Dagur - Tíminn - 23.11.1996, Blaðsíða 3

®agur-®mrám Laugardagur 23. nóvember 1996 -15
Take-away: tækla!
Hvað eiga take-away staðir
að heita á máli Jónasar
Hallgrímssonar? Farát?
Tökustaðir?
Hvað á það að heita þetta fyrir-
brigði sem ryður sér tU rúms:
Tilbúinn matur sem fólk
kaupir og hefur með sér heim, eða á
vinnustað? Take-away skilti og aug-
lýsingar birtast æ oftar hér á landi,
og siðurinn, að kaupa tilbúinn mat til
flulnings, verður almennari.
Enskan er ómöguleg
En take-away er ómögulegt heiti.
„Taka-heim“ er fínt, sagði maður
sem kom að máli við blaðið og vildi
meina að það hljómaði nógu líkt
enska orðinu. Taka-heim staður?
Nei, segir Þóra Guðmimdsdóttir á
Seyðisfirði: Farát er orðið. Faræti er
maturinn sem maður kaupir og tekur
með sér. Farát er staðurinn. Förum á
farát, fáum okkur faræti. Brottnám
sagði annar. Fáum okkur brottnám.
Brottnámsstaður.
Taka-til? Tækla?
Nei, ekki take-away segir Árni Björg-
vinsson í bréfi. Hann minnir á orða-
tiltækið að „taka til nesti“, hvers
vegna þá ekki taka-til réttir? Og stað-
irnir hétu Nesti. En vandamálið er
auðvitað að fyrirtæki hefur einkarétt
á því heiti! Hinn kunni nýyrðasmiður
Hörður Jónsson kemur með orðið
TÆKLA. „Ég ætla að tækla tvo ham-
borgara" þýddi að ég ætlaði að
kaupa tvo borgara til að hafa með
mér heim. Take-away staður væri
TÖKUSTAÐUR. TækiU er viðskipta-
vinurinn, og tæklari afgreiðslumað-
urinn. Fróðiegt að vita hvort þetta
verður fólki munntamt! Getum við
ímyndað okkur fjölskyldu á leið heim
á laugardagseftirmiðdegi, hjónin
nenna ekki að elda og krakkarnir sjá
sér feik á borði: Pabbi, tæklum flat-
böku! Mamma! Fáum okkur farát,
förum í brottnám!

