Dagblaðið Vísir - DV - 28.10.1983, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR 28. OKTOBER1983.
13
Nokkrir prestar hafa tekiö upp á
því síðustu misserin aö kasta frá sér
öllum áhyggjum af daglegri velferö
sóknarbarna sinna en leggjast i
staöinn á bæn um aö Vesturlönd
verði andvaralaus í varnarmálum. I
sumar hefur þetta oröiö til þess að
auka sambandsleysi kirkjunnar við
sáiimar — og söfnuöirnir skilja ekk-
ert í því hvemig presturinn verð-
leggur áhyggjur hins daglega lífs.
Og þaö var e.t.v. eðlilegt aö bónd-
inn, sem í allt sumar sá ekki til sólar
en sótti hvem sunnudag messu til
þess aö fá hughreystingu hjá klerki
sínum í allri ótiöinni, færi að þreyt-
ast í september, þegar allt var aö
rigna í kaf, aö heyra aldrei rætt um
annað úr stólnum en hættuna af
kjamorkuvopnum.
Taðan var oröin gul af aö hrekjast
og þá lagöi prestur út af hinu gula úr-
felli kjamorkuvopnanna. Ekki var
hægt aö fara meö nokkra vél út á tún
fyrir rigningu, en þá var rætt um það
í stólræöu að geislavirkt regn væri
mesta váin. Bóndinn fann aö komið
var vonleysi í heimilisfólkiö vegna
óþurrkanna og fer aö hitta prest.
Honum er tekið vel en bent á þaö aö
til sáluhjálpar eigi hann aö taka þátt
í friðargöngum. Og er nema von aö
víöa telji menn presta sína sísta
menn í heimi aö ráögast viö.
Og einnegin læknar
Nokkrir læknar haf a einnegin tekiö
upp á því aö varpa frá sér öllum dag-
legum áhyggjum um heilbrigði en
flytja erindi um að svonefnd kjarn-
orkuvá sé mesta heilbrigðisvanda-
máliö. Samkvæmt þessu er meira
viröi fyrir heilbrigöismálin í heim-
inum, aö Vesturlönd hætti viö aö
setja upp vamareldflaugar í Evrópu
heldur en aö berjast gegn malaríu,
fýlasótt, holdsveiki, berklum eða
næringarsjúkdómum.
Mér þætti mjög gaman að sjá t.d.
Högna Oskarsson gefa sig á tal viö
lækni í Afríku, sem stritar úrvinda af
þreytu viö aö berjast gegn einhverri
plágunni þar, og biöja hann bless-
aöan aö hætta þessu aukaverki í heil-
brigðismálum en fara til Evrópu aö
Friðarsókn
lækna og presta
taka þátt í friðargöngu. Ætli Afríku-
lækninum þætti þetta ekki heldur
skrítinn heilbrigöisandi?
Meö þessu er ég vitanlega ekki aö
gera lítiðúr þeim hörmungum sem
kynnu aö stafa af kjamorkustyr jöld.
En staöreyndin er einfaldlega sú aö
það er ekki mikil hætta á kjamorku-
styrjöld. Þau stórveldi sem eiga
þessi vopn búa viö þaö stöðugt
stjórnarfar aö lítil hætta er á aö
notkun þeirra veröi leyfö. Og þótt
spenna sé talsverð milli austurs og
vesturs þá em meiri likur til þess aö
kjarnorkuvopnin dragi úr átökunum
heldur en hvetji til þeirra.
Undarlegar friðarumræður
Um síðustu helgi gekkst Líf og land
fyrir fundi um frið og öryggi í
heiminum. Það vakti nokkra athygli
; mína aö flest þessi nýstofnuöu friðar-
samtök, nema friðarsamtök fram-
haldsskólanema, töldu aö heims-
Kjallarinn
Haraldur Blöndal
• „Bóndinn fann að komið var vonleysi í
heimilisfólkið og fer að hitta prest. Hann
tekur bónda vel og býður honum að taka þátt í
friðargöngu.”
