Dagblaðið Vísir - DV - 14.02.1984, Side 13

Dagblaðið Vísir - DV - 14.02.1984, Side 13
13 DV. ÞRIÐJUmGUR 14. FEBRUAR19B4. Dans ímyndunarínnar Margar skýringar eru á verö- bólgu. Hér er ein: Þegar látið er sem ímyndaðar stærðir séu raun- verulegar verður afleiðingin verð- bólga. Dæmi: 2 + 3 = 4 Látum töluna 2 tákna eitthvert til- búið hlutfall fyrir laun, töluna 3 tákna eitthvert hlutfall fyrir annan kostnað við framleiðslu, en töluna 4 tákna eitthvert hlutfall fyrir útflutn- ingsverömæti framleiöslunnar. Meö gengisfellingarímyndun gekk dæmið upp: 2 + 3 = 5 (ímyndun) I vor ákvaö ríkisstjórnin að kveða niður verðbólgu dæmisins í eitt skipti fyrir öll. Og í dag gengur það upp án verulegra falsana: 1+3 = 4 Meðöörumorðum: Miklarlauna- lækkanir. Annar framleiðslukostn- aður þó dýr sem áður. Laun og ann- ar kostnaður til samans jafnast nú á við útflutningsverðmæti og það er engin ímyndun. Svo dæmi sé tekið af útgerð og fiskvinnslu: Hlutur skips- hafnar mun lægri en áður, útgeröar- hlutur hins vegar talsvert hærri og heildarfiskverð auk þess meira. Til að fiskvinnsla geti greitt útgerð hærra fiskverð hafa laun fólks í fisk- iðnaði verið lækkuð mikið. Þaö sem ríkisstjórnir gerðu áður, aöallega í krafti gengisfellinga, gerði þessi aðallegameð láglaunalögum. Þjóðarhagur og rækja Til að sanna árangurinn fyrir þjóöinni sitja óskaböm hennar, hag- fræðingamir, og reikna út afkomu togara, báta, fiskvinnslustöðva og svo framvegis — allt nema afkomu heimilanna. Dæmin ganga upp án verulegra falsana. Þá fara fjöl- miölamaskínurnar í gang og útmála fyrir þjóðinni að loksins, loksins sé bara dálítið tap og togaraflotanum, bátaútvegur standi á sléttu og jafn- vel ágóöi í sumum greinum fisk- vinnslu. Ráðherrar dansa í kringum ríkis- stjórnarborðið. Fortíð fléttast nútíð og glaðlega raula þeir kraftbirting- arþulu framtíðarinnar: Síld ofveidd. Mikill var þjóðarhag- ur þá. Loðna ofveidd. Mikill var þjóðarhagur þá. Skipumfjölgaðum of og f jölgar enn. Mikill er þjóðar- hagur. Þorskur ofveiddur. Mikill er þjóðarhagur. flughöll í bygg- ingu. Mikill er þjóöarhagur og þökk sé U S A. Keyptir dýrir, spameytn- ir bílar. Mikill er vor hagur og þökk sé þjóðinni. Við olíukreppum og öll- um kreppum bregöumst rétt — húrra! Húrra fyrir fortíð og nútíð! Þáeinuereytt, eyðumöðru! Fram- tíðin er vor, húrra! Um leið opinberast framtíðin hin- um fagnandi ráðherrum í rækju. Ríkisstjómarborðið svignar undan rækju. Stjórnarráðið bólgnar út af rækju. Enginn sér út úr augum fyrir rækju. Sjórinn er rauöur af rækju. Öll skip fylla sig rækju. — Framtíðin erírækju,húrra! Olíukreppa og 35 þúsund árslaun Á áttunda áratugnum fengu Is- lendingar full yfirráö á miðum sín- um. Allir sem vildu og voru í nógu sterkri stjómmálaaðstöðu gátu keypt skuttogara á gjafakjörum. Á sama tíma versnuðu rekstrarskil- yrði þeirra vegna mikilla olíuverðs- hækkana og af sömu ástæðu hækkaði smíðaverð skipa. Ekki voru reynd hagkvæmari rekstrarform eins og t.d. flökun og f rysting um borð í skip- unum, heldur var kostnaöaraukan- um velt út í