Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.1984, Side 10

10
DV. FIMMTUDAGUR 21. JUNI1984.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Reagan Bandaríkjaforseti:
Sundrung Sovétleið-
toga hamlar viðræðum
Reagan Bandarikjaforseti hefur
dregiö nokkuö úr gagnrýni sinni í
garö Sovétmanna upp á síðkastið en
stendur fast gegn þeim samlöndum
sínum sem vilja aö Bandaríkjamenn
taki frumkvæöiö aö endurnýjun viö-
ræöna milli risaveldanna. Þetta er
aö hluta til vegna þess aö hann telur
að Sovétforystan sé innbyrðis klofin
og ófær um aö bregðast jákvætt viö
slíkum málaumleitunum Banda-
ríkjamanna, aö sögn bandarískra
embættismanna.
Þessir embættismenn segja aö
Reagan hafi hafnað sovésku tilboöi
um viöræöur um bann viö smíði
vopna gegn gervihnöttum í síöustu
viku og áskorun frá leiðtogum repú-
blikana í öldungadeild bandariska
þingsins um aö hann beitti sér fyrir
reglulegum leiötogafundum risa-
veldanna einmitt vegna þessara
ástæöna. Þessir embættismenn, sem
ekki hafa veriö nefndir, en rætt hafa
viö blaöamenn um þessi mál, líta á
tilboö Sovétmanna um bann við
vópnum sem beita á gegn gervi-
hnöttum sem tilraun til þess aö leiöa
athygli frá því að Kremlverjar hafi
neitað aö taka upp viðræður um tak-
mörkun kjarnavopnabúnaöar aö
nýju. Þeir segja einnig aö hug-
myndir um reglulega fundi leiðtoga
risaveldanna tveggja sýni grund-
vallarmisskiining á því hvemig sam-
skipti milli risaveldanna fari fram.
Pólitískt leikfang
„Árlegir leiðtogafundir yröu póli-
tískt leikfang, eins og ólympíuleik-
arnir. Þaö yröi stór spuming á ári
hverju hvort fundur yrði haldinn eða
Vandinn ialþjóðamálum liggur iþviað Sovótforystan er gömul og ráðvillt, segir Bandaríkjaforseti.
ekki. Það myndi gera vandamálin
erfiðari en áöur,” sagði einn starfs-
maöur H víta hússins.
Howard Baker, leiötogi repúblik-
ana í öldungadeildinni, sagöi í
vikunni aö stefna bandarískra
stjórnvalda, aö hver leiötogafundur
yrði að vera vel undirbúinn, og
h'klegur til að leiða til jákvæðrar
niöurstööu, væri tímaskekkja. En
starfsmenn Hvíta hússins segja aö
afstaða Bakers sé barnaleg.
Þeir segja aö þótt gott samband
tækist milli Reagans og Chemenko
tryggði það ekki bætta sambúð
ríkjanna. Chemenko getur ekkert
gert opinberlega án samþykkis
kollega sinna sem alhr eru aldraðir
og staðnaðir. „Valdhöfum í Sovét-
ríkjunum hefur ekki gengiö vel. Þaö
hafa aöeins oröiö mannaskipti en
þeir eru alhr aldraðir og þeim
gengur iUa aö halda fuUri stjóm á
hlutunum,” segir bandarískur emb-
ættismaöur.
Reagan hefur haldiö svipuöum
sjónarmiöum fram og sagt aö þaö
kunni að vera áttaviUu aö kenna aö
Sovétmenn vilji ekki taka upp
viðræður að nýju. „Þaö flögrar að
okkur aö kannski þegi þeir af því þeir
vita ekki hvað þeir eiga að segja.
Þeir búa nú við þriöja leiötogann
sem setið hefur frá því ég tók við
embætti,” sagöi Reagan Bandaríkja-
forseti á blaöamannafundi nýlega.
Og margir sérfræðingar um
utanríkismál telja að Sovétmenn séu
ekki færir um aö taka afdráttarlausa
afstööu í utanrikismálum nú.
Hvemig sem þaö annars er er ekki
búist viö að Kremlverjar hyggi á
hreyfingu í viðræðum um takmörkun
vígbúnaöar fyrr en eftir kosning-
amar í Bandarík junum í nóvember.
