Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1983, Qupperneq 13

DV^ÞRIÐJUDAGUR^^jMARSl^
hann, og þaö dugar skammt. En ég
kvarta ekki. Þaö er líklega verra aö
nota svoleiöis peninga í Reykjavík,
því þar fær enginn neina vinnu,
nema hann sé ungur og hann virti
fyrir sér sprungnar hendumar og
hnefamáliö, sem dugað heföi í
tólfróiö skip. Og ég gekk út í veðrið
aftur og Unda Maris stundi drauga-
lega eins og flokkur sem á von á sér-
framboði f yrir kosningar.
Já, það var komiö páskahret. Á því
varenginnvafi.
Ásunnudag var alhvít jörð, og þaö
var heldur fátt sem benti til þess að
vorið væri í nánd og varptíðin. Hvít
skel var á suöur- og vesturhliöum
húsanna og maðurinn meö blööin
fauk milli fasteigna í vosklæöunum
sínum, sem voru samskonar og þeir
. nota á vertíðinni.
Já, og hann bar blöðin í plasttösku,
sem hann opnaöi vandlega við hvert
hús. Blöðin mega ekki blotna.
Sannleikurinn er á svo vondum
pappír á Islandi, aö þaö getur veriö
öröugt aðkoma honum óbrengluðum
milli húsa í páskahretum lífsins. Og í
verstu hviðunum vorum viö ekki viss
um það, hvort blaöberinn myndi
meika þaö, eins og strákamir sögðu,
eða hvort hann segöi skiliö við sann-
leikann og færi norður meö vindin-
um.
En ekki gekk víst minna á þar, því
mörg hundruð fermetra þak á bíla-
verkstæði fauk og lenti á bifreiöa-
flota.
Svona mikiö þakbrot hefur ekki
orðiö, síðan vísitöluþakiö, eöa
verðhækkanaþak ríkisstjórnarinnar
féll saman undan þrýstihópunum.
Um helgina var mest rætt um
framboðsmálin, en framboð og sér-
framboö voru aö sjá dagsins ljós.
Maöur heyrir ný og vorleg nöfn, sem
einhvem veginn hljóma betur en
Unda Maris gömlu flokkanna.
Kjallarinn
Jónas Guðmundsson
Þó em djúpt hugsandi Sunnlend-
ingar heldur uggandi um þróun
mála, því þetta gæti allt eins vel
endað með því aö byrjað veröi aö
stjóma Islandi aftur, eftir áratug
félagsvísinda og niöurtalningar.
Mesta athygli vakti, aö dr. Gunnar
Thoroddsen forsætisráöherra
hyggur ekki á framboö. Hann lét
ekki undan þrýstingi frá stuönings-
mönnum sínum. Þaö veröur eftirsjá
aö Gunnari úr forystu landsins, en
við látum hagfræöina og söguna
dæma annaö en hjartalagiö, sem er
af hinu góöa og auöskiliö hverjum
manni.
Ef til vill ættu þó fleiri að taka
svipaðar ákvaröanir meöan beöiö er
eftir Godot á brúsapallinum.
Menn höföu sitt hvaö um
framboðin og sérframboðin aö segja.
En viö í nótabrúkinu höfum þó meiri
áhuga á seinni kosningunum en
skrapdagakerfi því er núna er í gildi
í veiðihólfum flokkanna. Þó vil ég
eindregiö mótmæla því, aö menn
sem geta sungið megi ekki fara á
þing, eöa menn sem hafa yndi af
söng.
Eflaust stafar þetta aö nokkru
leyti af því aö þingiö hefur veriö
rekiö í dálitlu óperuformi upp á síö-
kastiö.
Það nær ekki nokkurri átt aö
skerða lýðréttindi söngvara meö
þessum hætti. Nóg er þó aö hinir
laglausu flokkseigendur þaggi niöur
raddir vorsins, eftir að þing er hafiö
og byrji aftur hiö þunga stef, Unda
Maris.
