Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.1983, Blaðsíða 13

DV. MANUDAGUR16. MAl 1983.
13
Tillögur um kjördæmaskipun:
FIMM KJÖRDÆMI-
KJÖRDÆMISÞING
Lýöræöi í formi þingræöis er þaö
stjórnarform sem viö íslendingar
höfum valið okkur og erum stoltir af,
a.m.k. þegar viö minnumst 1000 ára
sögu alþingis.
Nú þegar unnið hefur verið um
árabil aö endurskoöun stjórnar-
skrárinnar og hin kjörna starfsnefnd
hefur skilaö af sér endanlega er
furöu hljótt um þær niöurstööur.
Einn þátturinn, um kjördæma-
skipun svo og kosningalög, hefur
nokkuö veriö ræddur meðal flokks-
foringja og annarra atvinnumanna í
stjórnmálum sem virðast hafa gert
meö sér samkomulag sem mörgum
mun þykja harla ófullkomið. „Tjald-
aö til einnar nætur”.
Til aö þjóöþing sé rétt og eðlileg
mynd þjóöarvilja þarf áhrifamáttur
atkvæöis að vera sá sami hvar sem
kjósandinn er búsettur í landinu og
hvaöa flokk sem hann kýs. Hafa ber
þaö í huga aö kosningaréttur er
mannréttindi en ekki landsréttindi.
Þetta hlýtur aö vera grundvallar-
krafa um breytta stjórnskipan, borin
fram af öllum þeim sem taka réttindi
og skyldur þjóöfélagsins alvarlega
og vilja fullkomna og bæta það lýö-
ræöi sem viö búum viö.
Aö landsbyggðarfólk, sem nú nýtur
vegna byggðaröskunar síðari ára
áhrifarikari atkvæða en þéttbýlisfólk
viö sunnanveröan Faxaflóa, verji
þessi sérréttindi sín og hafi ekki full-
an og almennan skilning á gildi
jafnra mannréttinda er aöeins firra
fárra en fyrst og fremst hræddra
stjórnmálamanna sem halda dauöa-
haldi í þingsætin sín og þá aðstööu
sem þeim fylgir.
Kjördæmi eftir
landsfjórðungum
Sem framlag til aukinna almennra
umræöna um þessi mál legg ég til
eftirfarandi:
1. Landinu sé skipt í 5 kjördæmi
meö hlutbundnum kosningum.
2. Þingsæti alþingis veröi sextíu og
þrjú, 60 þingsætum veröi skipt á
milli hinna fimm kjördæma,
hlutfallslega eftir kjósendafjölda
á kjörskrám hverju sinni sem
kosið er. 3 þingsætum sé skipt á
milli þingflokka til jöfnunar
þingsæta, miöaö við atkvæöa-
fjölda.
3. Alþingi sé án deildarskiptingar.
4. Þingrofsvaldiö veröi afnumiö.
5. Alþingiskosningar veröi á 4 ára
fresti, siöasta laugardag i júní.
6. Flokkur sem ekki nær 7% fylgi
atkvæða í kjördæmi fellur niöur
við útreikning á þingsætum í því
kjördæmi. Atkvæði hans teljast
þó meö heildartölu flokksins og
eru í fullu gildi viö úthlutun jöfn-
unarþingsæta.
7. Viö skiptingu jöfnunarþingsæta
innan flokks ráði hlutfallstala í
prósentum.
8. Aukinn sé aöskilnaöur löggjafar-
valds og framkvæmdavalds.
Kjörnir alþingismenn taki ekki
sæti í stjórnum og ráöum ríkis-
stofnana.
9. Alþingi auki aöhald sitt og eftir-
lit meö störfum þeirra sem meö
framkvæmdavaldið fara hverju
sinni.
10. Landsfjóröungarnir, sem hér
eru skilgreindir sem kjördæmin
utan Reykjavíkur, hafi hver um
sig sitt fjóröungs- eöa kjör-
dæmisþing sem fái til meðferðar
ákveðna málaflokka sem varða
sérstaklega viðkomandi kjör-
dæmi, t.d. í samgöngumálum,
heilbrigöis- og skólamálum
o.s.frv.
