Dagblaðið Vísir - DV - 09.06.1984, Page 19

DV. LAUGARDAGUR 9. JUNI1984.
19
Kvikmyndir
Kvikmyndir
Kvikmyndir
Kvikmyndir

AUSTURLENSK
KVIKMYNDAGERÐ II
- JAPAN
'JaPansh7t ■■■41
n'Vn'"*>nn.Otfæ*?u‘,a9erðaP
Það land í SA-Asíu sem hefur
þróað kvikmyndaiðnað sinn einna
lengst er líklega Japan. Samt sem
áður á kvikmyndaiðnaðurinn þar
nokkuð erfitt uppdráttar. Upp úr
1960 fór að síga á ógæfuhliðina, en þá
varð sjónvarpið að verulega skæðum
keppinaut.
Á sl. ári voru til dæmis seldar 174
milljónir aðgöngumiða aö kvik-
myndahúsum, sem er aöeins 1/6 af
því magni sem selt var 1958. Þetta
svarar til að hver Japani fari aðeins
rúmlega einu sinni á ári í kvik-
myndahús. Þó hefur aösóknin aukist
lítið eitt á undanfömum árum, en
vegna þess hve kvikmynda-
iðnaðinum og dreifingarkerfinu er
stjórnað af fáum en stórum kvik-
myndaverum, sem virðast ráða
lögum og lofum í þessum iönaði, þá
má ætla að ekki verði miklar breyt-
ingará næstunni.
Japönsk kvikmyndagerð er í
margra hugum lítið annað en my ndir
af öskrandi samurai-stríðsmönnum
sem eru að slátra hver öðrum. Það
eru raunar framleiddar nokkrar
þannig myndir, því þessar ofbeldis-
kenndu samurai-myndir tilheyra
flokki mynda sem Japanir kalla
„jidaigeki” myndir.
Sterk kvikmyndaver
„Jidaigeki” myndir fjalla um á-
kveðin tímabil í sögu Japans og eru
t.d. byggðar á kabuki-leikritum, at-
burðum úr borgarastyrjöldinni á 16.
öld og lífi kaupmanna á 17. og 18. öld.
Þar sem Japanir eru mjög ná-
kvæmir í eöli sínu hafa þeir flokkaö
kvikmyndir sínar niður í marga und-
irflokka. Þar má nefna öfgafullar
gamanmyndir, myndir sem fjalla
um fyrirmyndarmæður, unglinga-
myndir, dramtískar myndir, myndir
um japönsku mafíuna og svo „djarf-
ar” myndir, sem nú eru um 70% af
allri kvikmyndaframleiðslu Japana.
Ef við lítum aðeins nánar á
hvernig kvikmyndaiðnaðurinn er
uppbyggður, þá kemur í ljós að það
eru aðeins 4 fyrirtæki sem framleiða
flestallar myndirnar. Fimmta
stærsta fyrirtækið, Daiei, ákvað aö
hætta kvikmyndagerð fyrir nokkrum
árum og snúa sér í þess stað að
rekstri vörumarkaða. Hin fyrirtækin
Toho, Shochiku, Toei og Nikkatsu
sérhæfa sig í gerð einhverra áður-
nefndra kvikmyndaflokka. Flestar
„djörfu” - myndanna koma frá
Nikkatsu, meðan Toho framleiöir
myndir fyrir unglinga og væmnar
myndir um líf hins almenna borgara.
Góð tækni en ...
Likt og tíðkaðist áður fyrr í Holly-
wood eru flestir japanskir leikarar
og leikstjórar samningsbundnir einu
af þessum stóru kvikmyndaverum.
Eins og á hinum almenna vinnu-
markaöi, þá tíðkast ekki aö leikstjór-
ar og leikarar skipti um vinnuveit-
endur. Það hefur kvisast út að sum
kvikmyndaveranna hafa ráöið til sín
glæpamenn úr japönsku mafíunni til
þess aö halda uppi aga og viðhalda
ótta meðal startsmanna sinna. Ariö
1950 reyndi einn leikari að ráöa sig
hjá öðru kvikmyndaveri en varð
skömmu síöar fyrir líkamsárás þar
sem hann hlaut alvarleg andlitslýti.