Síðdegis á sunnudag kyngdi niður
snjó, og um tíma leit ekki betur út en
aö almættið væri aö koma sér upp
jólaveörisvona undirsauðburöinn.
En kannske er það vegna þess aö
forstjórinn á von á láglaunabótunum
sínum í pósti á morgun, jóla-
glaöningnum úr Þrastarskógi.
Jónas Guðmundsson,
rithöfundur.
landinu. Af þeirri reynslu sem ég hef af
þessari stofnun hefur hún lítið með þaö
að gera að létta undir með húsbyggj-
endum, en er hins vegar gott afþrey-
ingarverkefni flokksgæöinga, sem bíöa
eftir betri bita eöa hafa fellt seglin og
ætla aö njóta ellinnar.
Breyttum valdahlutföllum á alþingi
viö jöfnun kosningaréttar þarf
skilyröislaust aö fylgja breytt verka-
og tekjuskipting ríkis og sveitar-
félaga.
Sveitarfélögunum og fjóröungs-
samtökum á að fela í auknum mæli
verkefni sem áöur hafa veriö í höndum
ríkisins. Jafnframt auknum verk-
efnum eiga þessir aöilar aö fá meiri
rétt yfir auðlindum lands og sjávar,
sem einstökum sveitarfélögum og
fjóröungum fylgja, þannig að mikil
gjaldeyrisöf lun komi fyrst og fremst til
góöa því fólki sem aö henni stendur og
nýting orkulinda og annarra lands-
gæöa verði fyrst og fremst í höndum
þess fólks sem næst stendur. Meö
þessu móti flyst valdið nær fólkinu og
með aukinni hlutdeild sveitar-
félaganna í sköttum fær þaö fólk sem
gjaldeyrisins aflar ráöstöfunarrétt á
eigin aflafé. Meö þessu móti heföi hver
sitt, atkvæðisréttur væri jafn og
ráðstöfunarréttur þjóöarauðsins hjá
þeim sem skapa hann.
Aukið olnbogarými
Á undanförnum árum höfum viö
Islendingar lagt að baki 1000 ára
þróunarskeið og oröiö eitt af þeim
löndum í heiminum sem hvað hæstar
þjóöartekjurhefur á mann.
Framan af fólst þessi árangur í
örum tækniframförum og mikilli vinnu
auk aukinnar hlutdeildar í auði hafsins
í kringum okkur. Nú um nokkurt skeiö
hefur sigið á ógæfuhliðina, við höfum
haldið uppi núverandi velferðarstigi
meö rányrkju á náttúruauölindum til
lands og sjávar og síauknum erlendum
lántökum. Á þessari braut verður ekki
lengra haldið.
Grundvallaratriöi er að við gefum
hefðbundnum atvinnuvegum tækifæri
til aö rétta úr kútnum. Hjá okkur er
háþróaöur sjávarútvegur og fisk-
vinnsla, á því sviði höfum viö haft for-
skot fram yfir ýmsar þær þjóðir sem
viö okkur keppa um markaði.
Vegna hinnar sérstæöu hagfræði
sem hér er ríkjandi, og m.a. felst í því
aö ekkert fyrirtæki má skila hagnaöi
og vera fjárhagslega sjálfstætt, þá
erum viö aö dragast aftur úr í sam-
keppni við helstu samkeppnislönd á
fiskmörkuðum okkar.
Utþensla ríkisbáknsins hefur verið
öllum rekstri fjötur um fót og þá ekki
síst í sjávarútvegi enda þenslu ríkis-
báknsins mætt meö álögum á atvinnu-
reksturinn í landinu.
Aukiö olnbogarými í útgerð og
sjávarútvegi er forsenda efnahagslegs
sjálfstæðis þjóöarinnar, þaö verður
okkur aö skiljast áður en þaö verður
um seinan. Þessar atvinnugreinar
verða á ný að vera í fremstu röö í
heiminum og sess okkar á mörkuðum
verðum viö að vinna á ný.
