Dagblaðið Vísir - DV - 14.02.1983, Blaðsíða 10

10
DV. MÁNUDAGUR 14.FEBRUAR1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
frá
Nígeríu:
Flóttamennirnir lentu í miklum hrakningum á Ieið sinni heim. Þá herjaði hungur, þorsti, þreyta og sjúkdómar. Spilltir landamæraverðir sem heimtuðu mútur ofreyndu á stundum þolinmæði flóttamanna.
Afleiðingar
Sú ákvörðun ríkisstjómarinnar í|
Nígeríu að reka alla erlenda verka-
menn úr landi, sem ekki heföu tiLskil-
in leyfi frá stjórnvöldum, leiddi til
mikilla þjáninga þeirra sem brott-
reksturinn kom niður á. Þó er nú hið
versta afstaðið hvað það varðar.
Annað mál er það að ákvörðunin
mun hafa víðtæk áhrif á þróun
stjómmála og ríkjasamskipta við
norðanveröanGíneuflóa. Þaðerljóst
að ekkert ríkjanna, sem flótta-
mennirnir rákust til frá Nígeríu, var
í stakk búið til þess að taka við þess-
um mikla f jölda, en talið er að um 2,3
milljónir manna hafi verið reknar úr
landi og hærri tölur hafa verið nefnd-
ar.
Ríkin sem nú þurfa aö takast á viö
þann vanda að fæöa og klæða þetta
fólk em Benin, Togo, Tsjad, Sierra
Leone og Níger, auk Ghana, en þar
er vandinn langsamlega mestur. ÖU
þessi ríki eru á skrá Sameinuðu þjóð-
anna yfir 36 fátækustu ríki heims.
Það er því ljóst að fjöldi flóttamann-
anna mun mæta örbirgð og nánast
búa eins og flóttamenn í heimalandi
sínu. En af hverju ráku Nígeríumenn
þetta farandverkafólk af höndumi
sér?
PóHtískar ástæður
Efnahagsörðugleikar Nígeríu-
manna hafa nú aukist stórlega og
ekki útlit fyrir að úr rætist í bráð.
Forsendan fyrir miklum straumi er-
lendra verkamanna til landsins var
olíuævintýriö, þegar þjóðarauður
jókst mjög og lægst launuðu störfin
náöu ekki lengur að laöa að sér inn-
fædda verkamenn. Nú hefur lengi
verið offramleiðsla á olíu og nú síð-
ast virðist sem samheldni OPEC-
landanna sé alveg brostin og verð á
olíu mun hrapa. Þar meö er séð fyrir
endann á velmegun Nígeríu.
Meö hrörnandi efnahag, atvinnu-
leysi og verðbólgu að kljást viö
mætti ætla aö vandamál ríkis-
stjómar Nígeríu væru ærin. En
Shagari, forseti Nígeríu, þarf einnig
að standa í kosningabaráttu fyrir
kosningar í haust. Það er almennt
skoðun fréttaskýrenda að Shagari
forseti hafi með brottrekstrinum
ætlað að afla sér fylgis fyrir
kosningarnar. En þótt ákvörðuninni
hafi verið vel tekið í fyrstu er ekki
þar með sagt að hún dugi honum til
að vinna í kosningum.
Almennt vissu íbúar Nígeríu lík-
lega minna um fjöldaflutningana frá
landinu en Evrópubúar. Blöð, útvarp
ófyrirsjáanlegar
og sjónvarp geröu fréttum af brott-
rekstrinum lítil skil. Þó bar á því aö
hópar Nígeríubúa réöust á flótta-
mennina og rændu þá og flóttamenn
hafa greint frá því að hópar Nígeríu-
búa hafi kveikt í húsum þeirra til að
reka á eftir þeim viö brottförina. En
hinir betri borgarar Nígeríu urðu
fyrst og fremst varir við flóttann
vegna þess að þeir stóðu uppi án
þjónustufólks, matreiðslumanna og
garöyrkj umanna.
