Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.1983, Blaðsíða 13

13
AÐFÖR AÐ
ÞJÓDERNINU
Morgunblaðiö skýrir frá því sl.
sunnudag að um ellefu ára skeið hafi
einhverjar undirtyllur í mennta-
málaráðuneytinu unnið markvisst að
því að fella niöur kennslu í Islands-
sögu. Og er nú svo komið að einungis
eru kennd 120 ár af þeim ellef uhundr-
uöum sem taiiö er að byggð hafi ver-
ið í landinu. Námsefni þetta er svo
takmarkað viö landnámsöld (870—
930), upphaf átjándu aldar og sögu
móðuharöindanna og aö lokum um
Jón Sigurösson og samtíö hans.
Ekki telja skólarannsóknarmenn
ástæðu til þess að kenna börnum um
gullöld Islendinga, öllu varðandi
Snorra Sturluson og samtíð hans er
sleppt, ekkert rætt um gamla sátt-
mála, ekkert um siðaskiptin, ekkert
um upphaf einokunar í landinu og
þegar fjallaö er um Jón Sigurðsson
er öörum forustumönnum, t.d. Fjöln-
ismönnum,sleppt.
Böm sem þannig læra um söguna
vita álíka mikið eftir lesturinn og
ferðamaður sem rennir augum yfir
leiðbeiningabækling meðan hann
bíöur eftir flugvél sinni.
Haraldur Blöndal
Hvaðan er valdið?
Nú vita þaö allir aö alþingi hefur
ekki gefið nein fyrirmæli um það að
hætta eigi kennslu í Islandssögu.
Ekki er heldur vitað til þess að ráð-
herrar hafi haft slíka forheimskun á
stefnuskrá sinni. Og er þá spuming-
in, hvaöan undirtyllum kemur það
vald að fella niður heilar námsgrein-
ar?
Mér sýnist að nauðsynlegt sé fyrir
menntamálaráöherrann aö koma á
nokkmm kennslustundum í stjórn-
lagafræði handa starfsfólki sínu,
svona til þess að það átti sig á því
hverjir stjórna í þessu landi og
hvemig ákvarðanir eiga aö vera
teknar.
Og það er ljóst að foreldrar geta
tæpast setið aðgerðalausir meðan
verið er að þurrka út alla kennslu í
sögu landsins. Því eins og sagt er í
leiðara Morgunblaðsins sl. þriðjudag
„hefur það verið viðtekin skoðun, að
tilvera Islendinga sem sjálfstæðrar
þjóöar mætti rekja til tungunnar og
sögunnar. Nú liggur sem sé fyrir að
deild innan menntamálaráöuneytis-
ins við Hverfisgötu hefur ákveðið að í
gunnskólum á Islandi skuli hætt aö
kenna sögu þjóðarinnar. Hvenær
kemur rööin að tungunni?
Sagan af
Jóni Sigurðssyni
Eg hef fylgst með því að dóttir
mín les í skóla í vetur bók um Jón
Sigurðsson og samtíð hans. Þessi bók
er ágæt samantekt um störf Jóns og
vitanlega á að segja frá störfum
hans. Hinu er hins vegar ekki aö neita
að margt í þessari bók virkar hálf-
hjákátlega, eins og t.d. kenningar
um að Jón hafi fengið kosningarétt-
arhugmyndir sínar frá verkamönn-
um í Bretlandi. Þá er því haldið fram
að konur hafi ekki fengiö kosn-
ingarétt til sveitarstjórnar fyiT en eft-
ir aldamót, þótt sett hafi veriö lög
1882 um rétt kvenna til þess að kjósa
til sveitarstjórna. Þá er því haldið
fram að embættismenn á Islandi hafi
verið andstæðingar Jóns og blindir
þjónar „danska valdsins” þó að all-
ir viti að margir af helstu stuðnings-
mönnum Jóns vora háembættismenn
á Islandi, enda veit ég ekki til þess að
menn hafi greint á um landsréttindi
íslendinga þótt einstaka sinnum hafi
orðið ágreiningur um leiðir.
