Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1983, Blaðsíða 19

DV. LAUGARDAGUR18. JUNI1983.
Kvikmyndir
19
Kvikmyndir
Japönsk viöhorf
Brátt fá íslenskir kvikmyndahúsagestir tækif æri til ad sjá nýjustu mynd
japanska leikstjörans Nagisa Oshima sem vann sér það tíl frægðar að vera
leikstjöri myndarinnar Veldi tilfinninganna sem aldrei fékkst sýnd á
Kvikmyndahátíð 1979
Líklega hafa fáar kvikmyndir vakið
eins mikiö umtal og almennan áhuga
og japanska myndin VELDITILFINN-
INGANNA um árið. Ætlunin var að taka
myndina til sýningar á listahátíð 1979
en eins og flestum er minnisstætt töldu
yfirvöld þessa mynd óhæfa til sýningar
vegna þess að hún fór að þeirra dómi
út fyrir þau velsæmismörk sem gerð
eru til mynda sem innihalda atriði með
ástarleikjum. Það kostulegasta við
alla þessa umræðu var ef til vill það að
aðeins örfáir útvaldir urðu þess aðnjót-
andi að fá að sjá þessa umdeildu mynd
og því reyndist ýmsum erfitt að ræða
málefnalega um kosti og galla mynd-
arinnar.
Nú gefst þeim kvikmyndaáhuga-
mönnum, sem vildu leyfa sýningar á
VELDI TILFINNINGANNA (Ai No
Corrida) á þeirri forsendu að um væri
að ræða virtan og listrænan leikstjóra,
tækifæri til að heimsækja á ný kvik-
myndahús. Forráðamaður Bíóhallar-
innar tilkynnti nýlega í dagblöðum að
hann hefði keypt sýningarréttinn á al-
veg nýrri mynd eftir Nagisa Oshima
sem ber heitið MERRY CHRISTMAS
Mr. LAWRENCE. Þótt hér sé um að
ræða mynd sem er gerólík VELDITIL-
FINNINGANNA ætti hún þó að vera
dálítil sárabót fyrir hina fjölmörgu að-
dáendur Oshima.
Slæm sambúð
Skömmu síðar versnar enn sambúð
in milli Lawrence, talsmanns fang
anna, og Yonoi eftir að sá fyrmefnd:
neitar að gefa upp hver fanganna s«
sérfræöingur í meðferð vopna. Yonoi
lætur kyrrt liggja en reynir að sá
meöal fanganna grunsemdum um að
Lawrence sé uppljóstrari fyrir Jap-
ana. En þegar Yonoi lætur Kanemoto
framkvæma harakiri í viöurvist allra
fanganna, þá mótmæla þeir og Yonoi
ákveður aö refsa þeim með þvi að láta
þá svelta. Þessu er Cellier ekki sam-
mála og mótmælir og lætur Yonoi þá
varpa honum og Lawrence i einangr-
un. En nótt eina þegar undirforinginn
Hara er á fyllerí um jólaleytið þá
hleypir hann þeim út, og þeir reyna að
flýja. Það tekst ekki og Yonoi lætur
safna öllum föngunum saman til að
vera vitni að aftöku á nýjum yfirmanni
fanganna sem hafði óhlýðnast fyrir-
skipunum hans. Cellier aftrar aftök-
unni meö því að ráðast að Yonoi,
faðma hann og kyssa á báða vanga.
Yonoi verður svo mikið um þetta að
hann fær taugaáfall og nýr yfirmaður
er skipaður yfir búðunum. Nýi yfir-
maöurinn lætur sitt fyrsta verk vera að
láta grafa Cellier upp aö hálsi í sand og
bíöa þannig dauðdaga síns.
I hlutverki Yoni er ungur, þekktur, japanskur skemmtikraftur að nafni Ryuichi
Sakamoto. Hann er hér til hægri á myndinni.
Ólíkar persónur
MERRY CHRISTMAS Mr. LAW-
RENCE gerist á eyjunni Jövu árið
1942, að mestu leyti í fangabúöum
Japana þar í landi. Myndin er byggö á
bókinni THE SEED AND THE
SOWER eftir Laurens van der Post
ásamt smásögunum A Bar of Shadow
og The Sword And The Doll eftir sama
höfund. Hún segir frá lífi fjögurra
ólíkra manna og hvernig örlög þeirra
tvinnast saman.
Yonoi (Ryuichi Sakamoto), yfir-
maður fangabúðanna, er mikil harð-
jaxl sem heldur uppi járnaga í búöun-
um. Tengiliður hans við fangana er
Lawrence (Tom Conti) ofursti sem var
valinn fulltrúi þeirra vegna þess að
hann kunni eitthvert hrafl í japönsku.
Dag nokkurn lendir Lawrence í rirnmu
viö japanska undirforingjann Gengo
Hara (Takeshi) vegna þess að hann
hafði fyrirskipað kóreönskum varð-
manni að fremja harakiri eftir að hafa
ráðist á hollenskan fanga. Yonoi bland-
ast inn í máliö en ákveður að taka ekki
afstöðu fyrr en hann hefur verið við-
staddur herrétt sem átti að fara fram í
Batavia. Þar fær hann mikla samúð
meö hinum ákæröa, Jack Cellier
(David Bowie), sér til mikillar undrun-
ar og lætur senda hann í fangabúðir
sínar.
Grimmd og miskunnarleysi
Nú víkur sögunni til ársins 1946 eftir
að stríðinu lauk. Þá hittir Lawrence
aftur undirforingjann Hara sem nú
hefur verið dæmdur til dauða sem
stríðsglæpamaður. Þeir fara að spjalla
saman og rif ja upp gamlar minningar.