Hvort er meira aðkallandi — að iœkna sjúka i Afríku eða marséra i
svona göngu? spyr Haraldur Blöndal.
friönum stafaði mest hætta af kjam-
orkuvopnum og var einlægt minnst á
að Vesturveldin yröu aö afvopnast
einhliöa og hætta viö aö koma upp
varnareldflaugum sínum. Ekki vakti
prestur eöa læknir athygli á því að nú
er mest ófriðarhætta af átökunum í
Líbanon. Læknir áleit ekki teljandi
heilbrigöisvandamál sem nú herja á
saklausa borgara þess lands, né þótti
presti ástæða til aö minnast þeirra
sem þar búa í neyð og horfa á börn
sín myrt í borgarastyrjöld.
Ekki var heldur talin ástæða til
þess aö vekja athygli á því stríði sem
Rússar fara nú meö á hendur
Afgönum og útbúa leikföng með vít-
isvélum til þess aö limlesta koma-
böm. Slíkt er hvorki aökallandi heil-
brigöisvandamál né spuming um
baráttu góðs og ills.
Fyrir þá sem hlustuöu á voru
þessar umræöur undarlegar en
sýndu vel hversu fjarri raunveru-
leikanum menn geta komist ef
vU jinn er fyrir hendi.
í þágu alræðisríkjanna
Friöarhreyfingar samtímans bera
sterkan svip af sams konar
hreyfingum fyrir stríð. Þá voru ýmis
samtök, t.d. í Bandaríkjunum, sem
lögðu mjög hart aö stjómvöldum að
láta Evrópumenn eiga sig, halda sig
utan viö hemaðarátök og taka upp
hina gömlu einangrunarstefnu
Bandaríkjanna á nýjan leik. Það
kom í ljós aö þessar friöarhreyfingar
voru mjög studdar af Þjóöverjum
enda var þeim i mun aö halda
Bandaríkjamönnum utan viö hugs-
• anleg átök í Evrópu. Og í Evrópu
voru friöarsamtökin fyrst og fremst
skipulögö af kommúnistum sem voru
að þjóna Sovétríkjunum, eins og
Halldór Laxness hefur boriö vitni
um, bæöi meö skrifum sínum á þeim
tíma, meö frásögnum í Skáldatíma
og nú síðast með ræðu í Þjóöleik-
húsinu. I þeirri ræðu lýsti hann því
aö nútímafriðarhreyfingar væru arf-
taki þeirra gömlu marséringasam-
taka Stalíns, sem Halldór var í vinnu
hjá. Fundarmenn fögnuöu þessum
yfirlýsingum og hvergi hef ég séö
forustumenn friðarsamtaka
mótmæla fullyröingum Halldórs.
Og þarf þá frekar vitnanna viö
þegar einn frægasti samfylgdar-
maöur (fellow traveller) Sovét-
manna lítur yfir förumannahópinn
og kennir þar strax sitt heimafólk?
Vitanlega eru margir í þessum
hópi þar af góðum huga en þaö er
rétt að hafa hugföst þau sannindi
Martins Lúters aö menn hafa ekki
sigrast á djöflinum meö því aö ganga (
í þjónustu hans eða semja viö hann
frið. Og það er eins um ill stjóm-
málakerfi. Það stafar af þeim hætta.
Þeirri hættu veröur ekki bægt frá
nema með því að vera vel vopnum
búinn.
Haraldur Blöndal
lögfræðingur.