verðlagið með afleiðing- um sem allir þekkja. I ársbyrjun 1979 var ástandiö orðið svo slæmt að ástæöa þótti til að verðlauna óhag- kvæman rekstur atvinnutækjanna með kaupskerðingu, en þaö var gert í krafti Olafslaga. Einnig þótti ástæða til að gera reksturinn enn óhag- kvæmari meö því að fjölga skipun- um. Skuttogarar vom þá 76 talsins en em nú 104 eða 28 fleiri. Með því móti hefur verið tryggt að minni afli kemur í hlut hvers og eins, meiri eðanýtta, b,c,....? olíueyðsla er á hverja aflaeiningu og fiskgæði lakari vegna lengri veiði- túra. Togararnir 28 hafa kostað vægt áætlað á núgildandi verðlagi yfir 5 milljarða króna, eöa sem svarar 20 til 35 þúsund árslaunum láglauna- manna eftir því hvort miðað er við laun fyrir fimm árumeða laun núna. Þá hefur ekki verið reiknaður allur hinn óþarfi rekstrarkostnaöur og tap vegnaverrifiskgæða. Þettaerufjár- munirnir sem áttu að fara til iðnað- aruppbyggingar, fiskirækta'r og til kynningar á nýrri útflutningsfram- leiðslu, svo eitthvað sé nefnt. Hið stóra ef Ef (ansi stórt ef) togurum hefði ekki verið fjölgað, en brugöist við versnandi rekstrarskilyröum þeirra til dæmis með breytingum á þeim í frystiskip, og 5 milljarðarnir notaðir í áður nefndum tilgangi, gæti hluti athafnalífsins ef til vill verið með þessumóti: Togarar lönduðu frystum flökum er væru of góð til að fara í 1. flokk, auk fullnýttra úrgangsafurða. Sumt af flökunum færi hugsanlega beint til sölu á erlendum markaöi, en stærri hluti til framleiöslu innanlands á 1. flokks fiskréttum í f jölbreyttu úrvali. Þrátt fyrir tollgirðingar um suma erlenda markaði væru þeir eftirsótt- ari en fiskréttimir sem nú eru fram- Kjallarinn ARNI HELGASON SJOMAOUR, GREIMIVÍK b) 2,00 + 2,70 = 4,70 (án ímyndun- ar, c) 2,50 + 2,50 = 5,00 (án ímyndun- ar). A, b, c væri tiltekiö tímabil er gæti orðið upphaf að lengra stafrófi, en sem líklega yröi ríkisstjómum um megn aö læra til enda. — Eins og fyrr væri fyrsti liöurinn tákn fyrir laun, næsti liður tákn um hagkvæm- ara rekstrarform atvinnutækja og m.a. fækkun skipa, en útkoman til hægri tákn um rauverulega hækkun jók þessar greiöslur verulega og á kostnað launafólks að sjálfsögðu. Önnur viðbrögð gegn háum olíu- kostnaði allt of margra skipa heillar þjóðar eru helst kaup á „neyslu- grönnum” einkabílum fyrir fé úr al- menningsbuddunni og kvótakerfi er mun marka upphaf næsta taprekstr- aráratugar veiðiflotans — og sem fyrr mun almenningi ætlað aö bera tjónið. Og ekki er nóg meö að veiðiskipin séu allt of mörg, fiskvinnsluhús illa nýtt og bræöslustöðvar verkefnalitl- ar, heldur skal bæta gráu ofan á skuggalega ofveiöi fyrri ára og kippa grundvelli einnig undan rækju- vinnslu með fljótfærnislegri offjár- festingu í þeirri grein. Er þó líkleg- ast aö vinnsla í landi á úthfasrækju sé úrelt og of dýrt fyrirkomulag eins og reyndar hraðfrystúönaðurinn all- ur og ísfiskveiðar togara. Afkomutrygging — Valda- missir Verkalýðshreyfingin er á tíma- mótum að loknu fimm ára undan- haldi. Með Olafslögum var kaup- máttur launa skertur ár eftir ár. Þau þóttu