Birgir Bragason
skrifar um
lúgumenningu og
heimtökustaði
(Take-away)
Föstudaginn 15. nóvember 1996
barst neyðaróp frá Degi-Tímanum
um tillögu um íslenska þýðingu á
TAKE -AWAY (þar sem maður kaupir tif-
búnar veitingar og hefur með sér burt).
Ég man þá tíð er ég var sendur út í
„sjoppu" til að kaupa sígarettur, súkku-
laði og kók og varð að híma nötrandi í
norðangaddi við lúguna meðan þær
fyrstu í biðröðinni voru að ákveða sig
hvort kaupa skyldi kúlur með karamellu
eða rúsínum. Þetta þótti ómannúðlegt og
lagðist smám saman niður og fólk fékk
loks smá afdrep innandyra.
Sjoppa
Maður kemur bara inn, eftir að hafa
kastað frá sér stubbnum, kaupir síðan
kókið, flögur eða pulsu m/öllu (nema
hráum) og kex, eða rænir afgreiðsludö-
muna - að þjóðlegum sið. Þó að sjoppa
sé tökuorð úr enskunni (,,shop“), þá er
það orðið fast í málinu og mæður skipa
börnum sínum að skreppa út í sjoppu
eftir poppi, en ekki að skjótast út í sér-
verslunina eftir kornmaís. Orðið
„sjoppa" er og blívur, hvað sem mál-
vöndunarmenn tauta og mögla. Ég legg
hausinn á mér að veði að orðið „sjoppa"
mun verða við lýði fram á miðja næstu
öld. Það kann að vera að þá slái maður
bara pöntunina inn á tölvuna og þá
spretti út úr skjánum glóðheit pizza eða
ungfrú Alheimur (volg - ekki grilluð). En
orð skulu standa: Ef orðið „sjoppa" og
merking þess er glatað árið 2500, þá
megið þið hirða hausinn sem ég lagði að
veði.
Þeir sem komnir eru nú á besta aldur
(yfir fimmtugt) hljóta að muna eftir af-
greiðslulúgunni við Umferðarmiðstöðina,
sem var eini staðurinn á íslandi þar sem
hægt var að kaupa kók og pulsu m/öllu
handa elskunni sinni alft til kl. hálf eitt
eftir miðnætti.
Lúga
Nú standa unglingar ekki lengur í biðröð
nema til að komast næstir að til að
sparka í hausinn á bekkjarbróður sín-
um. Þess vegna legg ég til að TAKE-
AWAY staðir verði einfaldlega kallaðir
LÚGA. Stutt og laggott orð sem beygist
samkvæmt íslenskiun staðli og kæmi
betur út á ljósaskiftum en þessi orðleysa:
AKTU- TAKTU. Maður sér fyrir sér hjón-
in sem eru á leið heim úr bíó þegar frúin
hrópar: „Þarna er LÚGA! Langar þig
ekki í borgara með frönskum? Ég vil
pizzu með pepperoni."
Útlendingar myndu flykkjast að og
verslunin blómstra. Túrhestar þyrftu
ekki lengur að óttast það að verða hung-
urmorða á götum úti.
ímyndið ykkur Þjóðverja sem spyr ís-
lending: „Entschuldigen mir, aber wo ist
der ACHTU-TACHTU Platz, bitte?“
„Kallarðu mig byttu og apa, helvízk-
ur?“ og gefur honum einn á snúðinn.
Og Englendingur, sem kynni að
spyrja: „Excuse me, sir, but can you
direct me to the Take-Away place?“
„You mean the Skattstofan? Right
around the corner, but if you want your
botnlangi taken out you go to the Land-
spítali. First pass the Tjörn, then go up-
hill a little way and turn left at the old
Kennaraskóli. You can’t miss it.“
En við skulum snúa aftur til fortíðar
og nota lúguna, sem við elskum að hata.
LÚGA skal það heita!!
úrjátíu ár í
þiónustu Þalíu
Hátt á þriðja hundrað
manns samfagnaði Leik
félagi Fljótsdals-
héraðs og Héraðsheimilinu
Valaskjálf, sem héldu ný-
lega sameiginlega upp á 30
ára afmæli sitt á laugar-
dagskvöldið með skemmtun
í Valaskjálf. í tilefni afmælis-
ins voru rifjuð upp atriði úr
gömlum leikverkum og ung-
liðar í félaginu frumsýndu
leikþáttinn Krimma við góðar
undirtektir áhorfenda.
Félagið hefur lagt sérstaka
áherslu á að sinna yngri kyn-
slóðinni bæði með uppfærslum,
þar sem börn og unglingar hafa
tekið þátt og námskeiðahaldi og
uppsker nú ríkulega. Segja má
að leikfélagið hafi starfað með
miklum blóma allt frá stofnun
1

og eru uppfærslur þess komnar
hátt á fimmta tuginn. Fram-
undan er mikið starf, en
ákveðið hefur verið að setja
upp í vor leikrit William
Shakespeare, Jónsmessunæt-
urdraum undir leikstjórn
Jóns Stefáns Kristjánssonar.
Sýningin er sett upp í tilefni
af 50 ára afmæli Egils-
staðabæjar og verður sýnd
á jónsmessunótt á útisviði í
Selskógi sem er útivistar-
svæði Egilsstaðabúa.
Arndís Þorvaldsdóttir.
Vilhjálmur Emilsson í hlutverki Grasa-Guddu. Vilhjálmur lék sama hlutverk
á fyrstu leiksýningu sem haldin var í héraðsheimilinu Valaskjálf árið 1966,
þegar leikritið Skugga-Sveinn var sett upp í tilefni af vígslu hússins 1966.
Myndir. Aðalbjöm