Langt er síðan öll markaðslögmál
hafa veriö upphafin varðandi fram-
leiöslu og sölu landbúnaðarafuröa,
með þeim afleiöingum aö bændur
landsins eru í auknum mæli að veröa
láglaunastétt og eru þaö vissulega ef
sami mælikvaröi væri lagöur á vinnu
þeirra og annarra stétta.
Þaö er sannfæring mín að vel rekinn
landbúnaöur eigi mikla framtíö fyrir
sér og eigi aö geta skapað því fólki sem
viö hann vinnur bærileg kjör. Mikla
skammsýni tel ég aö afskrifa
útflutning heföbundinna landbúnaðar-
afuröa, þótt syrt hafi í álinn um sinn.
Áuk hins sameiginlega vanda alls
atvinnurekstrar hér á landi, sem
verðbólgan er, þá er eitt höfuðvanda-
mál landbúnaðar hæg umsetning f jár-
magns og gífurieg fjárfesting í vélum,
sem vegna tiltölulega lítillar
notkunar þurfa miklu lengri tíma til
afskrifta en um er að ræöa í dag. Ein
stærsta ástæöa mikillar vélvæðingar
er sú staðreynd aö ekki hefur tekist að
þróa upp aðferö til verkunar á grasi
sem gerði landbúnað óháðari náttúr-
unni en er í dag. Á þessu sviði þarf að
stórefla rannsóknir og veita í verkefnið
fjármagni, sem gerði kleift að ná
árangri. Eg neita að trúa því að á
tækniöld sé ekki hægt aö þróa upp
aðferðir sem tryggja bændur betur
gegn veöri og minnka jafnframt fjár-
festinguí vélum.
Þaö hefur valdið íslenskum land-
búnaöi ómældum skaöa í gegnum árin
að stjómvöld skuli hafa séö sér akk í
því aö nota niöurgreiöslur á land-
búnaðarvömm sem stjórnunartæki í
þeim vísitöluleik sem leikinn hefur
verið undanfarin ár og skaðað hefur
bæöi launþega og bændur.
Nauösyn ber til að stórlækka eöa
jafnvel að fella algerlega niöur niður-
greiðslur á landbúnaöarvörur. Á móti
væri eðlilegt að ríkið felldi niöur gjöld
á rekstrarvörum landbúnaöarins og
geröi ráðstafanir til aö lækka verulega
fjármagnskostnaö og skapa á þann
hátt skilyrði til aö landbúnaöur yröi
samkeppnisfær.
Um iðnaö má segja þaö sama og um
sjávarútveg og landbúnað aö meö því
aö létta af honum álögum og auka
rekstrarhagræöingu á aö vera hægt aö
gera hann samkeppnisfæran til
útflutnings og skapa því fólki sem viö
hannvinnurmannsæmandi laun.
Þaö er löngu ljóst aö í framleiðslu-
atvinnuvegum þjóöarinnar er um aö
ræöa ofmönnun og ef þessi atvinnu-
rekstur verður skipulagður með þaö
fyrir augum að hann skili aöri, skapi
starfsfólki sem viö hann vinnur
mannsæmandi laun og verði
■samkeppnisfær á erlendum mörkuöum
þá mun fækka störfum í þessum
greinum um nokkurt skeið, á sama
hátt er ljóst aö draga þarf verulega úr
þenslu ríkisbáknsins og milliliöastarf-
semi, svo einnig í þessum greinum
mun störfum fækka.
Atvinnutækifærin
Þaö liggur því fyrir, og hefur gert
um alllangan tima, aö á næstu árum
verður aö skapa atvinnutækifæri fyrir
nokkur þúsund manns, ef ekki á aö
koma til stórfellt atvinnuleysi.
