Öldin - 01.11.1894, Blaðsíða 3

ÖLDIN.
163
Um landeignarrétt.
Útdráttur úr ritgerð eftir
THOMAS H. HUXLEY.
[Isleudingar hafa séð meira og minna
ritað til skýringar skoðunum þeirra manna,
sem lialda því fram, að landsdrottnar flestir
séu illa komnir að landeign sinni. að onda ein-
staklingurinn hafi ekki rétt til að eiga og gera
að arfgengri eign, þann litla landskika, er
hann annað tveggja hefir keypt eða numið í
óbygð, og að stjórn hvers lands fyrir sig hafi
þess vegna óefað rétt til að svipta þegna sína
eignarréttinum og gera að þjóðeign. Um
þetta hafa Islendingar iesið meira og minna,
en svo er um hvert mál, að ekki er nema hálf-
sögð sagan, ef einn seair. Þess vegna virðist
oss, að fróðlegt sé fyrir þá, sem ekki lesa
ensku nema lítillega sér til gagns, að fá ein-
stöku sinnum að sjá, hvað meðmælismenn
einstaklings-eignréttarins segja. Þá fyrst
geta þeir metið umtalsefnið og dregið sínar
eigin ályktanir um það, hvor málsparturinn
hefir róttara mál að verja. Höfundur þessar-
ar eftirfylgjandi greinar, hinn nafntogaði
mikli vísindamaður, Thomas H. Htixley, er
langt frá því að vera þjóðeign á landinu með-
mæltur. En svo mikilhæfur er hann og al-
ment viðurkendur, að alt, sem hann segir, er
lesið með sérstakri eftirtekt. Oss er þess
vegna sönn ánægja að geta þó ekki verði
nema einu sinni, borið á borð fyrir iesendur
vora stuttan útdrátt úr ritgerð eftir þennan
mikilhæfa mann. Vér segjum “þó ekki verði
nema einu sinni,” en löngun vor er, að “gefa
honum orðið” oftar, og um leið tækifæri til að
ræða um fleira en landeignarrétt, — ef kring-
umstæðurnar leyfa oss það.]
* * * * * *
* * *
tTndir eins þegar menn fðru að þreyta
við pólitískar gátur, hafa þeir hlotið að
veita því eftirtekt, svo framarlega sem að-
al-markmið þjóðfélagsins var, að annast
um og efla velferð einstaklingsins (og
þangað til það var augsýnilega sjálfs'igð
stefna, gat pólitiska hugmyndin ekki verið
annað fremra en eðlishvöt),* að meðal
mannanna voru alls konar aðgreiningar,
og að á herðar þeirra var lögð byrði, sem
á engan tiátt flýtti fyrir ferð þeirra að tak-
markinu. Aður jafnvel en slétthefillinn
mikli — Rómaveldi — náði að nema burtu
margs konar þjóðfélags og þjóðflokka-girð-
ingar og veggi, að umsteypa þá alla í sínu
sérstaka móti og knýja alla búendur heims-
ins, þess hluta heimsins, er mönnum á
þeim tíma var kunnugur, til að taka á sig
sameiginlegt skyldverka-ok, — áður jafn-
vel en alt þctta átti sér stað, voru hugs-
andi menn farnir að uppgötva, að þjóðfé-
lagsins vegna var æskilegt að allir menn
væri svo fríir og frjálsir sem framast mætti
verða, án þess að þjóðfélagsheildinni væri
stofnað í vanda. Jafnframt skyldu allir
bundnir einum og sömu skyldum og háðir
einum og söinu löguni og reglum, nauð-
synieguin til viðhalds þjóðfélaginu. Þetta
er niðurstaða, er hver og einn gctur kom-
ist að, sem athugar reynslu liðinna tíma
*) Það má ekki gleyma því, að það sem
vér köllum skynsamlegar ástæður fyrir skoð-
un vorri, er oft sérlega óskynsamleg tilraun til
að réttlæta eðlishvöt vora. Ég get ekki efað
að mannlegur félagsskapur átti sér stað áður
en tungumál og siðalæidóms-meðvitund varð
til. Dýr, sem lifa í flokkum, framfylgja regl-
um, flokknum öllum til velferðar, þó auðvitað
væri heimskulegt að se.-’ ja, að þau í júridisk-
um skilningi framfylgdu nokkrum lögum. I
hvaða þorpi sem er, getur maður séð lítinn
hund flýja undan stórum hundi. Undir eins
og sá litli er kominn yfir landamæri sín, í ríki
sitt, hættir hann að hlaupa, en snýr á móti
stóra seppa og særir hann og manar. Og
venjulega hörfar sá stóri burtu eftir að hafa
sýnt fyrirlitning sína og ýglt sig um stund.
Það er enginn efi á því, að litli seppi hefir lært
það af reynslunni, að þegar á þetta ákveðna
svið var komið, var lijálpin nærri. Á sama
hátt hefir og stóri seppi komist að því, að á
slíkum stöðum mátti búast við stokkum og
steinum, og afleiðingin af því var honum
minnisstæð. Meðvitundin, sem þannig varð
til, er óefað fyrsta sporið til að viðurkenna
eignarrétt á báðar síður. Og mér dettur í
liug að likt sé ástatt að því er mennina snertir.