En þaö sem helst er þó galli á bók-
inni er aö lítið er skýrt frá öðram for-
ustumönnum Islendinga og með því
að bömin hafa ekki fengið að læra
neitt um aðdragandann á starfi Jóns
þá skortir þau samhengið í söguna.
Nauðsynlegur
utanbókarlærdómur
Sú kona, Erla Kristjánsdóttir,
sem hefur haft forastu um að fella
niður kennslu í Islandssögu segir í
Morgunblaöinu að nú eigi að hætta
að kenna bömum söguna meö hliö-
sjón af fróðleik heldur eigi aö láta
þau skilja hana. Mér er spum:
Hvernig getur bam skiliö þaö sem
það ekki kann? Hvernig getur bam
t.d. áttað sig á falli þjóðveldisins
nema að læra um átök Sturlungaald-
ar og vita deili á mönnum eins og
Gissuri Þorvaldssyni, Kolbeini
unga, Sturlúúgum og Guðmundi
biskupi Arasyni? Hvernig getur bam
skilið stjómmálabaráttu Jóns Sig-
urösonar án þess að hafa heyrt um
Skúla fógeta, Magnús konfernsráö
eða JónEiríksson?
Og hvernig geta menn lært án
þess aö læra utan aö. Ég veit ekki til
þess að nokkur fróðleikur verði til af
sjálfu sér — en kannski heldur fólkið
í skólarannsóknadeildinni, aö menn
geti skiliö hluti án þess aö læra þá
fyrst.
Erla Kristjánsdóttir segir að aðal-
tilgangur sögunnar sé að hjálpa fólki
til þess aö skilja nútímann betur. Eg
veit ekki hvaöa tímabil sögunnar ég
verö aö læra til þess aö skilja frú
Erlu. En hitt veit ég að sú gamla
sögukennsla sem Islendingar hafa
alist upp við hefur ekki orðið mönn-
um til tjóns heldur til þess að
tslendingar vita almennt meira um
uppruna sinn en aðrar þjóöar. Og
þeirri stefnu veröur aö halda áfram.
Haraldur Blöndal.
Snorra Sturluson
eða samfélag bavíana?
— opið bréf til menntamálaráðherra
Menntamálaráðherra, Ragnhildur
Helgadóttir!
Átök þau sem mest er frá sagt um
þessar mundir í heimsfréttunum
snúast um hvort og þá hvernig þjóðir
og þjóðarbrot fái staðiö vörö um
tilvera sína. Ríkur þáttur þeirrar
tilveru er þjóöarsaga og þjóðararf-
leifð. Afghanir og Palestínumenn
sækja þangaö baráttustyrk sinn.
Eistlendingar, Lettar og Litháar
reyna að standa vörö um þetta
„þjóðarsjálf” þótt þeir hafi misst
lönd sín og ríki. Baráttan er frétt-
næm þegar hún er blóðug.
Uggvænleg
frásögn
Þjóð getur glatað þeim
verðmætum sem felast í þjóðarsögu
og þjóöarfleifð án átaka. Hún getur
tapað slíkum verömætum á vegferð
sinni þótt enginn taki þau af henni.
Hún getur meira að segja gefið þau
frásérsjálf.
I Morgunblaðinu sunnudaginn 13.
nóv. sl. er frásögn eftir Guömund
Magnússon um umritun Islandssög-
unnar fyrir skyldunámsskóla. I
sama blaði er viðtal við námsstjóra
samfélagsfræöslu um sama efni. öll
er þessi frásögn uggvænleg. Eg geri
fúslega þá játningu að mér brá
óþægilega við lesturinn.
Ákveöið hefur verið að fella niður
ýmsar kennslugreinar, þ.á m.
Islandssögu, sem sjálfstæðar náms-
greinar í skyldunámsskólum og um
leið falli brott úr námsefni á því
skólastigi fræösla um heil 900 ár á
vegferð þjóöarinnar. Þjóöarsagan,
þjóðararfleiföin, eins og við þekkjum
hana verður sum sé ekki lengur til í
skyldunámsskólum landsins.