Dregið úr hörku
En þessi röksemdafærsla
staðfestir andstöðu Reagans viö
eftirgjöf viö Sovétmenn sem hann
telur myndi verðlauna þá fyrú- að
hafa slitið Genfar-viðræðunum á
síöasta ári. En engu aö síður hefur
Reagan farið eftir ráöleggingum
bandamanna sinna og ráðgjafa og
dregið mjög úr hörku sinni í yfir-
lýsingum gegn Sovétmönnum.
Bandarískir embættismenn segja aö
hann skilji aö yfirlýsingar hans um
„heúnsveldi hins iUa” og óheiðar-
leika Sovétmanna kunni aö hafa haft
áhrif á sambúð ríkjanna.
EUin ráögjafi forsetans í utanríkis-
málum sagði aö í viðræðum hans viö
Thatcher, forsætisráöherra Bret-
lands, fyrr í þessum mánuði heföi
hann lýst sig reiðubmnn aö draga úr
ótta Sovétmanna meö því aö viður-
kenna rétt þeirra til viöræðna. Segja
ráögjafar Reagans aö hann sé aUur
af vilja gerður til þess aö sýna
sveigjanleika. Þeir telja að ef
Reagan skilji dyrnar eftir opnar
muni Sovétmenn sjá aö lokum aö
viöræður séu þeim fyrn bestu og
snúa aftur aö samningaborömu.
Mildari tónn í garö Sovétmanna
hefur einnig sitt gildi rnnan Banda-
ríkjanna því flokkur demókrata
hefur gagnrýnt utanríkisstefnu
Reagans mjög og sakað hann um að
auka stríðshættu.
Aðstoðarmenn forsetans segja aö
nú þurfi þolinmæöi og stööugleika,
sem oft skorti á í Bandarikjunum,
vegna áherslu sem lögð er á aö ná
árangri fljótt. Þeir nefna sem dæmi
hugmyndir öldungadeUdarþing-
manna repúblíkana sem vilja
reglulega leiötogafundi meö
leiðtogum Bandarikjanna og Sovét-
ríkjanna. „Við vUjum ekki fara á
slíkan fund vegna þrýstings innan
frá,” segU- ráögjafi Reagans.
,3ovétmenn veröa ekki undir slikum
þrýstmgi og fengju þannig undir-
tökUi.”
Utanríkisráðherrar vilja
styrkja evrópskar stoöir
Sjö bandalagsríki í Vestur-Evrópu
hafa ákveöið aö efla vamarsamstarf
sitt og segja aö meö því hljóti þau að
efla Nató. Það er víst aö meö því aö
endurvekja bandalag Vestur-
EvrópurUcja munu áhrif þeirra ríkja
sem eiga aðUd aö því eflast innan
Nató þar sem Bandaríkjamenn hafa
boriö ægishjálm yfir önnur banda-
lagsríki. Að minnsta kosti búast
utanríkisráöherrar Belgíu, Bret-
lands, Frakklands, Itah'u, Lúxem-
borgar, HoUands og Vestur-Þýska-
lands viö því að umræður um vamar-
mál muni aukast mjög henna fyrir
eftir að hiö 30 ára gamla bandalag
Vestur-Evrópuríkja hefur verið
vakið af þyrnirósarsvefni sínum.
Utanríkisráðherramir telja að
meö sh'ku samstarfi gefist einstæður
umræðugrundvöUur fýrir samhæf-
ingu sjónarmiða þessara ríkja varö-
andi samband austurs og vesturs,
um afvopnunarmál og ógnun austur-
blokkarinnar gegn Vestur-Evrópu.
Claude Cheysson, utanríkis-
ráöherra Frakklands, sagöi eftir
fund utanríkisráðherra ríkjanna sjö,
en fundur svo háttsettra fulltrúa
rikjanna hefur ekki varið haldinn
síðan 1973 á vegum bandalagsins, aö
þessi ríki ættu á stundum annarra
hagsmuna aö gæta en Bandaríkin.
„Þessi vandamál hafa ekki veriö
rædd opinberlega eöa skýrö í langan
tíma,” sagöi franski utanríkisráö-
herrann.
