Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.1983, Qupperneq 13

DV. FÖSTUDAGUR18. MARS1983
13
Iðnaðarráðuneytið neitaði beiðni Neytendasamtakanna um að fá til umsagnar efnislegar breytingar á
gjaldskrám og breytingar á reglugerðum rafveitna og hitaveitna. . .
eöa aðra hitun (með fullum gjöldum).
Á febrúarreikningi eins notanda,
sem kaupir raforku til iðnaðar, bæði
skv. órofnum hitataxta og daghita-
taxta, eru skráðir gjaldskrárliöir D2
og D4 skv. gjaldskrá, sem gengin er úr
gildi. Einingarverðin eru hins vegar
skv. núgildandi töxtum D1 og D2. Þetta
er væntanlega gert til þess að hægt sé
að standa skil á söluskatti og verðjöfn-
unargjaldi. Slíkur reikningur er að
sjálfsögðu ólöglegur, þar sem rafveit-
unni ber að skrifa út reikninga sína
skv. gildandi gjaldskrám m.a. til þess
að notendur geti yfirfarið þá. Að raf-
veita skuli geta, í skjóli einokunarað-
stöðu sinnar, boðið upp á slíkan ólög-
legan reikning og svo hótað lokun, ef
ekki er greitt möglunarlaust, lýsir vel,
hve „bágborin réttarstaöa raforkunot-
enda” er.
• „Að rafveita skuli geta, í skjóli einokun-
araðstööu sinnar, boðið upp á slíkan ólög-
legan reikning og svo hótað iokun ef ekki er
greitt mögiunariaust, lýsir vel, hve bágborin
réttarstaða raforkunotenda er.”
Rafveitan f ær
mismunandi tekjur
skv. sama taxta
Rafveitustjóri hefur reynt að rétt-
læta vafasama hækkun á órofnum hita-
taxta með því að veriö sé að koma á
réttlátari taxta, miðað við tilkostnaö.
En er það réttlátt að rafveitan fái mis-
munandi gjald frá tveimur notendum,
sem kaupa skv. sama taxta? Til skýr-
inga skal tekið dæmi:
Tveir notendur kaupa raforku skv.
órofnum hitataxta, annar, notandi A,
til húshitunar en hinn, notandi B, til
iðnaðarhitunar. Báðir greiða 1,19
kr/kWh og auk þess fastagjald, 2.153
kr/ár. Af greiöslu notanda B fær raf-
veitan 0,84 kr/Kwh og 1.511 kr/ár, en
fyrir ríkið innheimtir hún 0,35 kr/kWh
og 642 kr/ár. Greiðslan frá notanda A
rennur hins vegar óskipttil rafveitunn-
ar. Hans greiðsla til rafveitunnar er
því 42,5% hærri en greiðslan frá not-
anda B enda þótt báðir kaupi raforku
skv. sama taxta.
Að raforkunotendur skuli þurfa að
sæta slíku misrétti og þaö þrátt fyrir
mótmæli þriggja bæjarfulltrúa af ell-
efu, lýsir vel, hve „bágborin réttar-
staða raforkunotenda” er.
Gafst rafveitan
upp á að innheimta
fastagjaldið?
Eins og ég gat um í grein minni um
bágborna réttarstööu raforkunotenda
var sett fastagjald, 2.153 kr/ár á órof-
inn hitataxta, einan allra taxta, aö
mínu mati til að útloka að hægt væri að
kaupa skv. honum raforku á blásara
húshitunarkerfa. Á áöurnefndum
febrúarreikningi raforkunotandans,
sem kaupir raforku skv. órofnum hita-
taxta, Dl, er ekkert fastagjald. Varla
gleymir rafveitan aö innheimta fasta-
gjald, sem svo fast var sótt aö koma á,
að sækja þurfti rökstuðning til næsta
bæjarfélags. Ástæðan hlýtur að vera
sú aö rafveitan hafi guggnað á að inn-
heimta g jaldiö.
