Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1982, Blaðsíða 12

12
DV. FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER1982
DAGBLAÐIÐ-VÍSIR
Utgófufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjórí: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoðarritstjórí: HAUKUR HBLGASON.
Fróttastjórí: JÓNAS HARALDSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEIN9SON.
Ritstjóm: SÍÐUMÚLA 12-14. SÍMI 88611. Auglýsingar: SÍDUMÚLA 33~ SÍMI 27022.
Afgraiðsla, áskriftir, smáaugiýsingar, skrífstofa: ÞVERHOLT111. SÍMI 27022.
Sími rítstjómar 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.Prontun: ÁRVAKUR HF.,
SKEIFUNN119.
Áskriftarverö á mánuði 130 kr. Verð i lausasölu 10 kr. Helgarblað 12 kr.
Útgerð í úlfakreppu
Á hverjum degi berast fréttir um að þessi eða hin
starfsstéttin hafi sagt upp samningum og hótað verkföll-
um. í gær voru það opinberir starfsmenn, í dag meina-
tæknar og flugfreyjur. Á morgun sjómenn.
Sem betur fer hefur ekki komið til langvinnra stöðvana
á síðari árum og tekist hefur að leysa úr hnútunum áður
en í óefni er stefnt. Ræður þar mestu, að launþegar hafa í
vaxandi mæli gert sér grein fyrir að verkfallsvopnið er
viðkvæmt og tvíeggjað. Það er tvíeggjað vegna þess, að
það bitnar á launþegum sjálfum með tekjumissi og minni
atvinnu.
Á hinn bóginn er það næsta fátítt að vinnuveitendur og
atvinnurekendur boði til stöövunar. Það er þá frekar, að
aðskiljanleg fyrirtæki leggja hreinlega niður starfsemi
sína, fara á hausinn eða hætta starfsemi, þegar rekstrar-
grundvöllur er brostinn.
Þjóðarbúið í heild finnur ekki til þess, að stöðvun ein-
stakra fyrirtækja lamar ekki atvinnulíf í landinu, eins og
allsherjarverkföll heilla stétta gera. Eigandinn situr uppi
meö skuldasúpuna, launþeginn tapar vinnunni, en aðrir
yppta öxlum. Atvinnureksturinn er að því leyti miskunn-
arlausari að samtrygging fyrirtækjanna lýtur ekki lög-
málum samhjálpar og samtaka í líkingu viö það sem
þekkist í verkalýðshreyfingunni.
Þaö eru þess vegna mikil tíðindi, þegar heill atvinnu-
rekstur tekur sig saman, og lýsir yfir stöðvun, eins og út-
gerðarfyrirtækin hafa nú gert. Sú ákvörðun er enn alvar-
legri, þegar haft er í huga, aö öll okkar afkoma, tilvera ís-
lensks þjóðfélags stendur og fellur með fiskveiðum og út-
gerð.
I þessu sambandi er vert að hafa í huga að í þessum
hópi, útgerðinni, er ekki einvörðungu að finna prívat út-
gerðarmenn í einkaframtaki. Stór hluti útgerðar á íslandi
er í höndum samvinnufyrirtækja, bæjarfélaga og fjölda-
samtaka. Enginn getur því dæmt yfirlýsingar útgerðar-
innar, sem fólskuverk auðvaldsins, né heldur haldið því
fram, að hún sé að pólitísku undirlagi.
Staðreyndin er einfaldlega sú, að útgerðin er rekin með
tapi, bullandi tapi, og það er engum mögulegt, jafnvel
ekki bæjarútgerðum, að standa undir hallarekstri um
lengri tíma.
111 afkoma útgerðarinnar stafar af þrennu: aflabresti,
olíuverðshækkunum og of stórum skipaflota. Aflabrestur-
inn stafar af fyrirhyggjuleysi við verndun fiskistofna,
langvarandi ofveiði jafnt á loðnu sem bolfiski. Olíuverðs-
hækkanir eru í seinni tíð afleiðingar gengisfellinga, og
fjölgun skipanna er sorglegasta dæmið um þrekleysi
stjórnmálamanna og stjómvalda gagnvart pólitískum at-
kvæðaþrýstingi.
