Dagur - 11.11.2000, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2000 - 19
Þegar opinberir
starfsmenn stefndu
á verkfall 4. októ-
ber 1984 gripu Al-
bert Guðmundsson
fjármálaráðherra
og Davíð Oddsson
borgarstjóri til þess
mótbragðs að
borga bara 3 daga laun. Og
helltu þá olíu á eldinn í ein-
hverjum hatrömmustu kjara-
deilum síðari ára. Útvarpið
þagnaði og varð fjöimiðlalaust
um stund á íslandi.
Arið 1983 tók við völdum liægristjórn
Frantsóknarllokks og Sjálfstæðisflokks.
Ríkti þá metverðbólga og greip ríkisstjórnin
til harkalegra aðgerða, sem meðal annars
bitnuðu verulega á kjörum launafólks í
landinu. 1984 gerðust opinberir starfs-
nienn herskáir í kjaradeiluaðgerðum, sem
og ýmsir aðrir hópar launamanna. Þannig
höfðu engin dagblöð komið út í nokkrar
vikur þegar fyrir lá að allsherjarverkfall
BSRB hæfist 4. október 1984.
Ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar,
með Albert Guðmundsson í stól tjármála-
ráðherra, ákvað á sérstökum ríkisstjórnar-
fundi að greiða fvTÍrframgreiddum opinber-
um starfsmönnum ekki út nema þriggja
daga laun þessi mánaðarmót og hið sarna
gerði nýr borgarstjóri Reykjavíkur, ungur
maður á uppleið, Davíð Oddsson. Þetta olli
gífurlegri reiði meðal opinberra starfs-
manna, sem fjölmargir samþykktu „að fara
sér hægt við v'innu". Mál þetta snýst um þá
ákvörðun félagsmanna Starfsmannafélags
RUV að leggja niður störf frá kl. 13 þann
I. október.
Sjóræningjastöðvar frelsingja kæra
Þetta v'ar fyrir daga frjálsra útvarpssend-
inga og þegar Sjónvarpið hóf ckki útsend-
ingu þennan dag og útvarpið þagnaði (að
veðurfréttum og tilkynningum undanskild-
um) sal þjóðin eftir svo gott sem fjölmiðla-
laus. Aðgerðir starfsmanna RÚV stóðu yfir
í nokkra daga eða þar til fréttir heyrðust á
ný 6. október. I millitíðinni hófu nokkrar
„frjálsar" útvarpsstöðvar útsendingar í
blóra v'ið ákvæði þágildandi útvarpslaga,

Friðrik Þór
Guðmundsson
skrifar
Starfsmenn RÚV lögðu niður vinnu þegar Albert Guðmundsson og Davíð Oddsson ákváðu að greiða
aðeins þriggja daga laun vegna boðaðs verkfalls BSRB. Frjálshyggjumenn töldu öryggishagsmunum al-
mennings stofnað i hættu.
Þogninm
útvarpað
þar sem mest bar á Fréttaútvarpi á vegum
DV og Frjálsu útvarpi, sem frjálshyggju-
menn stóðu að og hafði aðsetur í Valhöll,
flokksmiðstöð Sjálfstæðisflokksins. Út-
sendingar þcssara „sjóræningjastöðva" voru
stöðvaðar 10. október með lögregluaðgerð-
um, en tveimur dögurn fvTr, þegar ljóst
þótti hvert stefndi, gripu forráðamenn
„frjálsu" stöðvanna til þess hefndarráðs að
kæra starfsmenn RÚV fvrir að leggja niður
störf.
9. október 1984 ritaði rfkissaksóknari
RLR bréf vegna stöðvunar útsendinga
RÚV og vísaði þar til kærubréfa frá Auðuni
S. Sigurðssyni, fvrír hönd Félags frjáls-
hyggjumanna og frá Sveini R. Evjólfssyni,
Herði Einarssyni, Ellert B. Schram og
Jónasi Kristjánssyni, fyrir hönd Fréttaút-
varps DV. Töldu kærendur að starfsmenn
RÚV hefðu brotið hegningarlög með því að
leggja niður vinnu og þá vísað lil öryggis-
hagsmuna almennings.