Niðurlag
I grein minni um bágboma réttar-
stöðu raforkunotenda skýrði ég frá
neitun iðnaöarráðuneytis á beiöni
Neytendasamtakanna um að fá til um-
sagnar efnislegar breytingar á gjald-
skrám og breytingar á reglugerðum
rafveitna og hitaveitna. Varðandi veit-
ur sveitaifélaga .ar neitunin einkum
byggð á því sjónarmiði að það væri
hlutverk hlutaðeigandi sveitarstjórna
að gæta hagsmuna notendanna, þaö er
að segja aö sá aöili, sem ráöherra hef-
ur veitt einkarétt, á jafnframt að gæta
hagsmuna viðskiptavinarins. Ég trúi
ekki öðru en að flestir séu sammála um
að slíkt brýtur í bága við öll lýðræöis-
leg sjónarmið og aö þessi afstaða ráðu-
neytisins lýsi betur en flest annaö, hve
„bágborin réttarstaða raforkunot-
enda” er. Þaö hlýtur að teljast
lýðræðisleg og sanngjörn krafa að sá,
sem vald hefur til að veita einhverjum
aðila einkarétt, hlýtur jafnframt aö
hafa skyldur til að gæta þess að einka-
rétturinn sé ekki misnotaður og að
réttarstaða viöskiptavinanna sé vel
tryggð.
Ekki þarf að lesa lengi í reglu-
gerðum og gjaldskrám opinberra þjón-
ustufyrirtækja til að sjá að þær hafa
frá upphafi verið settar án nokkurs
samráðs við notendur eöa fulltrúa
þeirra. Auk þess hafa notendur engan
aðila til aö snúa sér til nema dómstól-
ana, þegar upp kemur ágreiningur.
Af þessu tvennu er ljóst að réttarstaöa
viöskiptavina opinberra þjónustufyrir-
tækja er mjög bágborin. Þeir þing-
menn, sem reynt hafa að bæta rétt um-
ræddra notenda, hafa verið of fáir og
hefur barátta þeirra þess vegna ekki
borið árangur. Vonandi taka einhvem
tíma sæti á Alþingi nægilega margir
menn, sem vilja bæta réttarstöðu viö-
skiptavina opinberra þjónustufyrir-
tækja.
Gísli Jónsson
■ prófessor
• „En hvers vegna hefur verið keyptur floti
umfram þarfir síðustu árin? Vegna
byggðastefnunnar mundu margir segja. En
það er ekki rétt. Hér hefur verið tekin upp smá-
byggöastefna á kostnað eiginlegrar byggða-
stefnu...”

„Þessum stöðum og ibúum þeirra er sannarlega enginn greiði gerður með þvi að grafið sé undan út-
gerðargrundvelli þeirra með Hólmavikurtogara, svo að dæmisé tekið. . ."
mundu margir segja. En það er ekki
rétt. Hér hefur verið tekin upp smá-
byggöastefna á kostnaö eiginlegrar
byggðastefnu er gæti átt sér eðlilegar
efnahagslegar forsendur. Að því
verður vikið hér á eftir.
Uti fyrir Vestfjörðum hafa verið
gjöfulustu fiskimið landsins. Þar eru
margir útgerðarbæir og eru þrír þeirra
stærstir, þ.e. Patreksfjörður,
Bolungarvík og Isafjörður með
samtals 54% íbúa Vestfjarðakjör-
dæmis. Þessum stööum og íbúum
þeirra er sannarlega enginn greiöi
geröur með því að grafið sé undan
útgerðargrundvelli þeirra með Hólma-
víkurtogara, svo að dæmi sé tekið. Það
verður að telja byggðastefnu með
öfugu formerki. Vestfiröir hafa rýrar
orkulindir (Surtarbrandur í Stálfjalli
hlýtur að vera vonarpeningur) og
undirstaða atvinnulífsins getur ekki
orðið önnur en útgerðin. Byggðá þarna
að ýmsu leyti í vök að verjast miðað
við þjónustukröfur nútímans og þannig
fækkaöi Vestfirðingum á síðasta ári.
Eina leiðin til að snúa vörn í sókn er að
bæta aðstöðu stærstu staðanna og
styrkja þjónustugrundvöll þeirra.