Nú er ekki að efa að rekstur einstakra skipa er mis-
jafn. Sumum gengur vel, öðrum illa. Að ósekju mætti út-
gerð fara á hausinn og skipum fækka. En vandamálið
snýst ekki um að bjarga vonlausum fyrirtækjum frá
gjaldþroti. Sæmilegustu útgerðarfyrirtækin eru komin á
vonarvöl. Þegar á heildina er litið er taprekstur útgerðar-
innar talinn 13—19% og stöðvun flotans á rætur sínar að
rekja til þeirrar staðreyndar að venjuleg rekstrarskilyrði
eru ekki fyrir hendi, grundvöllurinn er brostinn.
Ríkisstjómin hlýtur að vera dregin til ábyrgðar gagn-
vart þessu ástandi. Hún hefur ekki mótað fiskveiðistefnu,
hún hefur kippt fótunum undan útgerðinni, og gripið of
seint í rassinn að því er varöar stækkun skipaflotans.
Ríkisstjómin hefur sjálf kallað yfir sig hótanir útgerð-
arinnar.
ebs.
Kjallarinn
Núverandi stjórn hefði aldrei verið mynduð, ef dr. Gunnar hefði ekki átt sæti í efri deild.”
Til hvers eru
bráðabirgðalög
alls ekki, þótt hún sé ábyrgðarlaus á
stjómarathöfnum.
Verið getur, að forseti hafi tilkynnt
stjórnmálaforingjum heimulega, að
hún vilji ekki gefa út bráöabirgöalög,
nema viss trygging sé fyrir því, að
þau njóti ajn.k. velvilja meirihluta
þingmanna, og ef svo er, þá gæti dr.
Gunnar verið í slæmum málum
gagnvart forsetanum, sem aftur gæti
leitt til þess aö forsetinn neitaði hon-
um hreinlega um útgáfu næstu
bráðabirgðalaga.
Hitt getur lika verið, og jafnvel
eðlilegra, að dr. Gunnar hafi verið í
góðri trú og sé ekki við hann að sak-
ast.
Þrátefli
Dr. Gunnar hefur réttilega bent á,
að nú sé komið upp þrátefli á Al-
þingi, ef stjómin hefur meirihluta á
þingi, en aðeins í annarri deild.
Gunnar viil leysa þetta með því að
gera alþingi að einni málstofu. Ég er
ekkert viss um, að slíkt sé eðlileg af-
leiðing af núverandi stjórnmála-
ástandi. Er nokkuð óeðlilegt við þaö,
að krafist sé 2ja atkvæða meirihluta
til þess að ríkisstjórn verði mynduö
til frambúðar? Og getur deildaskipt-
ing ekki verið til góðs ?
Eg vil benda á, aö þessi ríkisstjórn
hefði aldrei verið mynduð ef dr.
Gunnar hefði átt sæti í neðri deild
eins og Friðjón og Pálmi, en slíkt
stóð upphaflega til, en dr. Gunnar
bað á síðustu stundu um aö fá að
veraíefrideild!!
Dr. Gunnar hélt því fram, að það
hefði haft í för með sér stóraukinn
kostnað að kalla alþingi saman. Það
er rangt hjá dr. Gunnari og það veit
hann. Þingflokkamir komu saman
um það leyti, sem forseti gaf bráða-
birgðalögin út, og sá kostnaður, er af
því leiddi, varallur greiddur úrríkis-
sjóði. Það hefði ekki kostaö mikiö
meira að halda þing.
En sjálfur er ég þeirrar skoðunar,
að setning þessara bráðabirgðalaga
sanni, að ákvæði stjómarskrár lýð-
veldisins um útgáfu bráðabirgöaiaga
séu úrelt, og við endurskoðun stjóm-
arskrárinnar ætti að hugleiða vand-
lega, hvort ekki bæri að takmarka
mjög rétt forsetans til þess að gefa
bráðabirgöalög út, jafnvel afnema
hann, — hvort ekki eigi að setja í
stjómarskrána ákvapði nm að tíifek-
inn minmnluti þingsins geti krafist
aukafundar um bráöabirgðalög, séu
þau gefin út.
Slíkar aðgerðir myndu tryggja
þingræði í landinu. Eg er hins vegar
alls ekki viss um, að stjórnmála-
menn óski eftir slíku.
Haraldur Blöndal.
„Við endurskoðun stjórnarskrárinnar ætti að
hugleiða vandlega, hvort ekki bæri að
takmarka mjög rétt forsetans til þess að gefa
út bráðabirgðalög, jafnvel afnema hann.”