Rannsókn málsins leiddi til ákæru 11.
janúar 1985, þar sent ákærðir voru 10
starfsmenn RÚV; Ögmundur Jónasson
fréttamaður og formaður Starfsmannafé-
lags sjónvarpsins, Halldóra Á. Ingvadóttir
fulltrúi og formaður starfsmannafélags út-
varpsins, Ævar Kjártansson, Ragnhciður
Þórðardóttir, Margrét Guðmundsdóttir,
Stefán K. Linnet, Hannes Jóhannsson,
Ragnheiður Valdimarsdóttir, Gunnar H.
Baldursson og Guðrún Pálsdóttir.
Öryggi almennings ógnað?
Við málsmeðferðina veitti Andrés Björns-
son útvarpsstjóri upplýsingar um aðdrag-
anda aðgeröa starfsmannanna og v'ísaði til
útskýringa þeirra. Fastir starfsmenn hefðu
ekki fengið greidd full mánaðarlaun 1.
október og samþykkt þá þegar að þeir sæu
sér ekki fært að sinna störfum sínum með
v'ísan til þeirrar meginreglu, að launþegi
sem ekki fær greidd laun sín með um-
sömdunt eða lögbundnunt hætti geti fýrir-
varalaust lagt niður vinnu, án þess að það
teldist brot á vinnusamningi.
Akæran laut að örv'ggishagsmunum al-
mennings. Starfsmennirnir bentu þó á að
enginn hefði verið neyddur til að lcggja
niður vánnu, að tilgangurinn hafi eklvi verið
að stöðv'a eða valda verulegri truflun á út-
v'arpsrckstri og að vakt hafi allan tímann
verið í gangi, þannig að fyrirvaralaust v'ar
hægt að helja útsendingar, þar með talið
v'egna nevðarþjónustu. Hafi í þv'í sambandi
nokkrir starfsmenn verið að störfum, þ.e. á
vettvangi, þrátt fyrir aðgerðirnar.
Stefán K. Linnet útsendingastjóri lagði á
það áherslu, að útsendingar nefndra daga
hafi ekld stöðvast „nema að því marki, að
áður auglýst dagskrá lagðist niður. Vakt
hafí allan tímann verið í [RÚV] og með
engum lyrirvara unnt að hetja útsendingar,
hvenær sem v'ar, ef nauðsyn byði, svo scm
Ivrir almannavarnir, stjórnvöld, lögreglu,
tilkynningarskyidu skipa, slvsavarnarfélög,
veðurstofu og alla þá aðila aðra, sem þyTftu
að koma á framfæri áríðandi tilkynning-
um".
Sýkna og afnám einokunar
Hinir „frjálsu" kærendur vildu að tíumenn-
ingununt vtÖí refsað fýrir að stofna al-
mannahagsmunum í voða. Armann Krist-
insson sakadómari leit til þess að hin
ákærðu hafí viljað knýja á um greiðslu
ógoldinna starfslauna, en ásetningur ekki
verið að raska útvarpsstarfsemi. „Akærð
unnu ekki spjöll á tæknibúnaði útvarpsins
og þau reyndu ekki að koma í veg fýrir að
aðrir, sent ekki lögðu niöur vánnu, gætu
starfrækt útvarpið. Ekkert er frant komið
því til styTktar að ákærð hafí haft forgöngu
um að starfsemi útvarpsins stöðvaðist. Þess
var ekki farið á leit viö ákærðu að þau
hæfu störf að nýju. Öryggisvakt starfsfólks
var hjá ríkisútvarpinu allan tímann." Ar-
mann sý'knaði tíumenningana af því að
hafa með ólögmætum verknaði valdið
truflun á útvarpsrekstri.