Þegar horft er á japanskar kvik-
myndir kemur strax upp I hugann
hve vel þær eru unnar. Þaö er vegna
þess að flestir leikstjóramir hafa
eytt allri sinni ævi í að gera sömu
gerð af myndum aftur og aftur. Svo
virðist sem Japanir noti sömu
tæknina við kvikmyndagerð og í
öðrum iðnaði, þ.e. taka sér einhvern
góðan hlut til fyrirmyndar, endur-
bæta hann og endurtaka siðan aftur
og aftur. En því miður, þá virðist
efnisinnihald myndanna vera í al-
gjörri andstæðu við tæknileg gæði
þeirra. Til dæmis eru margar þess-
ara „djörfu” mynda framleiddar af
einum besta kvikmyndagerðar-
manni Japana, þótt efnið sé næstum
ekki neitt. Því miður virðist þessi
hnignun japanskrar kvikmynda-
gerðar hafa gert þaö aö verkum að
margir mjög góðir kvikmynda-
gerðarmenn hafa snúið sér aö öðru.
Myndir fyrir útlendinga
Tveir þekktustu japönsku leik-
stjórarnir innan Japans eru líklega
Tai Kato, sem sérhæfir sig i gerð
glæpamynda, og Tatsurai Ktuna-
shiro, sem er óhemjuvinsæll i Japan,
þótt hann sé alls óþekktur erlendis,
en hann hefur sérhæft sig í „djörfu”
myndunum. Japanskir gagn-
rýnendur hafa viljað halda því fram
að þessir leikstjórar setji fram
myndir sínar á svo japanskan hátt
að útlendingar geti ekki skiliö þær.
Leikstjórinn Akira Kurusawa, sem
er vel þekktur á Vesturlöndum, er
aftur á móti hálf-utangarðs I Japan.
Hann er oft ásakaður fyrir að gera
Japanskar myndir eru yfirleitt
tæknilega vel útfærðar en efnid
þykir þunnt.
myndir, sem falla útlendingum í geð,
í stað þess aö vera hrósað fyrir hæfi-
leika sína til að geta höfðað til fleiri
en Japana sjálfra meö myndum sín-
um.
Gott dæmi um þessi mál er nýlegt
atvik. Þangað til Shohei Imamura
Það eru þeir Kurosawa, Mizoguchi
og Oshima. Þessir leikstjórar hafa
meiri áhuga á list sinni en að græða
peninga og þess vegna hafa þeir átt
mjög erfitt með aö fá myndir sínar
fjármagnaðar. Barátta Kurosawa
við kvikmyndaiðnaðinn er orðin vel
þekkt.
Kurosawa er mikill nákvæmnis-
maður í vinnubrögðum og vill hafa
'allt eins fullkomið og hægt er. Þess
vegna hefur hann stundum stoppað í
Staðnað form
og færibanda-
framleiðsla
vann gullpálmann í Cannes 1983,
með mynd sinni BALLAD OF
NARAYAMA, var hann alls óþekkt-
ur utan Japans. Hann hefur sérhæft
sig í gerð mynda, sem fjalla um
ýmsa hluti í japönsku þjóðfélagi,
sem Japanir vilja ekki hafa hátt um,
né vita mikiö um sjálfir. Þetta eru
hlutir, sem japanskir gagnrýnendur
segja að útlendingar geti alls ekki
skilið. Því var Imamura talinn svo
japanskur í kvikmyndagerð sinni að
hann ætti ekki upp á pallborðið neins
staðar erlendis. En um leið og mynd
hans hlaut verðlaunin í Cannes,
komu upp raddir i Japan sem á-
sökuöu hann um aö þóknast út-
lendingum of mikið.
