Lögrétta - 01.07.1933, Síða 8

111
LÖGRJETTA
112
renna í tvö, Són og Boðn og ketil, er
heitir Óðrörir. Þeir blendu hunangi við blóð-
ið og varð þar af mjöður sá, er hver, sem af
drekkur, verður skáld eða fræðamaður.
Goðafræðarannsóknir hafa leitt í ljós, að
baráttan milli Ása og Vana er baráttan
milli ólíkra trúarbragða, milli tveggja menn-
ingarstrauma er mætast. Það er baráttan
milli germansks hjóðflokks, er hefur tignað
Óðinn, og annars þjóðflokks, er hefur haft
önnur trúarbrögð, en þessir þjóðflokkar
hafa samið trúarbragðafrið. Til samanburð-
ar hefur verið bent á frásögn eina í forn-
mannasögunum, þar sem sagt er frá dauða
Þiðranda Hallssonar. Var veitsla haldin á
bæ einum um vetumætur. Heyrði þá Þiðr-
andi kvatt dyra, tók hann sverð sjer í hönd
og gekk út. En hann sá engan mann. Heyrði
hann þá, að riðið var norðan á völlinn;
hann sá, að það voru konur 9 og allar í
svörtum klæðum og höfðu brugðin sverð í
höndum. Hann heyrði og, að riðið var sunn-
an á völinn, þar voru og 9 konur allar í
ljósum klæðum og á hvítum hestum. Þá
vildi hann snúa inn og segja mönnum sýn-
ina, en þá bar að konurnar hinar svart-
klæddu og sóttu að honum, en hann varð-
ist drengilega og ljet hann þar líf sitt. En
Þórhallur vinur hans skýrði þennan undar-
lega atburð fyrir Halli: Geta má eg til, að
þetta hafi engar aðrar konur verið en fylgj-
ur frænda yðar, get jeg að hjer eftir komi
siðaskifti og mun þvínæst koma siður betri
hingað til lands, ætla jeg þær dísir yðrar,
er fylgt hafa þessum átrúnaði, munu hafa
vitað fyrir siðaskiftið, þær munu ei hafa un-
að því að hafa engan skatt af yður áður
og munu þær því hafa tekið Þiðranda í sinn
hlut, en hinar betri dísir munu hafa viljað
lijálpa honum.
í þessari frásögn er sagt frá baráttu
einnar mannssálar, en frásögn Snorra er
um baráttu tveggja þjóðflokka. En frásögn
Snorra um hrákann, er þeir sömdu frið, Æs-
ir og Vanir, er allmerkileg, af því að trúin
á töframátt hrákans lifir enn hjer á landi.
Goðsagnafræðingar hafa bent á, að þjóð-
flokkur einn í Afríku semur frið með því
að setjast kringum ölker eða mjólkurker og
spýta í það. Það var litið á hrákann líkt
og blóðið, að hann fæli í sjer óvenjulegt lífs-
magn og því varð snemma til trú á töfra-
mátt hans. Jóhannesarguðspjall segir frá
því, að Jesús Kristur hafi læknað mann, er
var blindur frá fæðingu, með því að hrækja
á jörðina. Gerði hann leðju úr hrákanum
og reið ieðjunni á augu hans og maðurinn
fjekk sjónina. I kirkjusögu Finns Jónsson-
ar er getið um Hrákaskím: „eigi er skírn
rjett nema bæði sje við haft vatn ok orð
ok því er ónýt hrákaskírn, þó at nökkurir
hafi kallat hana rjetta“, en þetta bendir til
þess að hráki hafi verið notaður til skímar,
ef ekki náðist í vatn eða annan vökva, enda
er þetta beinlínis tekið fram í Gulaþings-
lögum og Frostaþingslögum. En trúin á
töframátt brákans hefur lifað í voru landi
fram á þennan dag og er skemtileg lýsingin
í „Manni og konu“ Jóns Thoroddsen, er
Þuríður gamla í Hlíð verður vör við eitt-
hvað óhreint og hrækir og skyrpir niður í
stigagatið og segir: svei þjer sneypa, svei
þjer andstygðin, svei skratti, farðu fjandi,
tú-á varstu feginn að hrökkva undan mjer?
og svei þjer tú —, en hún lýsir þessum ó-
hreinindum þannig, að hún hafi sjeð bjeað-
ar eldglæringar, en er hún skyrpti á ósóm-
ann, valt þessi skratti aftur fram eftir loft-
inu, eins og hnykill ofan í stigann, en hann
var á stærð við meðal spordall, eldrauður
ósómi og tindraði úr því á allar hliðar. En
liún notaði hrákann til þess að vísa þessum
óhreinindum á bug.
Þetta litla atriði um ófriðinn milli Ása og
Vana og um töframátt hrákans í skáldskap-
armálum Snorra sýnir, að hann stóð á ev-
rópiskum menningargrundvelli, enda hefur
tekist að rekja margar af goðasögnum
hans aftur til keltneskra frásagna og ger-
manskra hetjusagna. Snorri Sturluson,
glæstasti fulltrúi íslenskrar menningar í
fornöld, var gagnkunnugur germanskri og
læltneskri menning, en um leið sonur ís-
lenskra bókmenta. Hann kunni þær svo að
segja utan að og gat í tilvitnunum sínum í
skáldrit 9„ 10. og 11. aldar þulið upp úr
sjer heil kvæði eftir 67 skáld í ritgerð
sinni um skáldskaparmál. Snorri sameinaði
hvorttveggja: hann stóð á þjóðlegum, ís-
lenskum grundvelli, en veitti straumum er-