Morgunblaðið - 18.04.2000, Qupperneq 51

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐ JUDAGUR18. APRÍL 2000 51
UMRÆÐAN
Náttúran njóti vafans
ISA faraldurinn er
talinn hafa komið upp
í Noregi árið 1984 þótt
tæki til að greina veir-
una hafi ekki verið til-
tæk fyrr en 1993.
Sjúkdómurinn barst í
fiskeldisstöðvar í
Skotlandi snemma árs
1998 og fyrstu 18
mánuðina olli hann
tjóni sem nam 37 mil-
ljónum sterlings-
punda. í ríkjum
beggja vegna Atlants-
hafsins hefur veiran
nú lagst á eldislax
með þeim afleiðingum
að slátra verður fiski til þess að
hindra útbreiðslu sjúkdómsins.
Verðmætatapið er gríðarlegt.
Yfirvöld í Skotlandi töldu í upp-
hafi að hættan væri léttvæg og lítil
ástæða til að óttast útbreiðslu.
Sjúkdómurinn breiddist þó hratt út
um eldiskvíar víða um Skotland og
nú hefur veiran einnig fundist í
villtum laxastofnum, urriða og áli í
ám og vötnum víða í Skotlandi,
m.a. í Tweed, Conon, Snizort á
Skye og Laxo Voc á Hjaltlandi.
Nýlega upplýstu vís-
indamenn í Kanada að
hún hefði fundist í
villtum fiski í tveimur
laxveiðiám sem renna
í Fundy-flóa (Bay of
Fundy).
Nú eru villtir laxa-
stofnar flestir í sögu-
legu lágmarki og
margir í bráðri útrým-
ingarhættu. Ekki er
vitað hvernig ISA
veiran komst í villta
laxinn en hún hefur
fundist í nálægð við
fiskeldi. Erfitt er hins
vegar að finna sjúka
villta fiska því þegar sjúkdómsstigi
er náð drepast þeir á mjög skömm-
um tíma.
Ekki liggur ljóst fyrir hvernig
ISA veiran hefur borist milli eldis-
stöðva við Atlantshaf. NASF hefur
hins vegar bent á sjókjölfestu sem
helsta möguleikann en með lestun
og losun sjókjölfestu skipa er al-
gengt að sjávarlífverur og þá jafn-
framt þær sem eru smitberar ber-
ist milli fjarlægra hafsvæða.
Alþjóða siglingamálastofnunin
Sjúkdómur
Það er til lítils að bíða
þar til skaðinn er skeður
og ætla þá að bregðast
við honum, segir Orri
Vigfússon. Slíkt er
fífldirfska.
(IMO) hefur bent á nauðsyn þess
að ríki setji strangari reglur um
sjókjölfestu. IMO hefur í þessu
sambandi gefið út leiðbeiningar um
hvernig fara eigi með sjókjölfestu
til að minnka hættuna á því að
skaðlegar sjávariífverur berist
milli hafsvæða (sjá Resolution
A.868(20)). NASF óttast hins vegar
að reglur um vandamál af þessu
tagi séu ekki nógu víðtækar og af-
dráttarlausar og að óvissa og hik
geti haft ófyrirsjáanlegar afleiðing-
ar.
ISA sjúkdómurinn hefur nú
skotið upp kollinum í Færeyjum og
Orri Vigfússon
valdið umfangsmiklu tjóni þar. ís-
land virðist í yfirvofandi hættu á að
verða næsti viðkomustaður veir-
unnar. Skoskir landeigendur og
kaupendur veiðileyfa óttast þessa
veiru meira en nokkuð annað um
þessar mundir. Þessi ótti hefur
bein áhrif á eftirspurn laxveiðileyfa
sem hefur lækkað til muna í Skotl-
andi. Tíu prósentasamdráttur í
sölu laxveiðileyfa á íslandi hefði í
för með sér tekjumissi upp á 200
milljónir króna. Slíka áhættu get-
um við ekki tekið.
Hættuástand ríkir þannig ávallt
á meðan ISA veiran finnst í nám-
unda við villtan fisk. Önnur og
meiri vá fylgir því hins vegar en
tímabundinn tekjumissir vegna
minnkandi sölu laxveiðileyfa. Gísli
Jónsson, dýralæknir fisksjúkdóma,
bendir réttilega á í grein sinni í
Morgunblaðinu, 12. apríl síðastlið-
inn, að ISA sjúkdómurinn sé „háal-
varlegur“ og „sá eini sem raðast
hefur í alvarlegasta þrep tilkynn-
ingaskyldra fisksjúkdóma í
Evrópu“. Þegar slíkur vágestur
skýtur upp kollinum í jafn mikil-
vægri náttúruauðlind og villtir lax-
astofnar eru, jafnvel þótt ekki hafi
vísindalega sannast að sjúkdómur-
inn geti þar náð lokastigi, hljóta
rétt viðbrögð að markast af ýtr-
ustu varkárni.
Lax er ekki eina fisktegundin
sem er í hættu. Búið er að nefna
urriða og ál sem smitaðar tegundir
og ekkert virðist því til fyrirstöðu
að ISA geti borist í aðra fiska. Það
er óskemmtileg tilhugsun að ISA
veiran muni í nánustu framtíð berl
ast með smituðum sleppilöxum úr
eldiskvíum eða á annan hátt um
helstu hrygningarstöðvar íslands-
miða við Reykjaneshrygg þar sem
þéttleiki þorsks, ýsu, ufsa og ann-
arra nytjastofna er hve mestur.
Norskir vísindamenn, sem rann-
sakað hafa ISA veiruna, segja að
hún geti dreifst með síld og nú er
síldin einmitt á leið vestur um haf,
vonandi inn í íslenska fiskilögsögu.
Sömu sérfræðingar segja einnig að
veiran geti borist með fóðri, eink-
anlega blautfóðri.
Það er til lítils að bíða þar til
skaðinn er skeður og ætla þá að
bregðast við honum. Slíkt er fífld-
irfska. Nær væri að sanna að ISA
geti EKKI skaðað villtan fisk áður
en lagt er í aðgerðir sem auka
hættuna á útbreiðslu veirunnar.
Náttúran verður að njóta vafans.
Að öðrum kosti eigum við á hættu
að missa gríðarlegar náttúruauð-
lindir og tekjurnar af þeim fyrir
fullt og allt.
Hötundur er formaður NASF,
Vcmdarsjóðs villtra laxastofna.
OPIÐ LAUGARDAG 10-16
Vorum að fá nýja sendingu af góðum
bílum frá umboSsmönnum okkar.
SÍÐUSTU DAGAR
ÚTSÖLUNNAR!
EKKI MISSA AF TÆKIFÆRINU! TRYGGÐU ÞÉR NOTAÐAN BÍL Á ÓTRÚLEGU VERÐI.
Grjóthálsi 1, S: 575 1230.