Snillingurinn Kurosawa
Það eru raunar ekki nema 3
japanskir leikstjórar sem bera höfuö
og herðar yfir aðra landa sína hvað
viðkemur viöurkenningu erlendis.
1—2 daga, meðan á kvikmyndatöku
stóð, til að bíða eftir réttu skýja-
myndunum fyrir bakgrunn mynda
sinna. Þetta gerir þaö að verkúm, aö
honum tekst mjög illa að halda sig
við fjárhagsáætlanir. Því er það
mjög skiljanlegt aö Kurosawa, Mizo-
guchi ásamt Ozu gerðu sín bestu
verk upp úr 1960. Þá stóð kvik-
myndaiönaðurinn í mestum blóma
og stóru fyrirtækin voru tilbúin til
þess að f járfesta í listrænum verkum
og taka áhættuna á því aö kostnaður
við myndirnar færi fram úr öllum
áætlunum.
Erlent fjármagn
En með minni aösókn að kvik-
myndum og þrengri fjárhagsstöðu,
hefur þessum mönnum reynst
ómögulegt að gera kvikmyndir í sínu
heimalandi. Kurosawa fór þá leið að
leita fjármögnunar erlendis og gerði
mynd sína DERZU URZALA íSovét-
ríkjunum meö þarlendu fjármagni.
Nýjasta mynd hans, KAGEMUSHA,
var að hluta til f jármögnuð af banda-
riska kvikmyndafyrirtækinu 20th
Century Fox og auk þess hlaut
Kurosawa góðan stuöning frá banda-
risku leikstjórunum og kvikmynda-
framleiðendunum Francis Coppola
ogGeorge Lucas.
Oshima hefur gert siðustu 3
myndir sínar fyrir erlent fjármagn
Og voru bæði VELDI TILFINNING-
ANNA og VELDI ASTRIÐNANNA
gerðar í Frakklandi fyrir franskt fé.
MERRY CHRISTMAS MR. LAWR-
ENCE, með David Bowie í aöalhlut-
verki, var svo gerð í Bretlandi. En
þetta er í sjálfu sér engin lausn fyrir
japanskan kvikmyndaiönað því
aðeins örfáir japanskú- leikstjórar
eru svo þekktir, eins og áður var
sagt, að einhver sé tilbúinn að fjár-
magna myndir þeirra erlendis.
Bjartari tímar framundan
Svo virðist sem á sl. árum hafi
málin aö einhverju leyti snúist tn
batnaöar i japönskum kvikmynda-
iönaöi. Fleiri kvikmyndahús hafa
verið sett á stofn sem ekki eru umlir
jámhæl stóru kvikmyndaveranna.
Eitt þeirra er Cinema Square í
Tokyo, en þar var frumsýnd 1981
myndin SARABA ITOSHI DAICHI,
sem var leikstýrt af ungum leik-
stjóra að nafni Mitsuo Yanagimachi.
Þetta er sjálfstæöur kvikmynda-
gerðarmaöur og eftú- að mynd hans
gekk mjög vel i þessu litla kvik-
myndahúsi bauöst eitt stóru dreif úig-
arfyrú-tækjanna til þess að dreifa
henni umallt land og varð hún meöal
vúisælustu myndanna þaö árið í
Japan. Þetta hefur opnað augu stóru
kvikmyndaveranna fyrir því að þau
geta líka grætt penúiga á myndum
sem aörir framleiða og er það vel.
Einnig hafa sömu kvikmynda-
verúi tekið upp þá stefnu að fylgja í
fótspor bandarísku kvikmynda-
gerðarfyrú-tækjanna og hefja aug-
lýsingar og kynnmgar á myndum
sínum raunar áöur en búið er jafnvel
að framleiða þær. Þannig minnka
þau áhættuna á því að myndin gangi
illa fjárhagslega, ef hún reynist
léleg, því yfirleitt eru nógu margir
búnú að sjá myndúia til að láta enda
ná saman, áöur en upplýsingar um
gæði hennar kvisast út.
rB.H.