1. Fækkun kjördæma er mikill
styrkur fyrir fámennari kjör-
dæmin, sem sameinuö yröu, svo
sem Vesturland og Vestfiröi, svo
og Noröurlandskjördæmin bæöi,
en þessir landshlutar hafa átt í
vök aö verjast um sérmál sín,
veröa sameinuö stærri og fjöl-
mennari svæöi meö kjördæmis-
þingum sem ætlað væri sérstakt
valdsviö í stjórnkerfinu, meö
verkefni sem varöa viðkomandi
landshluta.
Mætti hugsa sér samgöngumál
sem eru mikilvægari eftir því
sem byggð er dreifðari. Enn-
fremur heilbrigöismál og skóla-
mál sem skipta miklu um búsetu
fólks á dreifbýlissvæðum. Svo og
framkvæmdaröð verklegra viö-
fangsefna í viðkomandi kjör-
dæmi.
Sjónarmiö byggöajafnvægis
ættu aö njóta sín betur hjá þeim
sem best þekkja til staöhátta.
2. Skipting þingsæta milli kjör-
dæma getur aö réttu og eðlilegu
ekki byggst á ööru en kjósendun-
um sjálfum og þegnrétti þeirra.
Stærð kjördæmis aö flatarmáli
er fjarskyldur mæhkvarði um
þingmannafjölda og vekur furöu
nú á síöari hluta 20. aldar aö
heyra svo frumstæð stjórnarmið
hins opinbera í nágrenni viö
aðalstöðvar ríkisvaldsins og
þjónustustöðva þess á höfuö-
borgarsvæðinu. Sá aöstööumun-
ur getur aldrei komiö í staö jafns
atkvæöisréttar né annarrar
mannréttindajöfnunar sem í eðli
sínu eru sérréttur hvers einstakl-
ings og á aö vera jafn, hvar sem
fólk er búsett á landinu.
Hins vegar er auðskilin sú krafa
landsbyggöarmanna aö dregiö
sé úr fyrrgreindum aðstööumun
meö dreifingu ríkisstofnana um
landiö eftir því sem hentugt
þykir og hagkvæmt fyrir alla
þjóöina. Til aö koma þeim stofn-
anaflutningi í framkvæmd væru
kjördæmisþingin líklegri en
minnihlutahópar alþingis-
manna, klofnir í stjórnmála-
flokka.
3. Deildaskipting alþingis var á
sínum tíma skýrö sem tilraun til
vandaöri meöferöar mála, en
hefur í framkvæmd orðið til
vinnutafa á þingi og aukins
kostnaöar viö þinghald og oft tor-
veldað stjórnarmyndanir og
starfsöryggi þingsins, upphaf-
lega verið stæling á þinghaldi
f jölmennari þjóöa.
4. Þingrofsvaldiö hefur ætíð verið
umdeilt og oftast misnotað að
meira eða minna leyti þegar því
A, „Til að vinna gegn upplausnaráhrifum of
^ margra flokka er sett hér ákvæði um 7%
lágmarksfjölda giídra atkvæða í kjördæmi til
að viðkomandi flokkur sé tekinn með við skipt-
ingu þingsæta. ...”
Kjallaragrein
rangfeðruð
Þau Ieiöu mistök urðu í síðasta
föstudagsblaði að kjallaragrein
var rangfeðruð. Greinin „Heilræði
fyrir stjómmálamenn” var rang-
lega eignuð Birni Björnssyni, hag-
fræðingi Alþýðusambandsins. Hinn
rétti höfundur greinarinnar er
Björn Bjömsson flugvirki, Safa-
mýri 40. Viðkomandi em beðnir
velvirðingar ó þessu.
Sameining kjördæma
— styrkur
Til frekari skýringar framanrit-
uöu.
hér í gamalgrónu lýðræöis- og
þingræðislandi.
Sama er aö segja um aöstöðu
fólks til aö njóta fyrirgreiðslu
hefur verið beitt. Það býöur upp
á valdníðslu en fáa kosti og enga
mikilvæga eftir aö forsetaemb-
ættið var stofnað.
KJÖRDÆMI ÍBÚAFJÖLDI % KJÓSENDUR % ÞINGM. ATKV. Á ÞINGM. STÆRÐARMÖRK KJÖRDÆMA.
Reykjavíkurkjördœmi 85.700 36,5 59.048 39,0 24 2.460 Obreytt.
