Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.1983, Blaðsíða 10

Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
DV. FÖSTUDAGUR 24. JUNl 1983.
Andreas Papandreou . t'orsætisráðherra Grikkja. og sósialistaflokkur hans unnu sigur í kosningunum 1981 meðal annars vegna andstöðu sinnar við Nató.
Nú virðist sem sú al'staða hafi verið tekin til endurskoðunar.
Grikkland:
Nató-
aðild
— þrátt fyrir
ágreiningvið
bandalagið
Tuttugu mánuðum eftir að grískir
sósíalistar komust til valda, meðal
annars vegna andstööu sinnar við
Nató, ber ekki á að þeir hafi neinar
fyrirætlanir um að draga sig út úr
hernaðarbandalaginu hvorki hemað-
arsamstarfi þess né pólitísku sam-
starfi. Aö vísu hafa grísk stjórnvöld
snúist gegn fyrirætlunum Nató um
uppsetningu nýrra kjarnaflauga í V-
Evrópu og gríski herinn tekur ekki
þátt í heræfingum Nató á Eyjahafi
vegna ágreinings viö tyrknesk
stjórnvöld, en Tyrkland er einnig
meðlimur í Nató. En þaö er ljóst af
viðtölum fréttamanna við hátt setta
Mannréttindasamtökin Amnesty
International birtu nýlega skýrslu
um pyndingar á pólitískum föngum í
leynilegum fangabúðum í Chile.
Leynilögregla Chile, Central Nacion-
al de Informaciones (CNI), stjórnar
búðunum. Þar eru klefar sem virðast
hafa verið útbúnir sérstaklega til
pyndinga. Amnestyteluraðpynding-
ar í þessum búðum séu aðeins hluti
af víðtækum pyndingum í landinu.
Amnesty hefur sent rannsóknar-
nefnd til Chile til þess að afla
upplýsinga um pyndingar, meðal
annars með því að ræða við fyrrver-
andi fanga sem segjast hafa verið
pyndaðir. 1 nefndinni voru tveir
læknar. Amnesty Intemational telur
að í fyrmefndum búðum leynilög-
reglunnar hafi læknar og hjúkmnar-
fólk skoðað fanga fyrir og eftir
pyndingar og telur ennfremur að
einn eöa fleiri í hópi læknanna og
.hjúkmnarfólksins hafi „tekið beinan
þátt í pyndingum”.
I skýrslu Amnesty um pyndingar í
Chile er sagt frá 19 fyrrverandi föng-
gríska embættismenn og herforingja
að þeir líta enn á Grikkland sem mik-
ilvægt svæði á suðurvígstöðvum
Nató.
um. Rannsóknamefnd Amnesty
kannaöi mál þeirra og læknamir í
nefndinni skoðuðu þá. Átján þeirra
segjast hafa veriö pyndaðir í búðum
leynilögreglunnar og lögreglunnar,
þrettán í stöövum CNI í höfuðborg-
inni Santiago, aðrir í stöðvum CNI
annars staöar í landinu eða á lög-
reglustöðvum. Flestir sögðust hafa
verið löðmngaðir, barðir með
krepptum hnefum eða bareflum,
sparkað hefði verið í þá og fjórtán
sögðust hafa verið pyndaðir með raf-
straumi. Sem dæmi má nefna mál
þriggja fyrrverandi fanga:
— Nítján ára nemandi í félagsráð-
gjöf segir að sparkað hafi verið í sig,
hún hafi verið barin með krepptum
hnefum og pynduð með rafstraumi.
Henni var nauðgað fjóriun sinnum
og hótað frekara kynferðislegu of-
beldi. Hún var þvinguö til þess að
leggjast við hlið rotnandi mannslík-
ama og var sagt að það væri lík
mannsins sem hún hefði búið meö.
— Tuttugu og fjögurra ára tré-
smiður var yfirheyrður samfleytt í
Þrátt fyrir ágreininginn um heræf-
ingar á Eyjahafinu taka Grikkir enn
þátt í flotaæfingum annars staðar á
Miðjarðarhafi. I næstu viku munu
sex sólarhringa og pyndaður í 4 til 6
klukkustundir í senn. I tíu daga þar á
eftir sætti hann barsmíðum í klefa
sínum að meöaltali tíu sinnum á
sólarhring.
— Þrjátíu og þriggja ára starfs-
maður mannréttindasamtaka, sem
var undir læknishendi vegna floga-
veiki, var bundinn nakinn við járn-
rúm og pyndaður með rafstraumi.
Hann segir að læknir hafi skoöað
hann fyrir og eftir pyndingar.