ekki ganga nógu langt í þeim efnum og í vor leiö var pol-ty-lögum beitt í þeim tilgangi sem nú hefur náðst, að gera kjör almennings hin verstu um langt árabil. Enn einu sinni hafa stjórnvöld komiö til úðs við forráöamenn hinna úla reknu at- „ Togararnir 28 hafa kostað vægt áætlað á núgildandi verðiagi yfir S milljarða króna, eða sem svarar 20 til 35þúsund árslaunum láglaunamanna eftirþvihvort miðað er við laun fyrir fimm árum eða laun i dag." leiddir utanlands og úr 2. eða 3. flokks hráefni. Færra fólk starfaði í fiskiðnaði, enda hann sem annar iðn- aður þá all-tæknivæddur, en hins vegar fleira fólk í margvíslegum iðn- aðarstörfum, ýmsum þjónustugrem- um, fiskirækt og fleira. Rafúnur full- nægðu túgangi sínum. Athafnalífið væri fjölbreyttara, byggðú- landsúis hefðu af því hag en ekki helsi, og meiri þörf væri á menntuðu fólki. Ennþá geta ímynduö ef orðið aö raunveruleika, þó vandinn vaxi með hverjum degi á meðan .stjórnvöld hafast ekki að. Undirritaður hefur tekiö þetta ,,ef” til umfjöllunar á öðr- um vettvangi og hér verður ekki far- ið nánar út í þá sáúna. Aðeins skal bent á aö verðbólgu dæmisins í upp- hafi greinarinnar (2 + 3 = 4) var og er hægt að kveða niöur á annan hátt en með léttvægu ríkisstjórnarað- feröinni 1+3=4. Dæmiö gæti litiö þannig út í mjög eúifaldaöri mynd: a) 1,50 + 2,80 = 4,30 (án ímyndun- ar), útflutningsverðmæta vegna meiri gæðaframleiðslu, en ekki ímynduð hækkun með gengisfeúúigu. Almenningsbuddan og kvóti Engar ríkisstjórnir hafa horfst í augu við olíukreppu skipaflotans, sem þó fór aö segja til súi fyrir meira en áratug. Þvert á móti hafa þær stuðlað að hærri og hærri greiðslum til fiskvinnslu og sjávarútvegs og meö þeim afleiðingum að forráða- menn atvinnugreinanna hafa ekki séð ástæðu tú að breyta úreltum at- vinnuháttum. Núverandi ríkisstjóm vinnuvega og veitt bókhaldsþjón- ustu. Nú er ímyndunaraflið ekki virkjað með gengisfeúmgu krónunn- ar, heldur gengisfelúngukjara. Báð- ar aðferðirnar þjóna sama tilgangi: að debet-kredet vegi salt á „núll- grunninum” svo að forráðamennirn- ir geti únyndað sér að rekstrarform- ið sé nær gallalaust en ekki úrelt og gamaldags eins og sannast á afkomu heúnilanna. Hagur almennings í þessu landi verður lítt betri þó sett verði í gildi opinber „afkomutrygging”. Afkoma þjóðar er meðal annars háð fram- leiöslutækni en ekki skrifræði — og sjálfsvirðingu en ekki ölmusu. Væri • „Þá fara fjölmiðlamaskínurnar í gang og útmála fyrir þjóðinni að loksins, loksins sé bara dálítið tap á togaraflotanum, bátaút- vegurinn standi á sléttu og jafnvel ágóði í sum- um greinum fiskvinnslu.” þó súkur styrktarsjóður hugsanlegur sem skammtíma neyðarúrræði en þá og því aðeins að launagreiðendur sjálfir sæktu um hýruna og þá aðeins þeir er ekki sjá sér fært fyrir sakir lé- legs rekstrarfyrirkomuiags aö borga f ólki f uUt kaup fyrir vinnu sína. En afkoma almennings verður þá fyrst tryggð til langframa þegar f lokkavaldið missir tök sín á atvinnu- lífi sem annarri íslenskri mennúigu; þegar þaö hættú- að beita súium morgunblöðum