ÚTVEGURí
ONGÞVEITI
Enginn vafi er á því aö rekstur út-
geröar er geysilega erfiður um
þessar mundlr. Sumir segja kannski
að þetta sé ekkert nýtt og ástæöu-
laust að kippa sér upp við slikar
fréttir. Þeim sem tll þekkja er þó
verulega brugöiö og þegar hafa
nokkur fyrirtæki i útgerð og fisk-
vinnsiu gefist upp og öðrum verður
lokaö eða þau boðin upp á næstu
vikum. Það er mjög f jarri þvi, aö af-
komudæmi sjávarútvegsins gangi
upp núna. Þaö hefur verið sýnt fram
á þaö, að það er a.m.k. 20% tap á
skreiðarverkun, um 10% á saltfisk-
vinnslu, frysting stendur i járaum, i
og meö vegna birgðakostnaðar, og
útgerð er rekin meö u.þ.b. 10% halla
plús eða minus nokkur prósent eftir
reikningsaðferöum. Auðvitað er
aflaieysi og of stór floti hluti vand-
ans, a.m.k. hvaö útgerðinni við
kemur. Hins vegar veröur ekki séð
aö meiri afli mundi bæta birgöastööu
hraöfrystiiönaðarins né rétta salt-
fiskverkun viö, þar sem tap er á
hverju kílói. Það virðist þvi þurfa
tvennt tii að leysa dæmið, þ.e. bæði
auknar tekjur og mbmi tilkostnað,
einkum við veiðarnar.
Fækkun veiðiskipa;
minni tilkostnaður
Það hefur margoft veriö bent á það
aö það er mun auöveldara aö láta
undan þrýstingi og leyfa stækkun
fiskiskipastólsins heldur en aö benda
á raunhæfar leiðir til aö fækka skip-
unum aftur. Þetta hefur helst verið
reynt með svokallaöri úreldingu, þ.e.
mönnum hefur veriö hjálpaö til aö
hætta útgerö meö því að kaupa af
þeim báta til eyöileggingar. Þetta er
gott og blessað svo langt sem þaö
nær, en dugir engan veginn gegn
þeim vanda sem nú er viö aö eiga. Þá
hefur sumum dottið í hug að reyna aö
selja skip úr landi. Það má telja von-
lítiö vegna mikils framboös af
notuöum skipum á lágu verði og viö
Islendingar höfum einmitt veriö
helstu áhugamenn um kaup á slíkum
skipum. Þá er eftir þriðja leiöin, sú
sem menn virðast vera að leggja út
á, aö skipum veröi lagt vegna skulda
eöa rekstraröröugleika. Þegar þetta
er skrifað er vitaö um þó nokkur skip
sem ekki komast á sjó af þessum or-
sökum og ekki er aö sjá annað en
Flskvelðasjóður muni halda fast við'
þá samþykkt að bjóða upp milli 10 og
20nýlegskip.
Eíi þá er aö hyggja aö afleiðingum
þess aö leggja þessum skipum. I
sumum tilfellum heföi þaö ekki aðrar
afleiöingar en eigendur töpuðu sínu
stofnfé, kannski íbúöarhúsum og
öllum öðrum eignum. Annars staöar
mundu bæjarfélög, samvinnufélög
eöa byggðasjóðsfélög bjarga mál-
unum meö opinberu eða hálfopin-
beru f jármagni í nafni þess að verið
sé aö foröa frá atvinnuleysi. Sums
staöar munu einkatogarar, sem
boönir verða upp, hafa staðið undir
atvinnulífi heilla bæjarfélaga og þá
mun bæjarfélagið og sjálfsagt oft
kaupfélag staöarins látiö eignast
togarana að nafninu til. Þannig mun
af þessum 10—20 skipum, sem bjóða
á upp, aðeins örfáum verða lagt í
raun og veru, en hins vegar mun
sjálfstæðum útgerðarmönnum
fækka verulega. Sjávarútvegurinn
verður litlu betur staddur eftir þegar
á heildma er litiö. Tilkostnaðurinn
við veiðarnar mun sáralítið lækka þó
aö nokkrum nýjustu og bestu skip-
unum verði lagt. Það er sjaldnast
hægt aö leiörétta eina villu meö
annarri.
Er hægt að auka tekjur
sjávarútvegsins?
Þaö virðist ekki sérstaklega líklegt
nú sem stendur að tekjur sjávarút-
vegsins muni aukast á næstunni.