Handritið að MERRY CHRISTMAS
MR. LAWRENCE er skrifaö af
Oshima og Paul Mayersberg sem færði
hugmyndir Oshima í það form sem
Vesturlandabúar ættu að skilja auð-
veldlega. Líkt og margir Japanir á
Oshima erfitt með aö útskýra japansk-
an hugsanagang fyrir Vesturlandabú-
um. Það sem Japanir myndu skilja á
augabragði og þætti sjálfsagt vegna
menningar og uppeldisþátta gæti virk-
aö framandi eða jafnvel fráhrindandi
fyrir aðrar þjóðir. Hlutverk Paul May-
ersberg var að brúa þetta bil án þess
þó aö gera hlutina of einfalda.
I myndinni kemur vel fram sá járn-
agi og hópkennd sem einkennir jap-
anska herinn. Þar sem Japan hefur
alltaf verið mikið karlaríki og þar sem
einnig er tiltölulega grunnt á ofbeldi
undir yfirborði þjóðfélagsins er ekki
óeðlilegt að mikill agi og harka ríki í
hernum. Enda var japanski herinn í
seinni heimsstyrjöldinni orðlagður fyr-
ir grimmd og miskunnarleysi gagn-
vart andstæðingum sínum. Oshima
■
Hér sést David Bowie, sem fer með hlutverk fangans Jack Ceilier.
lætur oft endurspeglast í myndum sín-
um þessa grimmd, eins og t.d. í mynd-
unum DEATH BY HANGING,
THREE RESURRECTED
DRUNKARDS (Kaette Kita Yopparai)
og aö vissu marki í VELDI TILFINN-
INGANNA.
Misheppnuð henging
DEATH BY HANGING byggir á
sannsögulegum atburði og hefst á ná-
kvæmri útfærslu á hengingu. Um er að
ræða ungan Kóreubúa sem hafði veriö
dæmdur til dauða fyrir morð og nauðg-
un. Hengingin mistekst og þar með
gefst Oshima tækifæri til að reyna að
útskýra hvers vegna Kóreubúinn
framkvæmdi þessi illvirki. Starfsmenn
fangelsisins reyna að sannfæra Kóreu-
búann um sekt hans sem hann neitar
stööugt. Þeir ákveða því að sviðsetja
glæpinn og gengur þá á ýmsu.
DEATH BY HANGING er að mörgu
leyti dæmigerð Oshima mynd. Þar tek-
ur hann fyrir dauðarefsinguna og velt-
ir fyrir sér hugtökunum glæpur og
refsing. I myndinni MERRY CHRIST-
MAS Mr. LAWRENCE er megininntak
myndarinnar hins vegar striö, agi og
friður. Haft hefur verið eftir Oshima
að „ef við útskýrum ekki hinn hulda
lífsanda japönsku þjóðarinnar, sem
sífellt er aö flýta sér, jafnt að lifa sem
deyja, þá mun Japan fljótlega dragast
inn í nýtt stríð”. Meðal annars út frá
þessu hefur Oshima unnið nokkrar
myndir sínar í samvinnu við erlenda
aöila til að eiga auðveldara með að
koma boðskap sínum á framfæri á
Vesturlöndum. Hann hefur þó aldrei
gengið eins langt og í þetta sinn með
myndinni MERRY CHRISTMAS Mr.
LAWRENCE.
Maður er nefndur Oshima
En hver er þessi Nagisa Oshima.
Hann er fæddur árið 1932 í borginni
Kyoto í Japan. Hann hóf leikstjóm 27
ára að aldri eftir að hafa starfað sem
aöstoðarleikstjóri hjá Shochiku kvik-
myndaverinu. I fyrstu gerði hann
myndir sem fjölluðu um hálfgerða
vandræðaunglinga en síðar urðu
myndir hans pólitískari og bitastæðari.
Hann fór að ráðast á borgaralegar
heföir og hræsni í myndum sinum.
Þótti mörgum Oshima undir sterkum
áhrifum frá Godard en Oshima leiddi
nýbylgju japanskrar kvikmyndagei ð-
ar ásamt þeim Teshigahara, Shinida
og Urayama. Það var einkennandi f> r-
ir þessar myndir að þær fjölluðu um
þjóðfélagsleg málefni sem var krydd-
aö oft á tíðum með svæsnum kynlífs-
senum og svo of beldisatriöum.
Fljótlega kom í ljós að Oshima var
mjög efnilegur kvikmyndagerðar-
maður og æ fleiri myndir eftir hann
voru sýndar í kvikmyndahúsum utan
Japans. Má þar nefna DIARY OF A
SHNJUKU THIEF (Shinjuku Dorobo
Nikki), THE BOY (Shonen) og svo
THE CEREMONY sem hann gerði
1970 og segir sögu japanskrar fjöl-
skyldu bæði í nútíð og þátíð.
Oshima ér vanur að fara sína eigin
leiö í kvikmyndagerð og skipta sér lítið
af því hvað starfsbræður hans eru að
gera. Hann er iðinn að kryfja japanskt
þjóðfélag og finna veika punkta í því til
að gagnrýna. Því er þaö mikill fengur
fyrir íslenska áhorfendur að geta brátt
bariö augum verk þessa merka jap-
anska kvikmyndageröarmanns þegar
MERRY CHRISTMAS Mr.
LAWRENCE verður tekin til sýningar
í Bíóhöllinni. -BH.
Hér sést Nagisa Oshlma lelðbeina einum af leikurunum, Sakamoto, í einu atriðanna.