Morgunblaðið - 11.07.2000, Side 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Amaldur
Gleður augað
FJÖLDI ferðafólks leggur leið sína í Hrisey á Eyjafirði hús, gróður, fuglalíf og rólegt mannlíf, ekki síst í veð-
á sumrin. í eyjunni er margt sem gleður augað, falleg urblíðu.
Ráðstefnu vísinda o g triiarbragða lokið
Einstaklega vel heppnuð
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Frú Vigdís Finnbogadóttir, formaður Alþjóðaráðs UNESCO um siðferði
í visindum og tækni, flytur lokayfirlýsingu ráðstefnunnar.
„ÞETTA hefur verið mjög skemmti-
legt fyrir alla þá sem huga að hinum
sameiginlegu þáttum trúar og vís-
inda og ég held að allir séu sammála
um að þetta hafi verið einstaklega vel
heppnað að öllu leyti,“ sagði dr. Sig-
urður Arni Þórðarson, þegar hann
var spurður að því hvernig alþjóð-
lega ráðstefnan um samræður vís-
inda og trúarbragða hefði tekist, en
hann var framkvæmdastjóri hennar.
Ráðstefnunni lauk um kl. 18 á laug-
ardaginn sl. í blíðskaparveðri á Þing-
völlum, með því að frú Vigdís Finn-
bogadóttir, fv. forseti íslands, las
upp lokaályktun hennar. Að sögn dr.
Sigurðar Áma voru þátttakendur
ótrúlegur hópur fólks með gríðarlega
og fjölbreytilega hæfileika. „Það var
áberandi hvað umræðan var öflug,
hvað umræðuhópamir skiluðu mikilli
vinnu og hve djúp plógförin vom.
Hér vom fulltrúar tuttugu þjóð-
landa, en engu að síður náði þetta
fólk ákaflega vel saman. Hér kynntu
menn hugmyndir sínar og hlustuðu á
hugmyndir annarra, og reyndu í
fullri einlægni að vinna sig fram til
skilnings á sjónarmiðum hver ann-
ars, þannig að hér vom í gangi sam-
ræður, í orðsins fyllstu merkingu,
eins og að hafði verið stefnt.“
Alyktun ráðstefnunnar
Við, þátttakendur á ráðstefnunni,
gemm okkur grein fyrir a) að við lif-
um á tímum djúpstæðra breytinga á
öllum mannlegum aðstæðum sem
eiga rætur að rekja til byltingar-
kenndra framfara í vísindum, ný-
sköpunar í tækniheiminum og til
samtengingar heimsbyggðarinnar;
b) að við mannkyni blasir alvarleg vá
vegna hungurs, átaka, sjúkdóma og
hnignunar umhverfis; c) að spenn-
andi tækifæri og um leið nýjar ógnir
munu mæta mannkyninu og lífinu á
jörðinni á komandi árþúsundi; d) að
vísindi og trúarbrögð hafa í sér
fólgna möguleika bæði til góðs og ills.
Við leggjum áherslu á a) hina eðl-
islægu fegurð alheimsins sem er sí-
stæð uppspretta gleði og innblást-
urs; b) grundvallargildi vísinda-
iðkana svo sem þeirra sem fást við
könnun himingeimsins og kortlagn-
ingu á genamengi mannsins svo og á
þýðingu vísinda fyrir skilning okkar
á margs konar heimsvá og möguleika
til þess að glíma við vandann; c)
frumgildi þess að eiga vísun til hinsta
veruleika, gildi trúarbragða sem
uppsprettu andlegs innsæis, siðferði-
legs þroska og vilja til breytinga; d)
þörfina fyrir gagnkvæman skilning
og virðingu fyrir margs konar trúar-
legum og þjóðemislegum bakgrunni;
e) að hlutverk trúarbragða og vís-
inda bæta hvort annað upp og að
möguleikar eru á frekari samþætt-
ingu þeirra í viðleitni til hagsbóta
fyrir mannkyn; f) þörfina til þess að
berjast gegn því sjónarmiði að
græðgi sé drifkraftur samfélags; g)
þýðingu menntunar til þess að vinna
ofangreindum markmiðum fram-
gang.
I ljósi framansagðs a) skorum við
á einstaklinga í hópi vísindamanna,
vísindafélög og styrktaraðila að gefa
meiri gaum að og veita meira fé í
rannsóknir og lausnir á knýjandi
heimsvanda; b) skorum við á trúar-
legar stofnanir að stuðla að umburð-
arlyndi og útrýmingu fordóma, að
skapa framtíðarsýn og virkja siðræn
öfl í þágu hennar; c) skorum við á trú
og vísindi að bregðast sameiginlega
og með virkari hætti við mannlegum
þörfum, og láta stjómast af siðræn-
um viðhorfum í öllum störfum sínum
og koma á samhljómi milli andlegra
og vísindalegra kennisetninga og
beitingu þeirra á öllum sviðum
mannlífsins; d) skorum við á skoð-
anamótandi og leiðbeinandi stofnan-
ir samfélagsins, sérstaklega mennta-
stofnanir, að hlusta á sjónarmið jafnt
vísinda og trúar, og uppskera ávexti
frekari samþættingar þessara
tveggja grunnþátta menningar okk-
ar.