Þorri fanganna sem rætt var við
sagðist hafa verið í læknisskoðun
fyrir og eftir pyndingar. I sumum
tilvikum bendir margt til þess að
„einn eða fleiri lækna og hjúkrunar-
fólksins hafi tekið beinan þátt I
pyndingum, "segir ískýrslunni.
Amnesty International vekur
athygli á því að í alþjóðasiöareglum
lækna er þátttaka í pyndingum bönn-
uð. Fangabúðir CNI í Santiago eru í
byggingu sem var áður læknaskóli
borgarinnar.
Amnesty International heldur því
fram að síðan leynilögreglan CNI
var stofnuð árið 1977 hafi hún ólög-
lega og í trássi við ákvæði stjórnar-
skrárinnar handtekið og yfirheyrt
mörg hundruð menn af pólitískum
ástæðum. Athygli yfirvalda hafi
mörgum sinnum verið vakin á lög-
brotum af þessu tagi en sjaldan hafi
það leitt til lögsóknar.
Amnesty Intemational sendi ríkis-
stjóm Chile skýrslu sína í apríl í vor.
Skorað er á yfirvöld að skipa óháða
rannsóknamefnd til þess að kanna
hvað hæft sé í fullyrðingum um
pyndingar sem hafa verið kærðar. I
skýrslunni segir að á miðju ári í
fyrra hafi rúmlega tvö hundmð
pyndingakærur verið fyrir dómstól-
um. Skoraö er á stjórnina aö sjá til
þess að dómstólar gegni skyldum
sínum samkvæmt landslögum til
þess að tryggja að fangar séu ekki
pyndaðir eða sæti illri meðferð.
Mannréttindasamtökin hvetja einnig
til þess að ítarlega verði kannað
hvað hæft sé í fullyrðingum um að
læknar og hjúkrunarfólk taki þátt í
pyndingum, einkum í stöðvum leyni-
lögreglunnar CNI í Santiago. Lagt er
til að Læknafélagi Chile verði boöin
þátttaka í rannsókn málsins.
grísk herskip taka þátt í æfingum
undan strönd Italíu með herskipum
frá Spáni, Bandaríkjunum og Frakk-
landi. Og þó grísk stjórnvöld hafi
ekki fallið frá þeirri fyrirætlun sinni
að losna við bandarísku herstöðvarn-
ar úr landi hafa þau sýnt meiri
sveigjanleika í viðræöunum um þau
mál en búist var við. Þannig hefur
samband Grikkja viö Nató alls ekki
rofnað algerlega þó slíku hafi verið
spáð við valdatöku stjómar Pap-
andreou.
Stjórnvöld draga í land
Papandreou forsætisráðherra lof-
aði því, í kosningabaráttunni fyrir
valdatöku sósíalista, að Grikkir
myndu draga sig út úr samstarfinu í
Nató en þá höfðu Grikkir nýlega haf-
ið hernaðarsamstarf viö Nató að
nýju eftir að hafa dregið sig út úr því
um sex ára skeiö í mótmælaskyni viö
innrás Tyrkja á Kýpur. En nú bregð-
ur svo viö að í stað þess aö standa
gegn öllum hugmyndum um aðild að
Nató, eins og flokkur sósíalista gerði
þegar hann var í stjómarandstöðu,
leggur ríkisstjómin höfuðáherslu á
ákveöna málaflokka sem sagt er að
standi einir í vegi fyrir fullu sam-
starf i Grikk ja við hin Nató-ríkin.
Eitt þeirra vandamála snertir
grísku eyjuna Lemnos, en Tyrkir
segja að samkvæmt samningum
Grikkja og Tyrkja eigi hún að vera
án allra herstöðva. Þessu hafna
grísk stjórnvöld algerlega. Vegna
þess komu Grikkir í veg fyrir að
flotaæfingar yrðu haldnar á Eyja-
hafi í desember síðastliðnum en sam-
kvæmt fyrirætlunum um æfingarnar
áttu skipin hvergi að koma nærri
Lemnos. Grísk stjórnvöld héldu því
fram að með því væru Nató-ríkin að
taka undir afstöðu Tyrkja varðandi
þetta mál. Og eftir það hafa Grikkir
ekki tekið þátt í flotaæfingum á
Eyjahafi.