I Hæstarétti leit meirihlutinn, Guð-
mundur Jónsson, Guðmundur Skaftason
og Björn Þ. Guðmundsson, til þess að við
aðgerðirnar hafi hvorki verið slökkt á út-
sendingarborði né sendum. Þeir komust að
þeirri niðurstöðu að ákærðu og samstarfs-
mönnum þeirra hafi ekki verið rétt að
leggja niður vinnu, eins og þau gerðu, en
að sú háttsemi varðaði ekki við verknaðar-
lýsinguna í hegningarlögum og því bæri að
staðfesta niðurstöðu undirréttar.
Minnihluti Hæstaréttar, Halldór Þor-
björnsson og Magnús Þ. Torfason, taldi að
engin lagaskvlda hafi kallað á greiðslu
fullra launa þessi mánaðarmót, vegna boð-
aðs verkfalls. Synjun ákærðu á að sinna
skyldustörfum sínum hafi því verið án lög-
mætra ástæðna. Þetta hafí leitt til veru-
legra truflana á útvarpsrekstrinum og broti
á hegningarlögum, en minnihlutinn taldi
þó að fresta mætti ákvörðun refsingar. En
sýkna var niðurstaðan í Hæstarétti voriö
1987 - og í millitíðinni brey'ttist allt með
afnámi einkaréttar RÚV sumarið 1985.
fridrik@ff.is
Flugfélagið. Flugfélag íslands hið fyrra
starfaði frá því á fjórða áratugnum og
fram til 1973 er það sameinaðist Loft-
leiðum í Flugleiðir. Allarvélar Flugfé-
lagsins báru nöfn, hver var siðari legg-
ur þessara nafna?
Við Hafravatn. Snemma á árinu 1963
gerðust atburðir við Hafravatn fyrir ofan
Reykjavík sem heldur betur skóku þjóð-
lífið og vöktu raunar athygli víða um
lönd. Hvað gerðist hér?
Níðstöng. Haustið 1989 var þessi níð-
stöng reist fyrir utan Stjórnarráðshúsið í
Reykjavík; af hverjum og hvert var til-
efnið?
Við Markarfljót. Á Markarfljótsaurum
er þetta fjall, sem kemur mjög við sögu í
Njálu. Nærri því hnaut hestur Gunnars á
Hlíðarenda, kappinn leit til baka, sá
bleika akra og slegin tún, snéri til baka
og þar með réðust örlög hans. Hvert er
fjallið?
í Garðabæ. Sumar kirkjur landsins eru
kenndarvið helstu og frægustu kenni-
menn Islendinga í aldanna rás, þar á
meðal kirkjan í Garðabæ. Hún er við
hvern kennd?
. J ,A“'' ... .wM

LAND OG
ÞJOÐ
1. I Winnipeg í Kanada kemur út viku-
blað sem er ætlað fyrir samfélag Vest-
ur-íslendinga þar um slóðir. Segir
blaðið, sem hefur komið út firnalengi,
meðal annars fréttir héðan að heima,
en einnig af þeim sem eru héðan ætt-
aðir og búa vestra. Hvað heitir blaðið?
2. Um þessar mundir er unnið að gerð
vegar milli Skagastrandar og Sauðár-
króks og á framkvæmdum að Ijúka eft-
ir eitt og hálft ár. Hvað heitir vegurinn
sem liggur yfir fjallið?
3. Hvar á landinu er rjúpan alfriðuð?
4. íslenska landnámskýrin má nú
væntanlega fara að vara sig eftir að
veitt hefur verið leyfi til þess að flytja
inn fósturvísa úr norskum kúm hingað
til lands. Þetta fslenska ágæti sem kýr-
in okkar er hefur stundum verið kölluð
Auðhumla. Af hverju er það nafn dreg-
ið?
5. Hvar á landinu er kirkjustaðurinn
Sleðbrjótur?
6. Hvað heitir ysta táin á Snæfellsnesi?
7. Bárðardalur er í Suður-Þingeyjar-
sýslu. Eftir hverjum er dalurinn nefnd-
ur?