Við heitum að halda áfram til-
raunum til þess að sinna sameigin-
legu hlutverki trúar og vísinda á nýju
árþúsundi og munum annaðhvert ár
koma saman á vettvangi þar sem
fjallað verður um framtíð trúar og
vísinda.
Fyrstu athuganir Orkustofnunar á Geysissvæðinu
Engar stórkostlegar breytingar
ORKUSTOFNUN hefur birt á vef
sínum ágrip af niðurstöðum fyrstu
athugana á Geysissvæðinu eftir
skjálftana í júní. Kemur þar m.a.
fram að breytingamar á virkni
svæðisins séu ekki nærri eins miklar
og menn hafa viljað meina.
Rennsli í Geysi var rannsakað
skömmu fyrir gos, eða dagana 7.-9.
júní og voru því til ágætar saman-
burðartölur þegar mælt var aftur
eftir skjálftana. Segir á vef Orku-
stofnunar að rennsli í Geysi hafi ver-
ið 2,5 lítrar á sekúndu fyrir skjálft-
ana en 2,7 þegar mælt var aftur eftir
skjálftana þann 23. júní. Þá hafi hita-
mælingar í hvemum ekki sýnt að
hann hefði hitnað.
Sagt hefur verið frá aukinni virkni
í Konungshver sem er rétt ofan og
vestan við Geysi. Segir Orkustofnun
að rennsli úr honum hafi aukist rétt
eftir skjálftana en verið búið að jafna
sig að mestu 23. júní. Þá hafi mnnið
úr honum 0,9 sekúndulítrar en áætl-
að rennsli fyrir skjálfta hafi verið 0,5
til 1 sekúndulítri. Segir Orkustofnun
sögusagnir um að Konungshver hafi
verið þurr fyrir skjálfta ekki réttar.
Þá er tekið fram varðandi breyting-
ar á gosum í Strokki, að erfitt sé að
meta þær þar sem veður og vindar
geti þar haft áhrif.
Á vef sínum leiðréttir Orkustofn-
un sögur um að Geysir hafi gosið 50
metra gosi þann 28. júní. Raunin
hafi verið sú að gosið hafi verið um
15 metrar en slíkt kalli heimamenn
skvettur. Því er það ljóst, að mati
Orkustofnunar, að til að Geysir fari
að gjósa af alvöru þurfi að hrista að-
eins meira upp í honum.
Málþing um líferfðatækni
Möguleikar
líferfðatækni
á nýrri öld
Björn Rúnar Lúðvíksson
MÁLÞING um
möguleika líf-
erfðatækni á
nýrri öld verður haldið á
Hótel Loftleiðum á morgun
klukkan 13.00 til 17.00. Að
þinginu stendur Urður,
Verðandi Skuld. Bjöm
Rúnar Lúðvíksson er for-
stöðumaður lækningasviðs
fyrirtækisins. Hann var
spurður um tilgang þings-
ins.
„Meginmarkmið okkar
með málþinginu er að
stuðla að breiðri og upp-
lýstri umræðu um líftækni
og erfðavísindi á Islandi.
Aðalvísindaráðgjafar fyrir-
tækisins munu flytja marg-
vísleg erindi um möguleika
líferfðatækninnar.“
- Hvað ber hæst í um-
ræðunum?
„Rauði þráðurinn í umræðunni
endurspeglar þá sérstöðu sem
þessir menn hafa, en þeir hafa
flestir tekið virkan þátt í umræð-
um um áhrif og möguleika líferfða-
tækninnar til almenningsheilla.
Meðal annars talar Leroy Hood
prófessor í líftækni við Washing-
tonháskóla um líferfðatæknina og
byltingu á nýrri öld, þess má geta
að Hood hefur komið að stofnun
fjölda fyrirtækja á þessu sviði og
hlotið fjölmargar viðurkenningar
fyrir framlag sitt til vísinda. Hann
hefur verið ötull talsmaður þess að
færa þekkingu líferfðatækninnar
til almennings og til almennings-
nota. Auk þess talar Shankar
Subramaniam prófessor í lífupp-
lýsingatækni við Kalifomíuháskóla
í San Diego, en hann er meðal upp-
hafsmanna að þróun lífupplýsinga-
tækninnar eins og við þekkjum
hana í dag. Hann er stofnandi líf-
erfðafræðivinnustofu á vefnum
(Biological Workbench http://bio-
logy.ncsa.uiuc.edu.), en þetta um-
hverfi gefur fyrirtækjum, vísinda-
mönnum og einstaklingum er
vinna við líferfðatæknirannsóknir
greiðan aðgang ókeypis að margs-
konar upplýsingum og gagnasöfn-
un sem nýtast við rannsóknir og
hefur vefurinn hlotið miklar viður-
kenningar og aðsókn og gríðarlega
athygli. Auk þess mun Glenn
Evans sérfræðingur í lífvísindum
tala um hagnýtingu ofurgreining-
artækninar í lífvísindum. En Glenn
Evans var einn af talsmönnum
þess að The Human Genome
Project sé aðgengilegt á vefnum.
