Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1983, Síða 13

DV. MÁNUDAGUR 3. OKTOBER1983.
13
Þjóðræði, þingræði, einræði
Viö Islendingar státum okkur
gjaman af því aö hafa elsta þing-
ræðisstjórnarfar í heimi. Til
skamms tima höfðum viö líka ástæðu
til þess. En hvert stefnir íslenska
þjóöin og áöur nefnt þingræðisstjóm-
arfar?
Hvaö er þingræöi?
Viö í Bandalagi jafnaöarmanna
höfum m.a. lagt tU breytingar til úr-
bóta í stjómarskrár- og kjördæma-
málum. Tillögur okkar sem ganga
m.a. út á þjóðkjörna ríkisstjórn út-
skýröum viö vendilega í kosningun-
um í apríl. Þá vomm viö ranglega
ásökuö um aö vilja afnema þingræði
og kalla þess í staö yfir okkur ein-
ræöi. Viö töldum tillögur okkar aftur
á móti efla þingræöi í stórauknum
mæli, og ekki hvað síst þjóöræöi þar
sem þjóöin sjálf fær að kjósa sér
ríkisstjórn.
Við sögöum fyrir um hvernig þing-
menn og ráðamenn núverandi
stjórnkerfis haga sér oftlega aö
afloknum kosningum. Spáin hefur
alfariö gengið eftir, nema hvaö viö
gátum ekki séö fyrir aö þeir gengju
svo langt sem nú er oröið.
Bráðabirgðalög
Viö vöktum einnig athygli á þeirri
staðreynd, aö bráöabirgöalögum er
venjulega óspart beitt. Skýr ákvæði í
stjómarskránni kveöa á um aö ein-
ungis gefa út bráðabirgðalög
þegar brýna nauðsyn beri til. Þrátt
fyrir það hefur núverandi ríkisstjóm
framleitt og gefiö út hvorki meira né
minna en 8 bráöabirgöalög á þeim 4
mánuðum sem hún hefur starfaö.
Mönnum getur sýnst sitt hverjum
og sjálfir dæmt um mikilvægi og rétt-
mæti þessara bráöabirgðalaga. Eitt
er þó víst, að engin þeirra heföi þurft
aö gefa út til bráðabirgða, ef þjóö-
kjöriö þing heföi fengiö að koma
saman, fjaliaö um tillögur ríkis-
stjórnarinnar, ásamt því aö starfa aö
öörum þáttum löggjafarstarfsins.
Eiga þessir starfshættir eitthvað
skylt viö þingræði? Eöa eru þessar
aöferðir e.t.v. eitthvaö frekar í átt
viö einræði?
Ekki er aö sjá að þeir sem nú sitja
í ríkisstjórn hafi lagt sama skilning i
stjórnarskrána og ég, en þar stend-
ur: „Island er lýðveldi meö þing-
bundinni stjórn. ”
Þjóðkjörin ríkisstjórn
Þegar minnst er á þjóökjöriö þing
koma óhjákvæmilega upp í hugann
ummæli forsætisráöherra í sjón-
varpsumræöum viö Asmund Stefáns-
son þann 23. september síðastliöinn,
þegar hann opinberaði þá villutrú
sem hann er haldinn varðandi
kosningar: „Ríkisstjómin er kjörin
af þjóöinni allri,” sagöi hann orörétt.
Eitthvað virðist Steingrímur vera
orðinn uppnuminn af hugmyndum
Bandalags jafnaöarmanna um þjóð-
kjörinn forsætisráðherra. Oskhyggja
hans gengur svo langt aö hann trúir
því, aö tillögur okkar hafi náö fram
aö ganga, oröiö aö lögum og kosið
hafi veriö samkvæmt þeim.
Vald frá þjóðinni
Það væri betur aö tillögur Banda-
lags jafnaöarmanna heföunáö fram
að ganga og vonandi veröur svo hiö
fyrsta. Samkvæmt þeim mun for-
sætisráðherra sitja í umboði meiri-
hluta þjóöarinnar. Þá hefur hann
fengið umboö sitt frá þjóðinni til þess
að framfylgja stefnumálum sínum,
tillögum til úrbóta og framfara á öll-
um þeim sviðum sem hann gaf loforð
um í kosningabaráttunni. Þá getur
hann stjómað af einurö, vegna þess
mjög svo einfalda atriðis, en um leið
mikilvæga, aö til þess hefur hann
traust meirihluta þjóöarinnar.
Kjallarinn
Kristín S. Kvaran
Tillögur okkar koma enn fremur í
veg fyrir að ríkisstjórn geti gengiö
fram hjá þingræðinu og gefiö út
bráöabirgöalög.
