Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1984, Blaðsíða 19

DV. FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER1984.
19
Menning Menning
Af himnum
ofan
Guðbergur Aðalsteinsson:
Af himnum ofan.
Eigin útgáfa, Rvik, 1984,100 bls.
1 þessari bók eru níu smásögur, allar
mjög svipaðar að lengd (9—11 bls.) og
fimm teikningar eftir höfundinn.
Sögumar gerast í Reykjavík
nútímans. Venjulega eru upphafs-
aðstæður mjög hversdagslegar og
aðalpersónan sömuleiðis. En hún þráir
breytingu, einkanlega fé, völd, frama
eða stórfenglegt ástalíf. Þetta eru upp-
hafsaöstæður sem oft gefast vel í
sögum, enda ættu þær aö höfða til
flestra lesenda. Framhaldið er nokkru
óvenjulegra, því hér koma yfirnátt-
úruleg öfl til að uppfylla þessar óskir:
álfamær, grænn dvergur utan úr
geimnum, hafmær, jafnvel kölski
sjálfur. 1 sögunum er persónufjölda
haldið í lágmarki, oftast nær aöeins
eitt par og svo algerar aukapersónur.
Lýsingar eru lika aðeins á því sem til
þarf fyrir framvindu sögunnar, sýnist
mér, og fyrir andrúmsloft þeirra.
Stígandi er oft hæg en markviss þang-
að til taflið snýst, og söguhetjan
stendur (stundum) í sömu sporum og
fyrst eða verri — þ.e. miðaö við
upphaflegar langanir sínar. Stundum
áttar hann sig, og tekur þá ástina
framyfir innantóman frama. Besta
sagan þótti mér vera „Erfis-
drykkjan”. Þar er allt kunnuglegt, en
blandað óljósum óhug, sem skýrist
loks þegar ókunni maðurinn kynnir
sig. Sagan er öfl sögð frá sjónarhóli
aðalpersónu, venjulegs potara.
Ofdrykkja og nauðgun er sannfærandi
hegðun af hans hálfu. En mér finnst
höfundur spilla sögunni meö því að
halda sig ekki innan þessa ramma.
Aðalpersónan fellir haröa dóma um
sjálfa sig — en gerir það sem utanað-
komandi, ekki í hugarstríði, engar
tilraunir til sjálfsréttlætingar. Þama
er þó byggingin góð, en það er ekki
nærri alltaf. I „Drekaveiðar” glumdi
þrisvar í aðvörunarbjöllu (bls. 37, 40
og 43) en hvaö svo? Ekkert gerist.
Það er ekki einu sinni svo, að drekabana
(tilvonandi) sé talin trú um að drekinn
sé ekki til. Þurfti hann að vera hreinn
sveinn til að bana drekanum? Sagan
vekur ýmsar spumingar, en því miöur
allar heldur fáfengilegar.
Margt er kunnáttusamlega og
smekklega gert í sögum þessum. Þar
gildir hið sama og um myndimar:
aðeins eitt vantar: lífið. Höfundur
talar ansi ókunnuglega um persónur
sínar. Þokkadísir hans eru úr pappir,
einhliða glansmyndir, sem hafa ekki
annað aö segja en útjaskaðar klisjur.
T.d. Hulda (bls. 12): „Það er annars
leiðinlegt hvaö þið eruð vantrúuð á allt
annaö en saltfisk og steinsteypu.”
Hvaðan kemur nú þessi saltfiskur?
Það er löngu liöin tíð að hann móti
þjóðh'fið. Kemur hann ekki hingað ein-
faldlega úr gömlum bókum? Mér
sýnist að þær séu sá veggur milli
höfundar og yrkisefnis, sem hann
kemst ekki yfir. Það er ekki eðlilegt að
jafnlaginn teiknari lýsi málara svona
(bls.79):
Epli og stigi, þema sýningarinnar, í
hinum margbreytilegustu útfærslum
málað í anda gömlu meistaranna og
fest upp á vegg með Ertommu nöglum,
einn nagli í miðju hverrar myndar.