Þar með er dr. Gunnar búinn að’
fullnægja stjórnarskrárákvæðinu
um að leggja bráöabirgðalögin fyrir
þingið. Hins vegar hvílir engin
skylda á dr. Gunnari að láta þingiö
taka afstöðu til laganna. Það er alls
ekki óalgent, að Alþingi taki enga af-
stöðu til bráöabirgöalaga, og man ég
t.d. eftir bráðabirgðalögum um, aö
kosningadagar skuli vera tveir í
desemberkosningunum 1979. Ef
þingiö tekur ekki afstöðu til laganna,
en það myndi gerast, ef lögin verða
svæfö í nefnd, þá falla þau úr gildi,
við þinglausnir næsta Alþingis, vænt-
anlega í apríl eða maí 1983. Fram að
þeim tíma halda þau gildi sinu og
réttarverkanir þeirra verða ekki
aftur teknar. Þá mun veröa búið að
ráðstafa gengishagnaði, skeröa kaup
í desember og annaö slíkt, sem í lög-
unum segir, og þau því háð mark-
miði sínu. Það breytist ekkert, svo aö
hugleiðingar í leiöara Dagblaösins
og Vísis um það efni voru tómt þrugl.
Og nassta vor eftir þinglausnir
getur dr. Gunnar svo gengið að nýju
á fund forsetans og fengið hann til að
gefa út ný bráöabirgöaiög, og svo
koll af kolli. Þetta er fullkomlega
heimilt samkvæmt stjórnarskrá lýð-
veldisins og í anda stjórnarmynd-
unarinnar.
Og með sama hætti er það dr.
Gunnari alls ekki nauðsynlegt að
láta þing fjalla um hliðariög með
f járlögunum. Hann hefur meirihluta
til þess að afgreiða fjárlögin, síöan
getur hann sent þingið í jólafrí skv.
venju og fengið forseta til þess að
gefa út bráðabirgðalög um það, sem
þinginu „vannst ekki tími til að af-
greiða”.
Nú kann einhver, sem hefur hlust-
aö á Ölaf G. Einarsson eða lesiö
Morgunblaðið, að benda á, að þing-
meirihluta skorti til setningar bráöa-
birgðalaganna. Því er þá til að
svara, aö þaö leiöir af eöli bráöa-
birgöalaga, aö forseti þarf ekki aö
kanna vilja þingmanna til þeirra.
Forsenda fyrir útgáfu laganna er sú,
að ekki er tóm til að kanna vilja þing-
manna, en slíkt gerir; forseti með því
aö skipa Aiþingi að koma saman til
funda.
Olafur G. Einarsson hefur í máli
sinu vitnað til þess, að forsetinn hafi
um áramótin 1980 og 1981 látið kanna
lauslega viðhorf þingmanna til
bráöabirgðalaga, er forsetinn gaf þá
út, og virðist vísa til þess sem for-
dæmis. Vel kann að vera, að forset-
inn hafi þá viljað kanna þetta mál.
Og er það í samræmi við kosninga-
fyrirheit, er hún gaf í kosningabar-
áttu sinni, en þá sagöi hún í s jónvarpi
vegna fyrirspumar fréttamanns, að
hún teldi koma til greina að kalla
þing saman frekar en gefa út bráða-
birgðalög. Forsetinn hefur ekki tjáö
sig um þetta mál eftir kosningar, og
þótt ég sé sammála Sighvati Björg-
vinssyni um, að það sé misskilningur
eða rangt eftir haft (að vísu
óleiðrétt) hjá forsetanum, að hún sé
„hafinn yfir stjómmál”. Það er hún
Hún er alveg dæmalaus, vanþekk-
ingin hjá þeim, sem mest hafa fjall-
að um setningu bráöabirgðalaganna,
— eða er um vísvitandi blekkingar-
starfsemi að ræða? Hugtökum er
snúið við og eðlilegt að margur al-
múginn átti sig ekki til fulls á eðli
bráðabirgöalaga. Ég ætla því aö
benda á nokkrar meginreglur um
þennan hátt lagasetningar.
Samkvæmt 28. gr. stjórnarskrár-
lýðveldisins getur forseti geflð út
bráðabirgðalög, en leggja skal þau
fyrir næsta Alþingi á eftir. Ef Alþingi
samþykkir ekki bráðabirgðalög,
fallaþauúrgildi.
Nú er dr. Gunnar búinn að fá for-
setann til þess að gefa út bráðabirgða-
lögin. Þessi lög mun dr. Gunnar
leggja fyrir Alþingi, þegar þaö
kemursaman.
Haraldur Blöndal