Er það einræði?
Er þaö ekki miklu fremur
þingræði?
Svik
Forsætisráöherra og ríkisstjóm
hans, er þá ekki í sama mót steypt og
núverandi ríkisstjóm, sem flettir
gæmnni ofan af loforöalistunum
(sem í þessu tilviki er úlfurinn) og
svíkur fólkiö sem þá kaus um hvert
atriöiö af þeim lista á fætur öðru.
Nægir þar aö nefna svik á gefnum
loforðum um allt aö 80% lána til hús-
bvggjenda/kaupenda og afnám
samningsréttar. Til þess aö full-
komna meistaraverkið framkvæma
þeir þetta án þess aö hafa nokkum
tima lagt þessar tillögur fram til um-
ræðu fy rir þj óðk jöriö þing.
Er þetta þingræöi? Eða á þetta
e.t.v. eitthvað frekar skylt viö ein-
ræðl?
Sex mánaða
starfsár
Hvemig á að endurvekja tiltrú
aimennings á stjómkerfinu og lög-
gjafarvaldinu, ásamt þeim störfum
sem því er ætlað að leysa af hendi?
Fólk er orðið uppgefiö á þeirri spill-
ingu, siðleysi og ringulreið, sem
virðist ríkja í hinu staðnaða sam-
tryggingakerfi flokkanna.
Ekki er von á því aö tiltrú og traust
fólks vakni viö það aö veröa vitni aö
þeirri einkennilegu staðreynd undan-
farinna 10 ára, að Alþingi hefur ekki
starfaö nema 6 mánuöi aö meðaltali
hvertár.
Á hvaöa vinnustað tíökast þaö og
telst eölilegt að starfsmenn vinni
hálft ár en taki full laun allt árið?
Mér er ekki kunnugt um aö þaö fyrir-
finnist slíkur vinnustaður annar en
Alþingi okkar Islendinga.
Viö lifum á upplýsinga- og tækni-
öld, þar sem ekki þarf annað en að
taka upp símann til þess aö fá hinar
ítarlegustu upplýsingar um gagn-
merkustu atriði, er varöa t.d. stjórn-
kerfis- og efnahagsmál.
Þetta sneri auðvitað allt öðmvísi
við hér á árum áður, þegar tækni-
þróuninni haföi ekki fleygt svo langt
fram. Þá tók þaö mun lengri tíma að
safna upplýsingum um þau mál sem
taka skyldi til umræöu á Alþingi.
Sömu rök gilda, aö því er varðar
feröalög þingmanna út í kjördæmin.
Það er auðvitað ekkert vafamál aö
þau séu nauðsynleg. En þau, ásamt
upplýsingaöflun, þurfa ekki aö taka 6
mánuði.
■ Viö getum komist á hvaða flugvöll
landsins sem vera vill innan eins og
hálfs tíma. Þaöan er auövelt aö
feröast til hinna ýmsu staöa innan
kjördæma og er þá miðað viö aö slík
ferðalög eigi sér staö að sumarlagi,
enda sé hlé gert á þingstörfum á
þeim árstíma til þeirra nota, ásamt
til sumarleyfa. Aöur fyrr tóku þessi
ferðalög af eðlilegum ástæðum mun
lengritíma.
Þaö er engin ástæða í sjónmáli
fyrir svo löngu þinghléi, nema ef
vera kynni til aö koma í veg fyrir
þingræði.
Það virðist því vera ærin ástæöa til
þess aö varpa þeirri spurningu til
sjálfskipaöra sérfræöinga: Hvaö sé
einræði og hvaö þingræöi?
Kristin S. Kvaran alþm.
Bandalagi jafnaðarmanna.
A „Á hvaða vinnustað tíðkast það og telst
^ eðlilegt að starfsmenn vinni hálft ár en
taki full laun allt árið? Mér er ekki kunnugt um
að það fyrirfinnist slíkur vinnustaður annar en
Alþingi okkar íslendinga.”
íhaldið leitar til upphafs síns
Nýtt er þaö ekki aö Sjálfstæöis-
flokkurinn boöi flutning viöfangsefna
frá því opinbera til einstaklinga.
Flokkurinn hefur líka oft áöur talað
um aö hann vilji fækka félagslegum
úrlausnum og draga úr samhjálp í
nafni einstaklingshyggju. Hingaö til
hefur flokkurinn þó yfirleitt látið sér
nægja aö tala um þetta. Oftast hefur
hann heykst á framkvæmdinni.