Vísindarannsóknir hans hafa með-
al annars leitt til uppgötvunar á
nokkrum genum tengdum krabba-
meini. Þá mun Bruce Wallsh pró-
fessor í líftölfræði við háskólann í
Arizona fjalla um gildi öflugra ætt-
fræðiupplýsinga. Rannsóknir hans
hafa m.a. beinst að þróun gena
milli kynslóða. Þá mun fyrrverandi
ritstjóri hins virta vísindatímarits
Nature, Nick Short halda almennt
erindi um krabbamein: Frá sam-
eindum til lækninga.
En Short er kunnur
ráðgjafi á sviði líftækni í
dag. Loks má nefna að
lögfræðingar sem eru
sérfræðingar á sviði líf-
tækninnar munu íjalla
um hagnýtingu hug-
verka og þroskaferil líftæknifyrir-
tækja. Málþingið fer fram á ensku
og við hjá Urði, Verðandi, Skuld
bjóðum alla velkomna, vísinda-
menn sem leikmenn, sem áhuga
hafa á þessum málefnum. Aðgang-
ur er ókeypis."
- Hvemig getur líferfðatækni
gagnast almenningi?
► Björn Rúnar Lúðvíksson fædd-
ist í Keflavík 1964. Hann lauk
stúdentsprófi frá Fjölbrautaskól-
anum í Garðabæ 1983 ogprófi
frá Læknadeild Háskóla íslands
1989 og sérfræðiprófi í lyflækn-
ingum frá University of Wiscons-
in 1993. Hann lauk námi í ónæm-
is- og ofnæmisfræði frá National
Ihstitute of Health í Banda-
ríkjunum 1996 og doktorsprófi
frá Háskóla íslands 1999. Hann
hefur starfað sem sérfræðingur í
ónæmisfræði í grunnrannsókn-
um í Bandaríkjunum, var skipað-
ur dósent við læknadeild H.f. og
er forstöðumaður lækningasviðs
Urðar, Verðandi, Skuldar. Björn
er kvæntur Rósu Karlsdóttur
hjúkrunarfræðingp og eiga þau
fjóra drengi.
„Nú er nýlega lokið við að setja
fram grunninn að genamengi
mannsins. Þær upplýsingar eru
mjög mikilvægar til að flýta fram-
gangi erfðarannsókna og munu
gagnast öllum. Við eigum langt í
land ennþá til að skilja hvað hver
og einn stafur í þessari miklu bók
stendur íyrir. Það er búið að staf-
setja hana en nú á þýðingin og
túlkunin eftir að fara fram. A þetta
mun líftæknifyrirtækið Urður,
Verðandi, Skuld beina sjónum sín-
um. Með þessari nálgun vonumst
við til að geta aukið skilning á sjúk-
dómum eins og krabbameini, sem
fyrirtækið stefnir að. Nálgun Urð-
ar, Verðandi Skuldar byggist á
sérstöðu Islands sem þjóðar,
sterkri arfleifð íslendinga og mikl-
um áhuga almennings á framfór-
um í tækni og vísindum. Leiðandi
afl í okkar nálgun er mikil og góð
samvinna við íslenska lækna og
faghópa er unnið hafa ötullega að
krabbameinsrannsóknum hér á
landi. í þessu eftii er mikilvægt að
íslensk líftækni hafi góðan aðgang
að hinni bestu mögulegu þekkingu
sem völ er á hveiju sinni. Þess má
geta að allar okkar rannsóknir
grundvallast að sjálfsögðu á góðri
og náinni samvinnu við
lækna og upplýstu sam-
þykki þeirra sem taka
þátt í rannsóknunum."
- Hvað með samstarf
við erlenda aðila?
„Enn sem komið er
hefur ekki verið gengið
formlega frá neinu slíku en vænt-
anlega munum við eiga í samstarfi
um afmörkuð rannsóknarverkefni
á komandi árum. Það er ljóst að
mikið og gott samstarf bæði hér á
landi og erlendis er ein af megin-
forsendum þess að vel takist til við
svo yfirgripsmikið verkefni sem
krabbameinrannsóknir eru.“
Rannsóknir
grundvallast
á upplýstu
samþykki
þátttakenda