Til lausnar á þessum vanda ber fyrst
og fremst aö leita til orkuvinnslu og
orkuiönaöar á ýmsum sviðum. Allan
þennan áratug veröur aö beina því
vinnuafli sem til fellur til starfa í
orkuiðnaöi. Ef vel tekst til og tekið
veröur á málum af raunsæi veröur
strax í byrjun næsta áratugar hægt aö
búast viö hámarksafrakstri af
nýtingu auölinda sjávar og væntanlega
ætti aö vera hægt aö reikna meö því aö
sölu- og gæðamál á fiskmörkuðum
verði komin í þaö horf aö viö höfum á
ný tekið forystu á fiskmörkuöum
heimsins.
Ef gert er ráð fyrir aö ekki þurfi að
brúa nema tiltölulega stuttan tíma,
þar sem vinnuafli væri beint aö
orkufrekum iönaði, þá liggur beinast
viö aö leggja áherslu á rekstur sem
gerir okkur sjálfum okkur næg á sem
flestumsviöum.
Þegar rætt er um eignarhald á
iöjuverum þá er aöalatriöiö aö viö
ráöum sjálf orkunni og á okkar valdi
veröi ævinlega að skrúfa fyrir, þurfi
þess meö og ef orkukaupendur ætla aö
fara að setja afarkosti. Aö ööru leyti á
aö meta þaö í hverju einstöku tilfelli á
hvern veg verði háttaö með eignarhald
á iöjuverum.
Erlend fjárfesting í orkuiðnaöi á að
vera okkur keppikefli og eign
útlendinga á einstökum fyrirtækjum
eðlilegur þáttur í okkar atvinnulífi.
Þess ber svo að gæta að aldrei komist
stjómvöld í þá aðstööu aö þrýstihópar
erlendir eöa innlendir geti knúið fram
aögerðir eöa aðgeröaleysi sem ganga
þvert á þjóðarhagsmuni og löglegar
ákvarðanir réttra stjómvalda.
Viö megum ekki sífellt vera á valdi
óttans í samskiptum við aörar þjóöir,
heldur ber okkur aö umgangast þær
sem jafningja en hvorki meö hroka
sjálfbirgingsins né þrælsótta.
Varöandi skipulag orkumála er
löngu tímabært aö snúa af þeirri braut
miöstýringar sem fetuð hefur veriö
undanfarin ár og færa yfirráð orku-
lindanna í hendur fjóröungssamtaka,
sem betur em í stakk búin til aö taka
mið af hagsmunum alls almennings
heldur en sú stofnun sem smátt og
smátt hefur verið aö taka völdin af
löglega kjömu þingi og aö vísu mis-
jafnlega óhæfum orkumálaráöherrum.
Eg hefi hér á undan fjölyrt um mál-
efni sem allajafna em ekki rædd af
öðrum en fólki með einhvers konar lög-
gildingu. I margar aldir var stétta-
skipting hér á landi öll í skötulíki, til
þess sá óblíð náttúra, sem þegar yfir
lauk geröi engan mun á fátækum og
ríkum. Það er ekki fyrr en á síðasta
áratug aö í garð gekk öld sérfræöing-
anna að bera fer á veralegri stétta-
skiptingu. Þessi þróun er ör og sér
kannski mest staö í tekjuskiptingunni í
þjóðfélaginu, þar sem lagaskiptingin
er orðin verulega áberandi.
Þessari þróun veröur aö snúa viö,
þessu á ófaglært verkafólk, bændur og
sjómenn ekki að una, þetta er fólkið
sem stendur undir yfirbyggingu sér-
fræöinganna og því ber réttlát hlut-
deild í þjóðarauönum. Viö eigum ekki
aö una því að vera annars eöa þriðja
flokks fólk í vel skipulögðum möppu-
dýragarði kerfisins, viö erum líka fólk,
sköpum þjóðfélag sem leggur mann-
gildiö til grundvallar, menntunin
skaöar ekki en gleymum ekki aö þekk-
ingar afla menn sér víðar en á skóla-
bekk. Skóli lífsins hefur löngum reynst
farsæll þeim sem hann hafa kunnað aö
nota.
Hrafnkell A. Jónsson
Eskifiröi.