Frjálslyndir menn hafa ráöið ferð-
inni þótt íhaldsunglingar hafi ráðið
kosningapésunum.
Nýr Sjálfstæðisflokkur
Vegna þessa munar á orðum og at-
höfnum hefur almenningur ekki gert
sér rellu út af orðfæri og yfirlýsing-
um Sjálfstæöisflokksins um atlögu
gegn félagslegri samhjálp í vel-
ferðarríki.
„Blessaður vertu, þeir meina ekk-
ert meö þessu,” hafa menn sagt.
,.Sjálfstæðisflokkurinn er sami fé-
lagshyggjuflokkur á borði og aðrir
flokkar eru í oröi. Þessi íhaldsslag-
orö eru bara fjas í stuttbuxnadeild-
inni, sem leyft er aö vaða elginn en
engum dettur í hug aö taka mark á.”
Þetta hafa menn sagt. Þetta hefur
verið rétt. Þangað til nú. Núna mein-
ar Sjálfstæöisflokkurinn það sem
stuttbuxnadeildin segir. Frjálslyndi
Olafs Thors og Bjama Benediktsson-
ar hefur verið vikiö til hliöar. Sjálf-
stæðisflokkurinn er á leið aftur til
íhaldsupphafsins.
Hver er að spara?
Þegar Albert Guðmundsson talar
um aö selja ríkisstofnanir eöa aö
bjóða út viðfangsefni þeirra þá segist
hann gera þaö í nafni spamaðar.
Ríkissjóöur getur vissulega dregiö
úr útgjöldum sínum með því aö vísa
reikningum frá sér en til almennings
í landinu. Sparar þjóöin á því?
Halda menn t.d. aö samgöngur
veröi ömggari og flutningsgjöld
lægri ef samkeppnisaðilar yfirtaka
Skipaútgerö ríkisins og samfélagiö
hættir aö ábyrgjast fólki í strjálbýl-
inu flutningaþjónustu?
Hvaö halda menn aö líði langur
tími frá því aö starfsfólki í Þvotta-
húsi ríkisspítalanna verður sagt upp
störfum, tækjabúnaöur seldur og
húsnæðiö tekið til annarra nota þar
til einkaaðilinn meö einokunaraö-
stööuna telur sig þurfa aö hækka
verðið á þvottaþjónustunni umfram
þaö sem Þvottahús ríkisspítalanna
gat boðið?
Auðvitað veröur Þvottahús ríkis-
spitalanna undirboöiö á meöan verið
er að leggja starfsemi þess niður —
losa sig við fólk, vélar og tæki. Hvaö
halda menn aö svo muni gerast þeg-
ar allt þetta er farið og ekki verður
til baka snúiö? Halda menn, aö
einkabisness með einokunaraðstöðu
sé góögerðarstofnun?
Sama tóbak —
önnur kynslóð
Þetta eru síður en svo einu tilflutn-
ingarnir sem fyrirhugaöir em á
verkefnum í nafni „spamaðar”.
Sannfærður er ég um að miklu fleira
er í bígerð. Sumt af því hefur þegar
komið f ram. Annaö ekki.
Svo ég haldi mig áfram aö heil-
brigðisþjónustunni þá kæmi mér
ekki á óvart þótt í undirbúningi væri
að láta sjúklinga á spítölum og
heilsuhælum greiða legukostnaö
fyrstu 7—10 dagana. Þaö er a.m.k. í
samræmi við orö og yfirlýsingar
Sjálfstæðisflokksins nýja.
Skyldi ungum mæömm á fæðingar-
deildum spítalanna eöa allflestum
uppskurðarsjúklingum þykja sú
breyting „spara” mikiö?
Viö hverja veröa sjúklingarnir svo
skyldaöir til þess að skipta? Eldhús
Kjallarinn
Sighvatur Björgvinsson
ríkisspítalanna eöa Pétur Svein-
bjamarson? Spyrjiö Albert.
Tvö þúsund hamborgarar í Há-
skólabíói og hundrað þúsund naglbít-
ar í Atómstöðinni. Sama tóbak —
önnurkynslóð.
„Aðgerðaverktakar"
Ætli eitthvað fleira sé ekki „í píp-
unum”? Ætli ekki sé nú verið að at-
huga hvemig flytja megi sjálfa heil-
brigðisþjónustuna í hendumar á
einkaframtakinu? Núverandi heil-
brigðisráðherra hefur áður lýst
áhuga á því, undir fölsku flaggi
„spamaðar”, aö selja ríkisspítalana
meö lyfjum, tækjum, starfsliði og
búnaði á leigu til lækna„verktaka”,
sem taka að sér aðgeröir og umsjá í
nokkurs konar ákvæðisvinnu. Svona
svipað og hjá stóru bílaverkstæðun-
um: Einn botnlangaskurður sama
sem margar verðmínútur plús
geymslu- og lyftugjald, gas og súr,
nál og tvinni, trygging, olía, plástur
og tvistur. Sækja klukkan fimm.