Bandalag Vestur-Evrópuríkja var
stofnaö 1954 sem gagnkvæmt vamar-
bandalag til aö finna V-Þýskalandi
viöunandi hlutverk eftir síöari
heimsstyrjöld og til þess að fylgjast
með endurhervæðingu þess. Banda-
lagið féll snemma í skugga Nató,
sem nú hefur 16 aðildarríki, sem og
Efnahagsbandalags Evrópu.
Áhugi Frakka
Það voru Frakkar sem beittu sér
fyrir utanríkisráðherrafundinum
sem á var minnst. Frakkar hættu
hemaöarsamstarfi við önnur Nató-
ríki fyrir 18 árum og hafa aðeins
unnið meö Nató-ríkjunum að póli-
tísku starfi en ekki haft samstarf
sérstaklega við Evrópuríkin innan
Nató. Frakkar hafa sýnt hemaðar-
hlið Nató meiri áhuga en áöur, r
valdatíö Mitterrands, og hafa sérleg-
an áhuga á að ná góöu varnar-
samstarfi við V-Þýskaland. Banda-
lag Vestur-Evrópuríkja virtist
Frökkum vera góður vettvangur til
þess aö færa Frakka nær banda-
mönnum sínum án þess aö minnka
hemaðarlegt sjálfstæöi landsins
gagnvart Nató.
Nú, þegar bandalagiö hefur veriö
Vestur-Evrópuþjóðir stofna bandaiag innan bandaiags.
lífgaö við, er næsta skrefið aö emb-
ættismenn geri tillögur sínar að póli-
tískri stefnuskrá samtakanna sem
veröur til umfjöllunar á fundi utan-
ríkis- og vamarmálaráöherra ríkj-
anna í Róm í október.
Bandaríkjamenn og aðrir banda-
menn ríkjanna í Nató munu eflaust
fylgjast náið með þeim fundi til þess
að komast aö því hvað bandalags-
rikin eiga við meö yfirlýsingum um
aö þau vilji „styrkja hinar evrópsku
stoðir Nató”. Ríkisstjórn Reagans
hefur lýst sig ánægöa með framtakið
og tekur trúanlegar yfirlýsingar um
aö því sé ekki ætlað aö grafa undan
Nató en aöeins aö styrkja rödd
Evrópuríkjanna þar.
Cheysson segir aö sjaldan hafi
verið jafnmikill einhugur meöal
vesturveldanna og því ekki ástæöa til
aö óttast um samheldni Nató. Og
bandalag Vestur-Evrópuríkja pass-
ar vel inn í þá yfirlýstu stefnu Banda-
ríkjamanna að Evrópuríkin taki aö
sér stærra hlutverk innan Nató.
Umsjón: Ólafur Bjarni Guðnason
Nýr vettvangur
Bandaríkjamenn kunna einnig aö
sjá sér hag í hinu nýja bandalagi sem
vettvangi þar sem Natóríki geti rætt
málefni sem strangt til tekið koma
Nató ekki við, svo sem vandamál
Miö-Austurlanda. En ráðamenn í
Washington hljóta einnig aö óttast aö
bandalagiö nýja kunni aö verða vett-
vangur fyrir aöildarríkin til þess að
vinna gegn bandarískum hags-
munum, svo sem varöandi vopna-
kaup. Það verður evrópskum ráða-
mönnum a.m.k. freisting aö nota
bandalagiö sem tæki til aö afla
evrópskum vopnaframleiöendum
stærri hluta af viðskiptum viö Nató.
Aðildarríkin munu eflaust gera
öörum Natóríkjum, Bandaríkjunum,
Kanada, Tyrklandi, Noregi, Islandi,
Portúgal, Grikklandi, Spáni og
Danmörku, grein fyrir starfsemi
sinni. En hluti ástæðunnar fyrir
endurvakningu bandalags Vestur-
Evrópuríkja er þaö hlutverk sem slík
samtök geta gegnt sem harður
kjarni evrópskra bandamanna sem
eru lausir viö ýmislegt sem þeir líta
á sem vandamál innan Nató og
Efnahagsbandalagsins. Sum Nató-
ríki, sérlega Grikkland, hafa afstööu
í utanríkismálum sem gerir þau að
erfiðum bandamönnum. öryggismál
eru utan verkefna Efnahagsbanda-
lagsins, fyrir utan þaö aö Irland, sem
er í Efnahagsbandalaginu, á ekki
aöildaöNató.