Alvarlegast var þó að fjöldi fyrir-
tækja, einkum í byggingariðnaði,
stóð uppi vinnuaflslaus að hluta eða
með öllu. Erfitt getur reynst að fá
starfskrafta meðal Nígeríumanna
sem á velmegunartímum hafa vanist
því að erfiöustu störfin og þau lægst
launuðu séu unnin af útlendingum.
Dr. Azikiwe, fyrrum forseti Nígeríu
og formaöur stjórnarandstöðuflokks-
ins, „Alþýðuflokksins”, hefur gagn-
rýnt brottvísunina harkalega og
spáð því að hún muni valda því 'að
efnahagsöröugleikar Nígeríu muni
ágerast. Þegar þess er gætt að auki
að orðstír Shagari forseta, fyrir vel-
vild og góðmennsku, hefur beöið
hnekki viö þessar aðgerðir má
ímynda sér að þessi aögerð kunni að
snúast illilega í höndum hans þegar
kosningar verða haldnar í haust.
Shagari Nígeríuforseti, brott-
reksturinn er vopn sem hæglega gæti
snúist í höndum hans.
Þjáningar
flóttafó/ksins
Það verður seint of mikiö gert úr
hættum þeim og erfiðleikum sem
flóttafólkið átti við að etja á ferö
sinni. Þó að margir flóttamannanna
hafi í raun verið að flýja úr fátækt í
Nígeríu til örbirgðar í heimalandi
sínu fögnuðu þeir mjög þegar heim
var komið. „Að bíða fimm daga í
Nígeríu og tvo daga um borð í of
hlöönu skipi, þar sem voru alltof fá
salerni, var ekkert miðað við það
sem við hefðum mátt þola hefðum
við reynt aö vera um kyrrt í
Nígeríu,” sagöieinnflóttamaðurinn.
A ferðum sínum áttu flóttamenn á
hættu dauða úr sulti, þorsta, vosbúð
og af veikindum. Fjöldi þeirra lést af
þreytu og margir af slysum. Til
dæmis létust fjórir menn, þegar þeir
krömdust undir brú, vegna þess að
vörubíllinn sem þeir höföu fengið far
með var of hátt hlaöinn.
Og við landamæri varö að múta
embættismönnum sem ekki höfðu
allir efni á. Enda sló hvað eftir annað
í brýnur milli flóttamannanna og
landamæravarða. Flóttamennirnir
voru rændir. Og þegar Ghanabúam-
ir, sem voru stærsti hlutinn af flótta-
mönnunum, að minnsta kosti ein
milljón talsins, komu að landa-
mærum heimalands síns voru þau
lokuð f yrstu tólf dagana.
Erfið/eikar í Ghana
Vandi yfirvalda í Ghana var ærinn
fyrir þó að flóttamannavandamálið
bættist ekki við. Efnahagslíf Ghana
er í algerri stöðnun. Fólksflótti úr
dreifbýli til borga er mikið vanda-
mál. 80% ræktanlegs lands í landinu
er ekki nýtt. 47% íbúanna eru undir
15 ára aldri og lífslíkur karla eru
aðeins 45 ár, en kvenna 41 ár. Undir-
stööuatvinnuvegir eru fiskveiðar og
landbúnaður sem nú er í mikilli
niðumíðslu. Það er þeim mun sorg-
legra að fyrir aðeins tíu ámm fluttu
Ghanamenn út matvæli, en flytja
þau nú inn.
Við stjórnvölinn í Ghana situr
Jerry Rawlings sem tók völd í annað
sinn með byltingu árið 1981. Undir
hans stjóm hefur nokkuð áunnist í
baráttunní gegn efnahagsörðugleik-
um. Verðbólga hefur minnkað úr
120% í 80%, halli á fjárlögum hefur
verið minnkaður um helming og
þjóðarframleiðsla hefur aukist um
10—20%. En þetta er hvergi nærri
nóg. I ræöu fyrir skömmu sagði
Rawlings að koma flóttamannanna
hefði kostað ríkiö um 290 milljónir ís-
lenskra króna. Hann nefndi það
einnig að vegna heimkomunnar
myndu Ghanamenn auka innflutning
sinn á komvöm um helming frá því
sem ráðgert var fyrir þetta ár. Þetta
er áfall fyrir ríki sem hefur litlar
tekjur af útflutningi.