Jafnvel í hinni bjartsýnu þjóðhags-
áætlun örlar á kvíöa fyrir þvi aö svo
muni ekki verða á næsta ári a.m.k.
Aflamagn þaö sem þjóöhagsspáin
gerir ráöfyrir á þessu ári mun engan
veginn nást. Þorskaflinn verður
vafalitiö undir 300 þús. tonnum og
loönuaflinn, þó leyfður veröi, nær
tæplega 200 þús. tonnum, tímans
vegna þó ekki væri annað. Auknar
tekjur vegna aflaaukningar eru ails
ekki „inni í myndinni” eins og stend-
ur.
Ekki virðist heldur blása byrlega á
helstu mörkuðum fyrir fiskafuröir
okkar. Ekki einu sinni þjóðhagsspáin
gerir ráö fyrir verðhækkun á fisk-
afuröum, en gert er ráð fyrir aö
birgðir seljist án þess aö verö lækki
og þaö má örugglega teljast vel
sloppið. Tekjuaukning vegna hag-
stæðari markaða er einfaldlega ekki
í sjónmáii fyrir sjávarútveginn.
Loks er von um lítilsháttar verö-
mætaaukningu vegna bættrar nýt-
ingar og betri gæða. Sú tekjuaukning
verður þó hægfara og tekur mun
lengri tíma en mér virðist margir
ætla. Að sjáifsögðu ber okkur að
kappkosta að bæta nýtingu og gæði
en gerum okkur engar grillur um aö
það eitt bjargi fjárhagsvanda út-
vegsins í snarheitum.
Þó veröur ekki undan því ekist aö
skoöa þau úrræöi sem lengst af hafa
verið notuö, þ.e. aö hækka fiskverð
vegna útgerðar og sjómanna og fella
gengiö til að fiskvinnslan geti borgaö
hærra fiskverö í krónum. Auðvitað
gagnar þetta ekkert fyrir þá sem
skulda gengistryggö lán og reynslan
sýnir að ekki hefur veriö hægt aö
hindra aö gengisfelling fari út í verö-
lagið og þar meö vísitölu og verð-
bólgu. Stefna stjómvalda nú er að
halda genginu föstu, a.m.k. fyrst um
sinn, og það er jú ein af aðalforsend-
um þess góöa árangurs sem nú er aö
Kjallarinn
Bjöm Dagbjartsson
nást í viöureigninni viö verðbólguna.
En það þýöir ekki að „gleyma”
sjávarútveginum. Hann veröur aö
geta gengiö. Þar er ekkert undan-;
færi. Það er ekki annað sýnt en fisk-
vcrðshækkun sé óhjákvæmileg og
tilsvarandi gengissig. Það gengissig
má ekki fara út í verðlagiö og helst
ekki koma fram á gengistryggðum
lánum.
P.S. (Mörgum brá í brún þegar
f jármálaráðherra lýsti þeirri skoöun
sinni aö strika bæri yfir skuldir út-
gerðar við opinbera sjóði. Þær skuld-
ir gætu sjóöirnir afskrifað hvort sem
er og það er í mörgum tilfellum s jálf-
sagt hárrétt. En, þetta gengur þvert
á hugmyndir þorra þjóðarinnar um
meöferð opinbers fjár og eignarrétt.
Mönnum finnst ótækt aö verðlauna
þá sem knúiö hafa fram tilskilin leyfi
og lán til óábyrgra f járfestinga með
því að gefa þeim eftir skuldahalann.
Meiningin hlýtur að vera sú aö viö-
komandi missi eignarréttinn til sjóð-
anna hvemig sem rekstrarformiö
verður s vo eftir þaö uppg jör).
Dr. Björn Dagbjartsson,
forstjóri Rannsóknastofnunar
fiskiðnaðarins.
• „Það er ekki annað sýnt en fiskverðs-
hækkun sé óhjákvæmileg og tilsvarandi
gengissig. Það gengissig má ekki fara út í verð-
lagiö. . .”