Eimreiðin - 01.05.1917, Blaðsíða 9

69
metnaðartrú á forfeður sína. Verður mönnum þá að vanrækja
nútíð sína og framtíð, en stara sig staurblinda á
frægð og afrek umliðinna tíma. Menning Evrópu hefði
eigi orðið varðveitt frá fullkominni undirokun þeirrar stefnu, hefði
eigi lítill hópur fræðimanna borgið siðmenningu vorri, — menn,
sem gæddir voru meira lífstápi en fjöldinn og meiri elju og unaði
við andlega starfsemi. Pessa og þvílíka menn nhá nálega ein-
göngu finna meðal ungra kennara, menn, sem eru bjartsýnir og
eigi verða vanans þrælar, heldur geyma í sér nóga lífslind, sem
varnar þess, að þeir ofþreytist við daglegar annir og erfiðleika.
Pessi tiltölulega litli hópur fræðara, sem viðheldur því andlega
tápi, er leiðir til nýrri uppfundninga og aðferða, til að leysa úr
gömlum verkefnum. Án þeirra gerðust engar framfarir, og í stað
gætu menn eigi heldur staðið; það, sem vér enn vitum, stendur
nú hlutfallslega svo hátt, í samanburði við það, sem vér getum
vænst, að uppgötvist, að hættan á að hið arfgengna verði látið
nægja, er æði-mikil; í rauninni hefur þeim ófarnaði orðið afstýrt
hingað til eingöngu fyrir sífeldar sigurvinningar vísindamannanna.
Eftir stríð þetta hlýtur tala þeirra kennara, er andlegum skör-
ungsskap verða gæddir, að reynast æði miklu minni; fjöldi hinna
yngri kennara verða þá fallnir, en aðrir orðnir örkumlamenn, en
margir, sem eftir verða heilir að líkamanum til, munu reynast
daufari orðnir og dáðminni en áður, enda mun þá kenslan víða
lenda í höndum eldri manna. Og afleiðingin verður, að nýja kyn-
slóðin fær minni trú og áhuga á framförum, en hin eldri hafði,
minni orku að bera þá þekkingarábyrgð, sem fengin er. Eað er
ávalt fámenn sveit, sem gædd er þeim gáfum og orku, sem
veldur framförum; og meiri hluti þess einvalaliðs hefur orðið til
á vígvöllunum.
Og það, sem hafa má fyrir satt um afleiðingarnar á svæði
vitsmunanna yfirleitt, gildir líka um listir og bókfræði, svo og alls-
konar siðmentandi starfsemi. Vari styrjöldin lengi, má búast við,
að frægðaröld Evrópu líði undir lok með henni, og að mönnum
verði að minnast þess tímabils, sem nú er að líða undir lok, eins
og hinir síðari Grikkir mintust æfi Períklesar. Hver þá verði
fremstur talinn í álfu vorri, hefur litla þýðingu fyrir mannkynið;
í æði samkepninnar verður Evrópa þá búin sjálf að sýna og
dæma dáðleysi sitt.
Allir erfiðleikarnir við veiðreisn siðmenningarinnar, þegar þessar