Vesturlandskjördæmi 29.500 12,6 17.834 11,8 7 2.548 Vesturlkjörd. Vestfj. kiörd. 09 Kjósarsýsla
Norðurlandskjördæmi 36.800 15,6 23.236 15,4 9 2.581 Norðurlkjörd. vestra og Norðurlkjörd. eystra
Austurlandskjördæmi 13.000 5,5 8.103 5,4 3 2.701 Óbreytt.
Suflurlandskjördæmi 70.000 29,8 42.956 28,4 17 2.527 Suðurlkjörd. Reykja- neskjörd. — Kjósarsýsla
235.000 100,0 151.177 100,0 60 2.520
Kjallarinn
Björgvin Brynjólfsson
5. Kjörtímabil hafa lengi veriö 4 ár
ef þingrofi hefur ekki verið beitt.
Sú tímalengd virðist flestum hóf-
leg, hefur ekki hlotiö sérstaka
gagnrýni. Aö kjördagur sé laug-
ardagur virðist falla flestum vel.
Offjölgun flokka
6. Sú tilhögun aö láta landfræðilega
afmörkuö svæöi ráða skiptingu
landsins í kjördæmi og íbúa-
fjölda þingsætum gerir þaö aö
verkum aö hlutbundnar kosning-
ar um mörg þingsæti í sama
kjördæmi ýta undir offjölgun
flokka. Fámennir óánægöir hóp-
ar innan stjómmálaflokka og ut-
an hafa meiri möguleika en áöur
aö ná kjörnu þingsæti eöa sæt-
um. Þetta á aðeins viö um fjöl-
mennustu kjördæmin hér.
Til aö vinna gegn upplausnar-
áhrifum of margra flokka er sett
hér ákvæði um 7% lágmarks-
f jölda gildra atkvæöa í kjördæmi
til aö viökomandi flokkur sé tek-
inn með viö skiptingu þingsæta.
Sumum mun þykja þetta hátt
hlutfall. En þaö er sett fram til
aö koma í veg fyrir offjölgun
flokka og stuðla á þann hátt aö
stöðugleika í stjórnarfari.
7. Þegar þingsætum er skipt milli
kjördæma nýtist atkvæðamagn
aö öllum jafnaði betur í hinum
fjölmennari kjördæmum, svo
sem sjá má á meðfylgjandi töflu.
Til mótvægis er hér gert ráö
fyrir aö jöfnunarþingsætunum sé
skipt eingöngu með hlutfallstölu
sem kemur fámennu kjördæm-
unum betur viö úthlutun þeirra
þingsæta.
8. Um aukinn aöskilnað löggjafar-
valds og framkvæmdavalds.
Margt hefur veriö rætt og ritaö
um þetta efni aö undanförnu og
er litlu við aö bæta. Flestir eru
þeirrar skoöunar aö aukin aö-
skilnaöur sé æskilegur, en hve
víötækur hann ætti að vera vefst
fyrir mörgum sem þó telja hann
æskilegan.
9. Alþingi láti vinna aö samræm-
ingu, einföldun og kynningu á
þeim lögum sem í gildi eru. Þau
lög ein hafa fullt notagildi sem
meirihluti þjóöarinnar telur aö
séu þörf og eigi siöferöilegan rétt
á sér. Eitt undirstööuatriöi var-
anlegrar lagagerðar er aö vinna
frumvörpum aö nýjum lögum
traust og álit í vitund þjóöarinn-
ar. Grunnskólar eiga aö kynna
frumskyldur og réttindi einstakl-
ingsins í lýðræöislandi.
10. Kjördæmisþingin sem nýtt og af-
markað valdsvið í þjóöfélaginu
er mikið mál sem þarfnast und-
irbúnings og umræðna.
Hér er um stórfellt hagsmuna-
og réttindamál að ræöa allra
þeirra sem búa utan Reykja-
víkur.
Þaö er von mín og trú aö lands-
byggðarfólk noti þetta einstæöa
tækifæri sem endurskoðun
stjórnarskrárinnar er til aö
tryggja nýtt félagslegt vald
heima í héruöum án þess aö
skeröa almenn mannréttindi
annarra.
Viö þéttbýlismenn, sem sumir
tala og skrifa mikiö um aukna
valddreifingu og minni miðstýr-
ingu, vil ég segja. Nú er tækifæri
til aö fylgja þeim hugmyndum í
framkvæmd.
Björgvin Brynjólfsson
sparisjóösstjóri,
Skagaströnd.