Staðgreiðsla. Viltu nótu?
Skelfing held ég að fólkið spari.
Þjónustan verður áreiöanlega eins
ódýr og í Bandaríkjunum — eöa á
stóra bílaverkstæðunum. Þangað
sækja menn fyrirmyndina.
Sósíalismi andskotans
Vitaskuld rekur hiö opinbera fyrir-
tæki sem ekkert eiga skylt við félags-
lega þjónustu eða samhjálp. Ástæðu-
laust er meö öllu aö samfélagiö beri
kostnaö af slíkum rekstri. Þau fyrir-
tækiættiaöselja.
Menn gleyma því hins vegar
hvernig flest þessara fyrirtækja
komust í ríkiseigu. Þaö geröist þann-
ig aö einstaklingarnir, sem áttu þau
og ráku, voru búnir að setja rekstur-
inn á hausinn þegar hiö opinbera var
látiö hlaupa undir baggann m.a. til
þess að forða eigendunum frá fjár-
hagstjóni. Þannig hefur samfélagið
verið látið þjóðnýta tapið. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur verið flokka
duglegastur við slíka þjóðnýtingu.
Hana kallaöi Vilmundur heitinn
Jónsson sósíalisma andskotans.
Landamæri taps og gróða
Einstaklingshyggja Sjálfstæðis-
flokksins og boöskapurinn um hiö
frjálsa framtak hefur nefnilega
aldrei náö lengra en aö landamærum
gróðans og tapsins. Frjálshyggjan er
ekki meiri en svo að ríkið verður að
ábyrgjast að aldrei fari neinn á haus-
inn. Einmitt þannig komust mörg
einkafyrirtæki í ríkiseign. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur verið iðinn
við kolann. Hann hefur reynst vera
reiðubúinn að þjóðnýta tapið.
Þessi fyrirtæki á vitaskuld að selja
og selja strax. Það er smámál. Hitt
er stórmál að hætta að þjóðnýta tap-
ið. Nær frjálshyggja Sjálfstæðis-
flokksins nýja svo langt? Er Albert
reiðubúinn til þess að lýsa því yfir aö
hér eftir leyfist einkarekstrinum að
fara á hausinn? Ríkið muni hvorki
þjóönýta tapið beint né óbeint með
niöurgreiddum lánum og styrkjum
úr almannasjóöum í hallærisrekst-
ur?
/ þjóðnýtingu
upp fyrir haus
Svona yfirlýsing kemur auðvitaö
aldrei. Albert og félagar em upp fyr-
ir haus í aö þjóönýta tapið. Með
niðurgreiddum lánum, fjárfram-
lögum og styrkjum úr opinbemm
sjóðum. Til þess að losa um meiri
peninga í slíka þágu á nú að afhenda
einstaklingum verkefni opinberra
stofnana eða vísa kostnaöarliöum
frá ríkiss jóöi til almennings.
Málið snýst nefnilega ekki um
þann kjarna aö einkaframtak og
frjálshyggja em ekkert einkafram-
tak og engin frjálshyggja ef þau eiga
aðeins aö gilda um ágóöahliö við-
skiptalífsins, en „sósíalismi andskot-
ans” á að gilda um tapið. Málið snýst
um það að undir fölsku flaggi
„sparnaðar” ætlar Sjálfstæðis-
flokkurinn nýi að leggja til atlögu viö
ýmsa þætti félagslegrar samhjálpar
í þeim tilgangi að gera þá að vett-
vangi gróðabralls einstaklinga meö
bakábyrgð ríkisins um þjóðnýtingu
tapsins ef illa skyldi fara.
Þetta heur flokkurinn oft áður
sagst ætla að gera en aldrei fram-
kvæmt vegna andstöðu frjálslyndra
afla. Nú em þau öfl komin í minni-
hluta í flokknum. Nú er flokkur Olafs
Thors og Bjama Ben. ekki lengur til.
Ihaldshrumir stuttbuxnastrákar
hafa breytt honum í öðmvísi flokk —
í f lokk við sitt hæfi.
Nú meinar Sjálfstæðisflokkurinn
það sem stuttbuxnadeildin segir.
Sighvatur Björgvinsson.