Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1983, Blaðsíða 5

DV. LAUGARDAGUR18. JUNI1983.
5
eöa þaö sem nú yrði kallað nesti, var
feitmeti (smjör, tólg, hnoöaður mör)
og kjöt (kæfa). En auk mötunnar fengu
vermenn rúg (brauö og kökur), harö-
fisk, sýru og síðar kaffi, kaffibæti og
sykur. öll þessi matföng voru köUuð
útgerð eða útvigt, og hinn fastákveðni
skammtur, sem var mismunandi eftir
því hvar var á landinu, nefndist lögút-
gerð. Hún var ýmist miðuð við heUa
vertíð, mánuð, þrjár vikur, hálfan
mánuö eða einungis vUtu.
Eins og gefur að skUja þegar nesti er
annars vegar, þá áttu vermenn mis-
jafnlega erfitt meö að treina sér
skammtinn fram eftir vertíö. Þetta
átti til dæmis við um smjörið, sem alUr
voru sólgnir í á þessum tíma en var
dýrt. Eftirfarandi vísa var ort í sjóbúð
þegar einn vermaður á miðri vertíð
var svo til kominn í þrot með smjör-
skammtsinn:
Átta merkur á hann Jón
eftirískrínusinni,
má það heita mikiö tjón,
ámiðrivertíðinni.
Jón Gíslason heitir þessi gamU GrindvDdngur sem sést í dyragætt einnar sjóbúða-
rústarinnar. Hann slóst í för með okkur DV-mönnum til þessa sögufræga útræðis,
enda þekktur sjómaður úr sínu heimahéraði og man tímana tvenna og margar
sögur frá sjósókn fyrri tíma.
önnur vísa er þekkt um svipað efni: Smérið bráðast þrýtur þá
þar tU ráö má enginn s já
mör skal hrjáður hefnast á
hitt f yrst áður þrot réö fá.
TU er skemmtUegt orðatUtæki — til-
orðið í verbúð — um það hlutskipti
manna að verða uppiskroppa með
smjör áður en vertíð lauk. Það voru
Sunnlendingar sem höföu þetta orða-
tUtæki að orði, en þeir sögðu um þá
sem voru orðnir smjörlausir, aö þeir
þyrftu að „skyrpa á bitann”.
„mín erævin,
egþaðfínn,
öllmeð ræfíls leiðindin "
Ekki var heldur óeðlUegt að
vermönnum gengi erfiðlega að treina
sér kæfuna út vertíðina. Eftirfarandi
vísa er til vitnis um það:
Ott er kæfan uppétin
er því gæfan frásnúin
mín er ævin, eg það finn,
ÖU með ræfUs leiðindin.
Sá sem kom vanbúinn af mötu í ver-
ið, var jafnan kaUaður mötuUtUl, en sá
sem var kominn í mötuþrot fyrir lok,
mötustuttur. Þegar saxast tók á möt-
una var sagt að komnar væru messur
eða Maríumessur í skrínurnar, og oUi
þaö sumum vermönnum hugarangri
sem einn þeirra lýsir þannig:
Mín er útgerð orðin rýr
eykur sút því mæðan knýr
niðurlútur h jari óhýr
harmi þrútinn máls óskýr.
Kann ég ljúka upp kofforti
kámur strjúka af botni
áfram r júka í ráðleysi
reiður brúka iUyrði.
Og með þessum gagnorðu vísum um
eymd höfundar í verbúðinni lýkur
þessari lýsingu á verbúðum og
verbúðarlifi á fyrri öldum.
-SER tók saman.
(Helstu heimUdir: Islenskir sjávar-
hættir II eftir LúðvUc Kristjánsson,
Rauðskinna 1. bindi, safn frásagna
eftir Jón Thorarensen, ýmis munn-
mæUogfleira.)
LITIÐIMI SJÓBtB
Á þessum myndum sjást annars vegar rústir einnar
sjóbúöarinnar á Selatöngum eins og hún lítur út núna
(ljósmynd) og hins vegar uppdráttur sömu rústar og
ágiskun um ytra útlit hennar, unnið af Herði Kristjáns-
syni.
Á myndinni og uppdrættinum sést hvar dyr hafa verið
á gaflinum, sem snýr til sjávar. Inn af þeim hafa verið
rösklega þriggja álna löng göng og er þá komið þar inn í
búðina, sem rúmfletin hafa verið, en bilið milli þeirra er
um einn metri. Rúmin eru næstum fjórir metrar á lengd
en dálítið misbreið (sem kann að stafa af missigi). Búð
þessi hefur rúmað átta menn. I framhaldi af rýminu á
milli rúmfletanna, eru rúmlega eins metra löng göng
yfir í lítið hýsi, sem hefur verið eldhús um tveggja
metra breitt. Hlóðirnar sjást enn glögglega (á ljósmynd-
inni). Þannig hafa vistarverur verbúðarmanna verið á
tímum útræðanna, og víst hefur gamla orðatiltækið átt
þarna við, að þröngt megi sáttir sitja.
Eftir 1880 lagðist útræði niður frá Selatöngum. Um það leyti var siðasta sjóbúðin
rifin, og hafa menn ekki hafst þar við síðan.

•sí’-

i**f*r%
,»*»** ■

L3
WIMf
MEÐAL EFNIS
I ÞESSARI VIKU_