Bókasafnið - 01.04.1995, Side 42

T?neykslid:
-■ ííauan utn 3afó»tid
Js og eldur
v.-■«-O-
Sundemo
■Ryldýpid
Ókindin
Pálína Magnúsdóttir, Bókasafni Seltjarnarness
Bókaval og
afþreyingar-
bókmenntir
Almenningsbókasöfn hafa undanfarin 10-15 ár átt í vaxandi samkeppni við aðra
miðla skemmtunar og fræðslu, svo sem sjónvarp, myndbönd og tölvur. Utlánatölur safn-
anna hafa lækkað eða staðið í stað. I ársskýrslu bókafulltrúa ríkisins um almennings-
bókasöfn fýrir árið 1993 má þó lesa um mikla aukningu útlána. Þetta eru gleðitíðindi
fyrir almenningsbókaverði en jafnframt ástæða til að leiða hugann að því hvað veldur
þessari miklu aukningu útlána. Hafa söfnin verið með markvisst átak í gangi til að auka
útlán og fjölga lánþegum sem er að skila sér núna? Hafa mörg söfn flutt í betra hús-
næði sem býður upp á bætta þjónustu? Er skýringanna að leita út í þjóðfélaginu? Hefur
aukið atvinnuleysi þau áhrif að fólk fer í auknu mæli á bókasöfnin? Er fólk einfaldlega
orðið leitt á þeirri afþreyingu sem það hefur og kýs að breyta til og fara á bókasafnið?
Sennilega skýra ofantalin atriði að einhverju leyti aukin útlán. En þá er ótalinn einn
þáttur sem getur haft áhrif á útlán bókasafna en það er bókaval. Hafa söfnin sinnt kröf-
um neytenda sinna og brugðist við breyttum þörfum og óskum?
Bókaval er alltaf viðkvæmt mál. Allir virðast hafa skoðanir á því hvað á að finnast á
bókasafninu. Hér á Iandi virðist þetta val oft vera handahófskennt, reynt er að kaupa
flest allt sem kemur út, alla vega á stærri söfnum. Söfnin virðast ekki hafa neina skráða
bókavalsstefnu, enda kannski ekki verið þörf á því þar sem bókaútgáfa hefur ekki verið
meiri en svo að söfnin hafa getað keypt það sem kemur út árlega.
Hin síðari ár hefur útgáfa á svokölluðum vasabrotsbókum stóraukist. Og með út-
gáfu þeirra hefur málið farið að vandast til muna. Skyndilega stóðu bókaverðir frammi
fyrir hinu erfiða vali. Atti að kaupa svokallaðar sjoppubókmenntir á söfnin?
Ég tel að óhætt sé að segja að þetta vandamál hefjist með útgáfu bókanna um ísfólk-
ið. Sagan um Isfólkið kom fyrst út árið 1982 og útgáfu ritraðarinnar lauk árið 1989.
Strax í byrjun fóru almenningsbókaverðir að velta því fyrir sér hvort réttlætanlegt væri að
kaupa þessar bækur inn á söfnin og sýndist sitt hverjum. Áður voru miklar umræður
um myndasögur fyrir börn (Tinni, Svalur og Valur, Lukku Láki o.fl.). Ég man eftir ein-
um bókaverði sem lét sér ekki segjast og keypti allt inn á safnið sitt og síðan hefur safn-
ið haft þann heiðursstimpil að vera „afþreyingarsafn". Með árunum hafa fleiri söfn fylgt
í kjölfarið og farið að kaupa inn þessar bækur.
Norðmenn rifust um Isfólksbækurnar í tímaritinu Bok og Bibliotek 1992 og 1993,
eða allt frá því að bókavörðurinn í Orland, Morten Haugen, lýsti því yfir að þær inni-
héldu guðlast og tók þær úr útlánum. Hann heldur því fram að það sé ekki ritskoðun af
sinni hálfu, en ákvörðunin sé þó byggð á áliti hans á bókunum. Hörð viðbrögð urðu við
þessari umdeildu ákvörðun, og næstu misseri á eftir mátti lesa hverja greinina á fætur
annarri um ritskoðun á bókasöfnum. Margar þessar greinar eru hin mesta skemmtilesn-
ing og vel þess virði að kynna sér þær. M.a. lýsir Willy Dahl, prófessor í Norrænum
bókmenntum við Háskólann í Bergen á mjög skemmtilegan hátt hvernig hann upplifði
kynni sín af bókvörðum í æsku. Hann fór á bókasafnið sitt og sagði bókaverðinum að
það sárvantaði Tarzan-bækur í hillurnar. Bókavörðurinn benti honum í mestu vinsemd
á að hann hefði ekki gott af því að lesa „þess háttar" bækur. Willy Dahl útvegaði sér
bækurnar annars staðar. Síðar varð hann prófessor í Norrænum bókmenntum. Dahl
segir að hann hafi vaxið frá Tarzan-bókunum, og vill að fólk fái frið til að vaxa frá fs-
fólksbókunum án afskipta annarra. Allir lesendur hafa ekki efni á að kaupa þær og því
ættu þær að vera til að almenningssöfnum.
Það er engin spurning um það að söfnin hafa ákveðnu upplýsingahlutverki að gegna.
Þau eiga að hafa á boðstólnum efni fyrir fólk svo það geti aflað sér upplýsinga um flest
allt undir sólinni. Hins vegar vita almenningsbókaverðir að ef söfnin hefðu þessi mark-
mið eingöngu að leiðarljósi yrði ansi tómlegt um að litast á söfnunum. Staðreyndin er sú
að langflestir koma á almenningssöfn til að leita sér að afþreyingu. Og þá er spurt, hvaða
Sundémo
Qaldratungl
*** Sagan uni 3stolhKl
Sundemo
Konan
á afröndinni
Sogan ura líaKiihid
Jcmo
dTyrhraverh
---J--
Sundemo
Djöílaíjallid
öagan ura ásfólliid
Sundemo
2 blidu og strídu
öagan um SsíólhW •
-----ýnTargif
Sándemo
Shapadægur
FJ
Sundemo
Dóttir
bödulsins
42 Bókasafhið 19. árg. 1995