg Úsbekístans,
dró hún enga dul á, að Bandaríkja-
menn vildu auka áhrif sín í þessum
ríkjum, sem era ekki aðeins auðug
af olíu, heldur eiga að nágrönnum
Rússland, Kína, Tyrkland, íran og
Afganistan. Ástandið i Mið-Asíu-
ríkjunum hefur auk þess einnig
áhrif í Pakistan og Indlandi og í
Kákasuslöndunum.
Albright sagði, að Bandaríkja-
stjórn vildi aðstoða ríkin við að
stemma stigu við hryðjuverkum,
eiturlyfjaverslun og vopnasmygli og
tilkynnti, að þeim yrði veittur fjár-
stuðningur til að herða landamæra-
vörsluna, um 220 millj. isl. kr.
hverju. Minnti hún á, að vopnuð
átök hefðu farið vaxandi í ríkjunum,
til dæmis í Úsbekístan þar sem upp
hefði risið hreyfing múslímskra
öfgamanna, sem líktist hreyfingu
Talibana í Afganistan. Hún varaði
hins vegar stjórnvöld við að kasta
almennum mannréttindum fyrir
róða í baráttu sinni gegn þessum
öflum.
Aukinn netaðgangur
almennings
í heimsókn sinni í Kasakstan und-
irrituðu Albright og Nursultan
Nazarbajev, forseti landsins, ýmsa
samninga en auk þess tilkynnti Al-
bright, að Bandaríkjastjórn hygðist
styðja mannréttindi og lýðræði í
landinu með ýmsum hætti, til dæmis
með þvi að þjálfa landsmenn og
auka aðgang þeirra að Netinu; með
því að styðja frjálsa fjölmiðla, frjáls
almannasamtök og aukna menntun.
í Kírgístan ræddi Albright við
Askar Akajev, forseta landsins, en
hann hefur verið gagnrýndur harka-
lega fyrir ólýðræðislega stjómar-
hætti. Meðal annars þóttu kosning-
amar þar í síðasta mánuði helber
skrípaleikur. Hét Akajev að taka til-
lit til gagnrýninnar, en hann eins og
aðrir ráðamenn í ríkjunum afsakar
sig gjarnan með vaxandi ókyrrð og
uppgangi múslímskra öfgahópa.
Einna verst er þó líklega stjórn-
arfarið í Úsbekístan undir stjórn ís-
lams Karímovs forseta en óttast er,
að með kúgun sinni muni hann
fremur kynda undir óöldinni í land-
inu en kveða hana niður.
Rauðu
khmer-
arnir fari
fyrir rétt
ALDARFJÓRÐUNGI eftir að
Rauðu khmeramir í Kambódíu
rændu völdum og rúmum tveim
áratugum eftir að þeim var
steypt grúfir skuggi þeirra enn
yfir landinu, að sögn Sams Ra-
insy, sem er leiðtogi stjómar-
andstæðinga í landinu. „Eina
leiðin til að særa burt draug Pols
Pots og gera Kambódíu kleift að
þróast á nýjum og heilbrigðum
grandvelli er að stofna alþjóð-
legan, sjálfstæðan dómstól til að
höfða mál á hendur leiðtogum
Rauðu khmeranna og leiða
sannleikann í ljós,“ sagði Ra-
insy. Talið er að Rauðu khmer-
amii' hafi myrt allt að 1,7 millj-
ónir manna, á valdaferli sínum.
Leyniskjöl á
glámbekk?
FARTÖLVA með afar leynileg-
um upplýsingum hefur horfið í
bandaríska utanríkisráðuneyt-
inu og inniheldur hún meðal
annars mikilvæga lykla að dul-
kóðun, að sögn The Washington
Post. Heimildarmaður blaðsins
taldi líklegt að tölvunni hefði
verið stolið. í fyrra gekk óþekkt-
ur maður inn í skrifstofu sem er
rétt hjá vinnuherbergi Madel-
eine Albright utanríkisráðherra,
tók traustataki ýmis leyniskjöl
og hafði sig á brott. Ekki hefur
tekist að hafa uppi á manninum
eða skjölunum. Embættismenn
í ráðuneytinu segja að láðst hafi
að íramfylgja öryggisreglum.
Boðar nýjan
risa á Rhódos
BORGARSTJÓRINN í Rhódos
á samnefndri eyju í Grikklandi
vill að reist verði líkneski er
minni á Risann á Rhodos er
hrandi í jarðskjálfta árið 227
fyrir Krist. Gamli risinn var
reistur um 300 fyrir Kr„ hann
stóð við höfn eyjarinnar, var úr
bronsi og talinn eitt af sjö undr-
um veraldar til foma. Að sögn
borgarstjórans, Georges Giann-
opoulos, mun nýja minnismerk-
ið kosta um 30 milljónir dollara
eða rúma tvo milljarða ki'óna og
vill hann að eyjarskeggjar og
gefendur víða um heim leggi
fram féð. Listaverkið vill hann
að rísi fyrir Ólympíuleikana í
Aþenu 2004.
Berlusconi
vill kosningar
SILVIO Berlusconi, helsti leið-
togi stjómarandstöðu hægri-
manna á Italíu, hvatti í gær til
þess að boðað yrði til kosninga
þar sem ríkisstjómin þyrfti að fá
nýtt umboð í kjölfar mikils ósig-
urs í sveitarstjómarkosningum
á sunnudag. Gianfranco Fini,
leiðtogi Þjóðarbandalagsins, er
áður kenndi sig við ný-fasisma,
og Umberto Bossi, leiðtogi
Norðursambandsins, hafa einn-
ig hvatt til kosninga. Þingkosn-
ingar eiga að fara fram ekki síð-
ar en næsta ár skv. lögum.
SINDRI
Borgartúni 31 • s. 575 0000 • www.sindri.is