Hlutdrægt
námsefni
Hver er ástæðan? Islandssagan
eins og hún hefur verið rituð er hlut-
dræg lýsing á sögu þjóðarinnar,
segir námsstjórinn. Því skal sú
lýsing brott felld. Hvers vegna?
„Námiö á aö vera raunvirkara,”
er eftir námsstjóranum haft. Raun-
virkara? — Enn ein orðaflækjusmíð
engrar merkingar til þokukenndrar
tjáningar á reikandi hugsun gervi-
vísinda í þeim eina tUgangi gerð að
varpa blæ yfirborðsþekkingar yfir
óljósan ruglanda. Eins konar
málfræöUegur voodooismi; málkukl
nútíma alkemista, samanrimpingur
gats og rifu eins og nýju fötin keisar-
ans.
Skipulögð
skipuþætting
Hvernig verður svo nám „raun-
virkara”? M.a. með „skipulagðri
skipuþættingu” svarar gúrúinn. Það
merkir á mæltu máli aö hræra
saman í graut átthagafræði, Islands-
sögu, mannkynssögu, landafræði,
félagsfræði, mannfræði, sálarfræði,
hagfræði, stjómmálafræði, þjóö-
háttarfræði, vistfræði, umferöar-
fræðslu, félagsmálafræöi, bindindis-
fræðslu, kynferöisfræðslu, jafnréttis-
fræöslu, umhverfismálum og starfs-
vaU. Láta svo slettu á hvers manns
disk sem hver maður éti. Mót flökur-
leika og uppsölu komi spU og leikir
(„ýtarefni” (sic), s.s. skyggnur,
hljómsnældur, spjöld, kort og jafnvel
spil , segir gúrú). Móti þembu faUi
niður ÖU próf. Hver getur svaraö
spumingu upp á bókhveiti sem bara
hefur fengiö hafragraut? Hver getur
svarað um ísland á þjóöveldisöld
sem bara hefur kynnt sér samfélag
bavíana? (ekki aulafyndni, heldur
raunverulegt vandamál íslenzkra
grunnskóla ef marka má lýsingu
Mbl.)
Sighvatur Björgvinsson
Hver var Snorri
Sturluson?
FíflskaparmáUn eru því miður
það sem minnstu máU skiptir. I
skjóli „nýrrar vitneskju um nám og
þroska bama sem rannsóknir í sálar-
fræði hafa fært okkur” og til þess að
„nemendur öðlist skUning á vanda-
málum nútímans” hafa yfirvöld
íslenzkra fræðslumála afráðiö aö
feUa niður úr námsefni grunnskóla
ýmsa rismestu þætti í íslenzkri
þjóðarsögu. Ákveðiö er aö nefna ekki
á nafn ýmsa kunnustu Islendinga í
900 ára sögu þjóöarinnar, því skóla-
rannsóknadeUd menntamála-
ráöuneytisins þykir lýsingin á þeim
of hlutdræg og „torveldi nemendum
réttan skilning á vandamálum
samtímans”. MUU spjalda skóla-
bóka tU 15 ára aldurs nemenda
rekast menn því væntanlega ekki á
nöfn eins og Snorri Sturluson, Sturla
Þóröarson, Þóröur kakaU, Gissur
Þorvaldsson, Kolbeinn ungi, Jón
Loftsson, Hrafn Sveinbjarnarson,
Þorvaldur Vatnsfiröingur. Um
gullöld íslenzkra bókmennta segir
ekkert. Biskuparnir Jón Arason og
Brynjólfur Sveinsson veröa ekki
fremur nefndir á nafn en Hallgrímur
Pétursson. Hvorki Ámi Oddsson og
erfðahylUngin né SkúU Magnússon
og innréttingamar koma þar við
sögu. Jörand hundadagakóng muna
ungir lslendingar ekki lengur nema
svo vUji tU aö þeir hafi haft af honum
kynni fyrir tilverknað Jónasar Árna-
sonar.
Hvers vegna?