Annað vandamál snertir tregðu
Nató til þess að afhenda Grikkjum að
nýju fulla stjórn á flugumferð í
grískri lofthelgi sem Grikkir höföu
fýrir 1974. I samkomulaginu sem
Grikkir gerðu þegar þeir tóku upp
hernaðarsamstarf við Nató 1980 seg-
ir að það mál verði ekki útkljáð fyrr
en Larisa-flugstöðin í Grikklandi
hafi veriö sett undir stjóm Nató. En
stjóm sósíalista vill snúa þessu við
og að fyrst verði Grikkjum tryggð
full yfirráö lofthelgi sinnar og síðan
fái Nató umráð yfir Larisa-flugstöð-
inni. Þetta mál er enn óútkljáð.
Breyttar baráttuaðferðir
Skömmu eftir að Papandreou tók
við embætti hleypti hann upp fundi
vamarmálaráðherra Nató þegar
hann fór fram á að Nató gæfi Grikkj-
um tryggingu fyrir því að Tyrkir réð-
ust ekki inn í Grikkland. Þessu var
neitað og fundinum lauk í upplausn
sem ekki hefur áöur gerst í sögu
Nató. En síðan þá hafa Grikkir beitt
öðmm aðferðum. Á Nató-fundinum I
París, fyrr í þessum mánuði, létu
fulltrúar Grikkja sér nægja að láta í
ljós efasemdir sínar um viss atriði í
lokaályktun fundarins en beittu ekki
neitunarvaldi sínu gegn henni í heild.
I viðtali við fréttamenn lagði grísk-
ur hershöfðingi áherslu á herfræöi-
legt gildi Grikklands gagnvart Nató.
Hann benti á að Grikkland lokaði f yr-
ir útgönguleið Sovétríkjanna út á
Miðjarðarhafið og fyllti upp í varnir
Nató milli Italíu og Tyrklands.
„Grikkland er líka það Nató-ríkj-
anna sem auðveldast er að fara um
ef þyrfti að koma Júgóslavíu til
hjálpar gegn herjum Varsjárbanda-
lagsins,” sagðihershöfðinginn.
Valdajafnvægi
Kannski er lykilinn að afstöðu
sósíalista til Nató að finna í viötali
við Papandreou sem birtist í grísku
blaði í apríl 1981, sex mánuðum áður
en hann komst til valda. Þar segir
Papandreou að áframhaldandi aðild
að Nató sé þjóðinni mjög hættuleg og
einnig segir hann að grundvallar-
stefnan sé sú að draga sig út úr
bandalaginu. En forsætisráðherrann
segireinnig: „Hversu hratt úrsögnin
kemur til framkvæmda mun ráöast
af þörf gríska hersins fyrir vopn,
valdajafnvæginu í heiminum og sér-
lega valdajafnvæginu í okkar heims-
hluta.”
Þó aö ríkisstjómin hafi sagt að
hættulegt sé fyrir Grikki að eiga að-
ild að Nató virðist hún hafa metið
stöðuna svo að það væri hættulegra
að segja sig úr bandalaginu. Utgjöld
Grikkja til hermála nema 6,5% af
þjóðartekjum sem er hæsta hlutfall
slíkra útgjalda hjá nokkru Natóríki.
Mestur hluti vopnabúnaðar gríska
hersins er keyptur af Vesturveldun-
um. Papandreou hefur sagt að þessi
miklu útgjöld til hermála séu nauö-
synleg til þess að verja landið gegn
Tyrkjum sem grísk stjómvöld telja
ásælast grískt landsvæði. Og Papan-
dreou, sem einnig er varnarmála-
ráöherra Grikklands, hefur marg-
sinnis fullvissað gríska herforingja
um það að vopnaþörf þeirra verði
sinnt.
En allar aðgerðir, sem miðuðu að
því að draga Grikkland út úr Nató,
myndu gera Papandreou erfitt fyrir
með að halda það loforð sitt. I við-
ræðum um bandarísku herstöðvarn-
ar í Grikklandi lögðu grísk stjórn-
völd fram þá kröfu að gegn því að
Bandaríkjamenn fengju að halda
stöðvunum yrðu þeir að veita Grikkj-
um mikla hemaðaraðstoð. Nú hafa
þær viðræður siglt í strand, þó ekki
sé ljóst af hverju. En reikna má með
að afstaða grískra stjórnvalda til
Nató muni að einhverju leyti ráöast
af niðurstöðu þeirra viðræðna.
Andstaða við stjóra Pinochets í Chile hefur aukist stórlega síðustu mánuði og
náð hámarki með víðtækum verkföllum og mótmælaaðgerðum síðustu daga.
En ekkert fararsnið er á Pinochet úr forsetastóli og ekki linar leynilögregla
hans tökin eins og kemur fram í þessari grein um skýrslu Amnesty Inter-
national um pyndingar í leynilegum fangabúðum í Chile.
Amnesty International:
Pyndingar í Chile
— taka læknar þátt fþeim?