Dagur - 11.11.2000, Blaðsíða 13

LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2000 - 13
l.ÍFtD í LANDtNU
Ðafi'ur'.
Snertur af þjóðrembu
Nú ívikunni kom út bók
eftir Árna Björnsson
þjóðháttafræðing um hið
mikla óperuverk Ric-
hards Wagners, Nifl-
ungahringinn, þar sem
farið er ofan í saumana á
því hve mikið af efni
Hringsins er fengið úr ís-
lenskum fornbókmennt-
um.
Arni hefur unnið að þessu verki í
tvö til þrjú ár og dvaldi meðal
annars um skeið í Bayreuth þar
sem hann vann á bókasafni
Wagnerstofnunarinnar. Frum-
kvæðið að þessum rannsóknum
Arna kom frá Richard Wagner fé-
laginu hér á landi, sem hefur
starfað af miklum krafti og er orð-
ið fimm ára gamalt.
Bókin er hin glæsilegasta, með
fjölda mynda og sagt frá flestu því
er máli skiptir varðandi sögu og
efni Niflungahringsins. Fjallað er
um þróun þýskrar þjóðvitundar
og skýrt frá því hvernig Þjóðverjar
kynntust íslensku fornbókmennt-
unum. Meginefni bókarinnar er
þó greining á efni Hringsins og
samanburður við þær þýsku og ís-
lensku bókmenntir sem Wagner
vinnur úr. Arni rekur efni Hrings-
ins lið fyrir lið með ýtarlegum
dæmum.
„Maður hefur alltaf heyrt það
jú, að Wagner hafi notað Eddu-
kvæðin, Snorra-Eddu og Völs-
ungasögu," segir Arni. „En alltaf
hefur það samt verið skilið
þannig að þýska miðaldakvæðið
Nibelungenlied væri uppistaðan í
verkinu. Að það sé grundvöllur-
inn sem Wagner byggir á, og svo
hafi eitthvert kr)dd verið notað úr
þessum íslensku bókmenntum.
En það var sem sagt ákveðið að
fara ofan í saumana á því hversu
mikið þetta væri í raun og veru.
Og þá kemur í ljós að það er alveg
sára lítið sem hann notar úr
þessu Niílungakvæði," segir Arni.
80% frá íslandi
Rannsóknir Arna hafa leitt í ljós
að efni Niflungahringsins er að
langmestu leyti fengið úr Eddu-
kvæðum, Snorra-Eddu og Völs-
ungasögu. Hann hefur sett niður-
stöðuna þannig upp í tölum, „að
vísu mjög gróft, að um 80% af
efni Hringsins er komið úr þess-
um íslensku bókmenntum ein-
vörðungu og ekki nema 5% úr
þeim þýsku. Svo eru 15% fengin
hæði úr íslenskum hókmenntum
og þýskum," segir Ami. „En þetta
kom manni óneitanlega á óvart.
Maður hélt alls ekki að þetta væri
svona mikið."
Arni segir að það séu hclst
fræöimenn, sem rannsakað hafa
Wagner náið sem vita að hann
notaði þessar íslensku fornbók-
Arni Björnsson: „Nú erum við svolítið
spennt að vita hvort okkur hafi tekist
að reita Þjóðverja til reiði."
menntir meira en almennt er
talið. „En það sér maður bara í
vissum fagtímaritum, og það eru
greinar sem ekki eru lesnar af
öðrum en sérfræðingum. Allur al-
menningur er á þeirri skoðun,
eins og maður var sjálfur, að
uppistaðan sé þetta þýska mið-
aldakvæði.“
- Og þetta hefur kannski ekki
veríð rakið svona nákvæmlega eins
og þú gerir?
„Nei. Menn hafa aldrei rakið
þetta svona svo að segja orð fyrir
orð eins og ég gerði. Menn hafa
bent á ýmis dæmi auðvitað og
þeir sem eru nokkuð vel að sér í
Wagner vita dálítið um þetta,"
segir Ami.
Tekur sjaldnast
neitt hrátt upp
Wagner tekur reyndar sjaldnast
neitt hrátt upp eftir frumheimild-
unum, að sögn Árna. Hann lagar
efriið að eigin þörfum og sínum
bragarhætti sem þarf að passa við
músíkina. „Þó eru til nokkur fræg
dæmi þar sem orðalagið er mjög
svipað. Eins og í samtali Sieg-
frieds við orminn Fáfni, og eins
þegar hann vekur Brynhildi á
fjallinu að þá er orðalagið mjög
svipað. Einnig er sviðslýsingin í
upphafi V'alkyrjunnar, nánast tek-
in beint upp úr lýsingunni í Völs-
ungasögu."
Auk Niflungakvæðis hefur
Wagner stuðst við annað þýskt
miðaldakvæði, sem heitir Das
Lied vom Húrnen Seyfrid.
„Eg náttúrlega las gríðarlega
mikið af því sem Þjóðverjar, og
líka Englendingar og Ameríkan-
ar, hafa skrifað um þessi efni,“
segir Árni. „Og ég hef ekki fund-
ið að þeir hafi getað dregið fram
annað þýskt efni en þessi tvö
miðaldakvæði, og Grimmsævin-
týri aðeins. Og svo Guðrúnar-
nafnið, það er til þarna þýskt
miðaldakvæði sem heitir Kudr-
un, sem mjög ólíkt okkar Guð-
rúnarkviðum. En það er ekki til
mikið af þýskum miðaldakvæð-
um um Niflungasöguna,“ segir
hann.
Áskriftarsíminn er

p
h
8oo 7080
Ðzu&ur
Beðið eftir viðbrögðum
„Vissulega er svona snertur af
þjóðremhu í þessu," tekur Ámi
fram og brosir. „Manni finnst
óneitanlega gaman að þetta verk
skuli vera að svona mildum hluta
unnið úr bókmenntum þessarar
þjóðar hérna norður f Atlantshafi,
af því að þetta er jú eitt viðamesta
og frægasta verk tónbókmennt-
anna.“
- Heldurðu að þýskitr fræðimað-
ur hefði komist að annarrí niður-
stöðu ef hann hefði raldð þetta
jafn nákvæmlega og þú?
„Eg veit það ekki," segir Árni.
„En nú erum við svolítið spennt
að vita hvort okkur hafi tekist að
reita Þjóðverja til reiði. Og það er
nú eiginlega það sem við viljum
mjög gjarnan, að það verði um-
ræður um þetta. Það getur vel
verið að þeim finnist að ég gangi
of langt. En þaö verður hara að
koma í ljós.“
- Hefurðu fengið einhver við-
brögð úti?
„Ég hef haldið erindi um þetta
erlendis," segir Árni. „Síðast úti í
Finnlandi. Og að minnsta kosti
hefur enginn reynt að reka þetta
ofan í mig. Ekki ennþá. En auð-
vitað veit maður ekki alveg hvað
það er að marka. Menn eru kurt-
eisir á svona fundum.“ - GB
VEISLA
sem segir sex
Kjómaostur er handhœgur og gámsætur veislukostur
- hvar seni er og hvenœr sem er
ISLENSKIR V
OStar,