Um margt hefur Rawlings tekist
vel til viö stjóm landsins. Hann er
kynblendingur og stendur því utan
við ættflokkadeilur sem hrjá Ghana
eins og mörg önnur Afríkuríki. Eng-
inn efast heldur um að hann vill vel.
En staða hans var þegar oröin erfiö
áður en flóttamannavandamálið
kom til. Liðsforingjarnir, sem vom
bandamenn hans við valdaránið
1981, hafa flestir snúið við honum
baki. Hann hefur í staðinn gert
bandalag við vinstrisinnaða mennta-
menn og stjórnar nú landinu með
þeim. En fylgi hersins er forsenda
fyrir stöðugu stjómarfari í flestum
Afríkuríkjum og óvíst hvað mennta-
menn duga Rawlings vel ef upp úr
sýður.
Vinsældir Rawlings, sem voru
miklar fyrst eftir valdaránið, dvína
nú óöum og er ræðum hans ekki eins
vel tekið nú og áður. Þá urðu óeirðir
við herbúöir skammt frá Accra,
höfuðborginni, í nóvember síðast-
Jerry Rawlings, vandamál hans
vom ærin fyrir og hann hefur ríka á-
stæðu til að óttast flóttamennina.
liðnum og ber meira á mótþróa borg-
ara nú en oftast áður.
Þess vegna þverskallaðist Rawl-
ings í tólf daga við það að opna
landamærin fyrir flóttamönnunum.
Hann óttaðist pólitískar afleiðingar
heimkomunnar, sem sagt það að
þegar allur þessi fjöldi kæmi heim,
en flóttamennimir nema 10% þjóðar-
innar, yrðu þeir kjarni frekari mót-
þróa. Og þessi ótti hefur þegar
veriö staöfestur. Verð á matvælum í
Ghana steig mjög um leið og flótta-
mennimir komu og kostaði t.d. eitt
egg hálf daglaun í Accra um síðustu
helgi. Og fjöldi manna hefur enga
vinnu.
Framtíðar-
möguleikar
Það er hugsanlegt að Ghanamenn
geti nýtt sér komu flóttamannanna
til góðs. Þegar í upphafi skipulögðu
stjórnvöld fjöldaflutninga frá Accra
út á landsbyggðina, enda ekkert
húsaskjól eða atvinna fyrir flótta-
fólkiö í Accra. Þorp, sem staöið hafa
mannlaus í tvö og þrjú ár, eru nú
komin í byggð aftur og í mörgum
tilfellum með sínum fyrri íbúum.
Það er vel hugsanlegt að þetta áfall
verði til þess að landnýting batni og
landbúnaðarframleiösla aukist aö
nýju. Sérlega þar sem þjóðareining í
Ghana hefur styrkst mjög við þetta
áfall.
En það gæti eins farið á annan veg.
Flóttamennirnir voru láglaunafólk í
Nígeríu en hafa þó vanist betri lífs-
háttum þar en þeir geta átt von á í
Ghana. Hættan eykst enn við það að
meginhluti ghanaísku farandverka-
mannanna í Nígeríu kom frá mið- og
miðausturhéröðum Ghana. Þar eru
Ashanti-menn í miklum meirihluta
og hætta á að óánægja heimkominna
flóttamanna fái fastan kjama hjá
Ashanti-ættflokknum og deilur yrðu
þar með milli ættflokkanna, en slíkar
deilur verða oftast mjög erfiðar.
Afleiðingar
Þaö er ljóst aö brottrekstur
farandverkamannanna frá Nígeríu
mun verða afdrifaríkur. Fyrir
Nígeríumenn, eins og Ghana-menn,
eru efnahagslegar afleiðingar ófyrir-
sjáanlegar. En samskipti ríkjanna
viö norðanverðan Gíneuflóa hafa
beðið mikinn hnekki við þessa at-
burði og óvíst um það hvenær grær
um heilt. Þaö er ekki ólíklegt aö öll
pólitísk viðhorf á svæðinu breytist á
næstu árum.