Hvers vegna má ekki nefna nöfn
þessara manna og annarra
samtíðarmanna þeirra í kennslubók-
um skyldunámsstigs? Vegna þess aö
of mikið hefur verið gert úr þessum
mönnum er svarið.
Hvers vegna má ekki fræöa
nemendur um tímaskeið þeirra og
verk þeirra? Vegna þess að shkt tor-
veldar nemendum að skilja vanda-
mál samtímans er svarið.
Vitneskja um Snorra Sturluson og
verk hans torvelda sem sé íslenzkum
ungUngum aö skilja „vandamál
samtimans”! Þetta er rakiö til
„nýrrar vitneskju um nám og þroska
bama, sem rannsóknir í sálarfræði
hafafærtokkur.”!
Þar að auki bætir námsstjóri viö
aö sá tími sé nú aö baki þar sem
sagan á að skipa fyrsta sætið í sögu-
kennslu í staö nemandans. M.ö.o.
námsefniö á aö þoka fyrir
nemandanum. Myndi námsstjóri
leita sér læknishjálpar hjá lækni sem
kennt heföi verið samkvæmt því boð-
orði? Eða ætlar námsstjórinn fram-
haldsskólunum aö vinda ofan af
þeim hnykU sem grunnskólunum er
ætlaöað vrnda upp á?
Samfélag bavíana
Meö því að fella 900 ár niður úr
sögu íslenzku þjóðarinnar búa menn
sér auðvitaö til talsvert svigrúm í
námsskrá skyldunámsstigsins.
Hvernig er þaö notaö? M.a. með
fræðslu um samfélag bavíana sem
væntanlega nýtist þá uppvaxandi
kynslóð miklu betur til skilnings á
vandamálum nútímans en frásögn
um samfélagshætti Islendinga á
þjóðveldisöld. Væntanlega gætir ekki
heldur neinnar hlutdrægni í frá-
sögnum Námsgagnastofnunar af
bavíönunum. Enginn bavían þar
öðrum meiri. Allir sömu aparnir.
Af Eistum,
Lettum og Litháum
I frásögn Guðmundar Magnús-
sonar segir orörétt um þessi ósköp:
„aö kennarar á framhaldsskólastigi
séu hikandi við að taka afstööu til
námsefnisins og beri því viö, að þeir
þekki þaö ekki nógu vel, né heldur
þær hugmyndir í kennslu og upp-
eldisfræðum, sem þar liggja aö
baki”. Sjá menn ekki fyrir sér undir-
dánugan og hikandi framhaldsskóla-
kennara í Lettlandi svara hhöstæöri
fyrirspum um mat hans á nýjustu
niðurstöðum fræðsluyfirvalda í
Moskvu um námsefni í þjóðarsögu
Letta er samrýmst geti „nýjustu
kenningum í sálarfræði” og auöveld-
aö geti lettneskum ungUngum aö
skilgreina „rétt” „vandamál nútím-
ans”.
Á öörum staö í grein Guðmundar
segir svo:
„Sumir kennarar viöurkenna þó í
einkaviöræðum (leturbreyting mín)
aö hugsanlega kunni breytingin að
hafa gengið of langt.... og eins megi
líta svo á, að það sé metnaðarmál
hverrar þjóöar og jafnvel nauösyn-
legt fyrir samheldni hennar („viöur-
kenna í einkaviöræðum!”) að upp-
vaxandi kynslóðir hafi yfirlitsþekk-
ingu á öllum öldum þjóöarsögunnar.
Þessum skoöunum hefur þó ekki
verið fylgt eftir í ræðu og riti á
opinberum vettvangi.”
Að verða hugsað til Eista, Letta og
Litháa er eitt. Að geta afstýrt því að
þjóðarsaga Islendinga sé þannig
leikin í námsskrá skyldunámsstigs-
ins er annaö. Þaö getur mennta-
málaráðherra. Eg spyr um vilja
þinn, Ragnhildur Helgadóttir.
Sighvatur Björgvinsson,
fyrrv. alþingismaður.