sem síðdegisblöðum til að misbjóða og misþyrma heú- brigðri hugsun; þegar þetta sama vald hættir að þröngva sér inn í raðir verkafólks sem menntafólks til aö slæva meðvitund og afbaka þekk- ingu; — þá fyrst verður von um tryggari afkomu. Hið þegjandi samkomulag Spurning er hvort eigi að láta úggja lengur í þagnargúdi hið þegj- andi samkomulag um skiptingu eignarhalds, ábyrgöar og launa. Ekki er nóg með aö kjörúi séu húi verstu, heldur er nú verið að deúa út sameiginlegri auðúnd þjóðarinnar í útvaldar, margvíslega mislagðar hendur, og það gert samkvæmt skáldskaparvottorðum, eða ef þau skortir, þá samkvæmt hinni „bestu” yfirsýn vinamargrar skömmtunar- nefndar, en ábyrgðin er ráðherra og Alþingis. Þá er í undirbúningi útsala á eignarhlutum ríkisins í fyrirtækj- um landsmanna og kökunni væntan- lega skipt í hlutfaúi við valdakvóta flokkanna: Flokksins. En eigi eúihverjir tilkall í eignirn- ar er það fólkið sem með starfa sín- um hefur unnið fyrir þeún og þarf þó enginn að eiga þær. Viðurkenning á því gæti orðið fyrsta skrefiö til sjálfs- eignarforms er hægt og sígandi leysti af hólmi, ekki aðeins eignar- hald ríkis og sveitarfélaga, heldur einnig steúirunnið „samvinnu”vald og er tímar úða fram aút annað vald auðs ogflokka. Verkalýðshreyfingin er á túna- mótum. Mörg ár eru liðin síðan sýnt var aö ekki yrði lengra komist með úreltum baráttuaöferöum og röng- um markmiðum. Laun eiga ekki að setja þann er þiggur í þjónustuhlut- verkundirríkjandivaldi. Launallra starfsmanna eru ekki einungis vúcu- eða mánaðarlegar greiöslur, heldur einnig vöxtur og viðgangur fyrir- tækjanna sem eru orðin til af vúinu þeirra, þó enn um stundarsakir og vegna þjóðfélagsforms séu oftast á nafni annarra. Mótun menningar Hvemig breytmgar þróast í þess- um efnum er háð vújastyrk þeirra sem hlut eiga að máú. Vilji sterk- ustu flokksaflanna er að styrkja völd sín og áhrif tú mikilla muna frá því sem nú er. Sem fyrr verður öú áhersla lögð á þjónustusemi húis al- menna launþega gagnvart þiggjend- um vúinu og eigendum flokka og menningúi mótuð samkvæmt því í húiu mikla áróðursapparati sem nú er í burðarúðnum. Það sem dettur inn um blaðalúgur heimúanna flesta morgna eða síðdegis verður sem sak- leysið uppmálað í samanburöi við hitt sem margefldir svarthöfðar, davíðar og goúatar munu tilreiða á skjánum. Verkalýðshreyfingin hlýtur einnig aö gera upp hug sinn og þá jafnt um gróin flokkatengsl sem ný markmið og nýjar leiðir. Ekki er sæmandi að taka lengur þegjandi við því sem er skammtaðúrhnefa. Það er ef til vúl dæmi um afbökun þekkingarinnar að forystumenn hreyfingarinnar, jafnt hagfræðingar sem flokksuppalning- ar, viröast telja sitt eina hlutverk vera, aö deila við kollega súia á hin- um kantinum um stigsmun verð bólguspádóma eöa annarra þjóð- hagstaúia en ekki að fjalla um eðlis mun skoöana á framleiðslutækni sem fjölmiðlun, eignarhaldi sem ábyrgð, og öðru því sem mótar þjóð- félagsgerö. Eða hefur slævð meðvit- und gert þennan skoðanamun að engu?

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.