Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.1982, Blaðsíða 19

DV. LAUGARDAGUR11. SEPTEMBER1982.
19

á aö stunda þær rannsóknir sem ég
hef áhuga á. Eg er m.a. meö tölu-
verðan rannsóknarstyrk frá sænska
ríkinu til aö halda rannsóknum mín-
um áfram eftir að doktorsgráðunni
er náð. Hins vegar gæti ég líka hugs-
að mér ýmislegt annaö — og þá ekki
endilega á fslandi. Vellíðan er að
minu áiiti bundin þvi að maöur finni
sjálfan sig og verkefni við sitt hæfi.
En til þess verður maður líka að læra
að lifa í sátt við umhverfið. I því
finnst mér fólgiö aö kunna þá list að
lifa.”
Lrtilþjóðí
ofsastórum heimi
— Og hvemig er svo að vera fs-
lendingur í Svíþ jóð?
„011 þjóðfélög hafa sína galla og
sína kosti. Við Islendingar höfum al-
ist upp í mjög sérstæðu þjóöfélagi.
Islendingur, a.m.k. af minni kynslóð,
hefur oftast kynnst mörgum hliðum
á lífi þjóðarinnar. Ég var t.d. í sveit
hvert sumar frá fimm ára aldri til
tólf ára. Síðan tók við sumarvinna
við hin ólíkustu framleiðslustörf,
bæði í fiski og í verksmiðju. Eg held
að slik reynsla sé ekki síst mikils-
verð fyrir þann sem síðar lendir inn í
heimi vísindanna og háskólans. Þá
er síöur hætta á aö viökomandi loki
sig inn í fílabeinsturni og liti á lif
verkafólks sem framandi f yrirbæri.
Islendingum er auk þess kennt að
þeir tilheyri merkilegri, lítilli þjóð —
í ofsastórum heimi. Islendingar hafa
almennt trú á ágæti tungu sinnar og
þjóðerni — en sjá jafnframt skoplegu
hliðina á þessu þjóöernisstolti. Is-
lendingur hættir aldrei að vera Is-
lendingur — og er þar með aldrei
glataður landi sinu. Island er hluti af
honum sjálfum — hvar sem hann
annars býr og starfar.
I raun og veru er sænska þjóðfélag-
ið ekki svo mjög ólíkt því íslenska.
öll Norðurlöndin búa við mikil
ríkisafskipti, eru svo kölluð velferð-
arþjóðfélög þar sem ríkið hefur tekið
að sér nokkurs konar föðurhlutverk
fyrir þegna sína. Þó eru fjölskyldu-
og ættarbönd enn einna sterkust á Is-
landi. Kannski er það m.a. vegna
ástandsins í húsnæðismálum. Á Is-
landi er ungt fólk afar háð ættingjum
sinum við að koma sér upp þaki yfir
höfuðið. Svíar og Islendingar eru líka
nokkuð ólikir að skapferli. Sviar eru
dálítið prússneskir í sér, láta betur að
stjóm og sætta sig betur við að lifa í
afmörkuöum hólfum. Þessi mismun-
ur á sér sennilega miklu lengri sögu-
legar rætur en uppbygging velferð-
arþjóðfélagsins.”
/Výttkerfí
er eina lausnin
„Auðvitað eru margir gallar á vel-
ferðarþjóðfélaginu — en ekkert þjóð-
félag er fullkomið. Stundum virðist
sem sænska ríkið gangi of langt i að
taka ábyrgð á einstaklingnum. En þá
beitir maður líka sínum íslenska
hugsunarhætti — og maður verður
að skilja sögu hvers þjóðfélags fyrir
sig til að skilja lif þess. Það jákvæða
við sænskt þjóðfélag er að þar búa
allir við efnahagslegt grundvallar-
öryggi svo sem fæði, húsnæöi, heil-
brigöisþjónustu og menntun. En þar
með er ekki sagt að allir séu jafnir,
eða hafi einu sinni jafnmikla mögu-
leika. Gallamir á sænska þjóðfélag-
inu eru hins vegar alls konar lagaboö
og skrifstofuveldi sem virðist alls
ekki byggja á því lögmáli að þjóðfé-
lagið sé til fyrir manninn sem lifir í
því heldur þvert á móti.”
— Og nú virðist velferðarkerfiö á
góðrileiðmeðaðkollsigla sig?
„Ef litið er á söguna hafa öll kerfi
fyrr eða síðar siglt í strand. Það
þjóðfélagskerfi sem við búum við á
vesturlöndum byggist m.a. á þeirri
kenningu að við verðum að vinna til
að geta lifað og jafnframt á peninga-
valdinu. Lausnin á kreppum í þessu
kerfí hefur hingað til verið að koma
af stað stríði. Vegna gereyðingar-
hættu síðustu ára virðist þannig
lausn nú meira en lítið vafasöm.
Lausnin hlýtur því að felast í að
skipta um kerfi og byggja upp nýtt í
stað þess sem dugar ekki lengur. Ég
held að þetta sé m.a. verkefni fyrir
þjóðfélagsfræðina sem byggir á hug-
myndum viðsýnna lærifeðra sem
hikuðu ekki við aö leggja gmndvöll
að nýju kerfi. Ég á ekki við að nýtt
kerfi veiti fólki neina endanlega lífs-
hamingju því hamingjan er miklu
flóknara mál en verðbólga og verð-
sveiflur. En ég sé ekki annað en við
verðum að finna nýtt kerfi, m.a. til
að skapa meira öryggi fyrir áfram-
haldandi líf á þessum hnetti. Líf, þar
sem við höldum áfram að hafa ólíkar
skoðanir og kjark til að finna nýjar
framtíðarlausnir,” sagði Katrin
Friðjónsdóttir.