Þarna hamla samgönguerfiðleikarnir
mjög, en þá verður að yfirstíga eftir
bestu getu. Isafjörður er höfuðstaður-
inn. Fullnægjandi tengsl við Bolungar-
vík nást vonandi með endurbyggöum
Oshliðarvegi. Varðandi Breiðadals-
heiðina til Flateyrar er vart um annaö
aö ræða en grafa 600 m göng í gegnum
efsta hlutann og hafa góða snjóplóga í
notkun sinn hvorum megin á vetrum
þar sem við höfum varla ráð á að fara í
gegnum fjalliö neöar. Síðan þarf að
flýta brúargerðyfir Dýrafjörð og losna
þannig við nær 30 km krók fyrir fjörð-
inn til Þingeyrar. Meö þessum fram-
kvæmdum væru þjónustutengsl á Vest-
fjörðum orðin önnur og víðlendari en
áður og minni staðimir gætu notið Isa-
fjarðar sem aldrei fyrr með gagn-
kvæmum hagnaði. Þarna væri verið að
hlúa að rótum byggðarinnar til fram-
búðar en ekki að veikum greinum sér-
staklega sem geta brugðið til beggja
vona hvort eð er og mega ekki íþyngja
grundvellinum. Með öörum orðum,
byggðastefna í takt við þjóðfélags-
þróunina en ekki smábyggðastefna
sem ætlað er að hamla gegn því sem
atvinnulífinu hentar og hugur fólks
stendur almennt til.
Hér hefur verið tekið dæmi af útgerð-
inni en ekki er þap síður að finna í land-
búnaðinum svo sem í Inndjúpsáætlun-
inni. Þrátt fyrir þá áætlun mun tvísýnt
um búsetu á mörgum bújörðum við
Djúpið og gæti þar orðið enn eitt dæmið
um f jármuni á glæ kastaö. Isfiröingar
eru áreiðanlega fúsir til að lifa á G-
mjólk einhvern hluta vetrar ef aöstaða
þeirra batnaö að öðru leyti og fiski-
miðin fyrir utan verða ekki ofveidd.
Annars er hætt við að margir tækju að
pakka saman. Sama er að segja um
Bolvíkinga. Nýmjólkurleysi á þorra
verður þeim ekki að aldurtila, en
steinar úr Oshliðinni gætu orðið það.
I Norðurlandskjördæmi eystra eru
þrír bæir stærstir, þ.e. Akureyri, Húsa-
vík og Dalvík með samtals 67% af
íbúum kjördæmisins. Þessum stöðum
og íbúum þeirra er vissulega enginn
greiði geröur með því aö grafið sé
undan útgerðargrundvelli þeirra með
Þórshafnartogara, svo tekið sé hlið-
stætt dæmi og á Vestfjörðum. Þvert á
móti er veriö að rýra möguleika þeirra
til að veröa vaxandi máttarstólpar á
Norðurlandi og þar með verið að skapa
hættu f yrir viðgang alls landshlutans.
Okunnir gætu haldið að forystumenn
í þjóðmálum þarna væru mest með
hugann við hagsmuni 2/3 hluta kjós-
enda sinna en svo undarlega bregður
við að þeir hafa meira og minna verið
úti að aka á Langanesi á síðari árum.
Þess í stað heföu þeir átt aö leggja
höfuðáherslu á hagsmuni stóru hérað-
anna, þ.e. Aðaldals, Eyjafjarðar og
Skagafjarðar og sem besta tengingu á
milli þeirra.
Smábyggðastefnan hefur þannig
glapið mönnum sýn og er hún þó lík-
lega enn hættulegri lífvænlegustu
byggðakjörnunum úti um landið held-
ur en höfuðborgarsvæðinu. Jákvæö
byggðastefna veröur aö miðast við
hagsmuni landshlutanna í heild og svo
auðvitað þjóðarheildarinnar, sem
verið er að sliga, því steyti skúta
hennar á skuldaskerinu verður öll
íslensk þjóöarbyggð í hættu.
Valdimar Kristinsson
viðskiptafræðingur.