8. Hágöngur. Hvar á landinu eru þær?
9. Þing Norðurlandaráðs var haldið hér
á landi í vikunni. Hver er formaður ís-
landsdeildar ráðsins?
10. Lifrarbandalagið er þekkt úr ís-
lenskri stjórnmálasögu. Hverjar voru
sögupersónur þess og af hverju er
nafngiftin dregin?
skrifar
■jnj!| BjJirays uiiocj jeG oibjl|os sipu^ig mas jbc| - epupwepjs ssecj ipuJieq e uossieqmueH u|Ap|eg uop 6o uossuipo jeu6ey Jnjeip j|9cj epj96epej 6o sjej-ys |p ueuies nuio>| ‘8861 pqsneq
jeuossuueuuaH suijjBuieqg jeunpu/íuueujpfjs epueGejppe j 'oi •uoseui|ecj |j|Ág jnjipsj la spejepuepnpjON jep||9pspue|S| jnpeuuoj '6 'unipiuinGugGeH ‘uo|npois|ddn paG puaA jnjaq jbc| ua uinnpjj jn i6esj|efs jjB.ieui e[>|>|0cj jnGuoGpn '!WPÍS||8J
-ue6unj. je jnpns njg Go hpjAfvj Go -upA; 'Jeqnuqijjedji j|9aj rus jn6uoGeH '8 •eieGjepeg pn||o>) pu9A jnjsq uepis uias pra| ecj jps uueq |p|BA n|S/ís||9jeije>|S-JniS9A J npjs e uindpN pe j|ofj jijÁ jnpns eujs p66Aq jepjs |iin|j uubh 'n>|>|9jqjepunq e ofq 6o
uugep uieu uias luAsjeujefg sinGueffeH !PJeg J|lj8 Jiqaq jn|epjepjeg z 'ssujepjaApuQ -g -n|sAsB|n|A|-JnpjoN J pi|LjJBS|n>)gp j isA jg jnipþqpais 'S 'uinuiais uini|os e eiuinqpny ua jeuuaq q|pfui e isjpjæu J|uia 'B|uinqpnv JBa euueuipq ||||ui uinuenej jq
•jnuijaqsnadspiAj jba upns j -jnuijaquiN íaq uias ‘ep|n>| 6o sjnqj/Iui jnuipq jba jeq •deGeGunuuig jba pe||e>| uias ‘uiru íuioj jba ipjou j is6ua| Jsuisuipq ijeqddn pij jjGas uias jecj luuipæujepoG jn pjGuaj js e|iúnqpnv pjujbn y 'Assuh J pnpjJj|e ja uednfý
•£ jiefjjejaAcj z B|6uu>|sui!aH-6j9qGpi 'l 'ujiepjA dnysiq upr piA puuaq ‘æqepjeg j ja ef>p|>|suj|epjA, uouija-uois Ja P!||efl , p|>|u piA euueuieipqseq s6u!uuieseje[>| spja6Au pneunei e e6e|ep6uqepejq n6u|uias e|æuiioui pe m BuiBuoispiu nisiaj
luas y|AIH81 Je6e|pj njoA peq, -pneui j uui ndu6 tuas ‘jeuofcjn|GajGp| ruoA sueq sjiq qæsjnije j ua uibabjjbh P|a uuaui pjA jepunj su|p9A>|p uibjjjuÁj m joq ejeq ecj paui jbjjbjj pa>|>|a uueq ippA uepis ua ‘ecj juAj jpApiA jpjeq íseuue uias uueui ue>|sua|
-sj piA i6oiGe|s i ruoA jiaq jiuspfu npnpunis jaq uias uuauispej|puas eqsaAos oaj uin ddn ue|6aj6p| uio>| £961 jenjqaj j, siGaAuiejj oas Go ixejoig jxejefig jxejnng ujujpu rueq jecue|aA6n|j ua 'jipujau njoA oas uias euexej in jpjaG spue|s| Ge|aj6nH,
upAg