Þetta var tólfta einkasýning Svans
sem mætti á opnunina með svarta
stúlku sér viö hlið, klædda í gagnsæjan
plastpoka og hann kynnti hana fýrir
forvitnum blaðamönnum sem Sjömu,
dóttur hausaveiðara frá Síkagó og
væntanlega fimmtu eiginkonu sína.
Ennfremur lýsti hann því yfir að
Sjama gengi meö barni sem hann hefði
átt þó nokkurn þátt i aö búa til og
sagöist hann vona aö bamið yrði
hvomkyns og marglitt, helst í öllum
regnbogans litum.
Svona klisjumyndir af sérvitrum
listamönnum gengu í dönsku
blöðunum þegar ég var unglingur — og
kannski enn. Eins em ræður frænda
Blómquists og Lúsifers (bls. 20—21)
og nautnalíf hins fræga söngvara, allt
mjög gamalkunnugt. Nú er ég út af
fyrir sig ekki að mæla á móti klisjum i
bókmenntaverkum, enda væri þaö
fáránlegt. Það getur veriö til mikils
tímaspamaðar og samþjöppunar að
vísa til útbreiddra hugmynda, enda
IH'ýða klisjur og staðlaðar persónur
mörg öndvegisverk bókmenntanna.
En þá er ekki látiö þar við sitja,
heldur em þær notaðar til að miðla
einhverju fersku á sláandi hátt. Dæmi:
Bókmenntir
Örn Ólafsson
Hedda Gabler eftir Ibsen. Hvaða per-
sóna er ekki stöðluð týpa, en hver
verður útkoman?
Það má ljóst vera af framansögðu,
að mér sýnist Guðbergur Aðalsteins-
son eiga töluvert langt í land með að
gera frambærilega bók. En þar með er
ekki sagt að hann geti það ekki, jafnvel
skjótlega. Eg vil biðja lesendur aðhug-
leiða fyrstu bækur ýmissa stórskálda.
Ekki voru þær allar beysnar, reglan er
fremur sú, að þær væru gjörsneyddar
skáldskap. En svo er ekki um þessa 2.
bók Guðbergs Aðalsteinssonar. Mesti
kostur hennar er enn ótalinn. I text-
anum spretta upp frumlegar, fallegar
myndir, þegar minnst varir:
„Tveir stólar klæddir rauöu flaueli
dönsuðu vals undir mjúkum dillandi
hlátri gluggatjalda úr hvítu silki.”
(bls. 44) „Lítið, rytjulegt yfirvarar-
skegg kom gangandi til þeirra og það
dró á eftir sér hávaxinn og beinaberan
mann sem hélt ofurvarlega á rauðri
undirskál.” (bls. 49) „Gamla vegg-
klukkan í stofunni rauf þögnina og
hljóðin sem hún gaf frá sér duttu niður
á parketlagt gólfið og ultu þar fram og
aftur innan um antikhúsgögnin frá
Frakklandi” (bls. 32—3). Þama er
kannski helsti mikið af „týpísku”
dóti).
„— Hver í andskotanum er þetta
svona seint? hrópaði hann upp á leið
sinni niöur stigann og rödd hans þandi
sig út eins og grimmt ljón og þaut á
undan honum að útidyrunum” (bls.
54).
Þetta er önnur bók höfundar (ég hefi
ekki séð þá fyrri, skáldsöguna Björt
mey og hrein, 1981), og smekklega úr
garöi gerð. Þó þyrfti hann aö fá til
prófarkalesara næst.
Trén eru ódýrari en í fyrra
Stórkostlegt verð á eðalgrenitrjám
Eðalgrenimarkaðurinn
V/Miklagarð
SÓL ER GQÐ
JOLA GJÖF
Sólböðin ífÁfJoð:
okkar hafa
endanlega sannað
ágæti sitt.
Nú er vitað að ljósaböð
í hófi eru holl.
Við leggjum ríka áherslu á ráðgjöf og starfsfólk
okkar er ávallt reiðubúið að leiðbeina þér.
Visa- og Kredit-
kortaþjónusta.
NÝJAR PERUR.
Sólbaðsstofa
Ástu B.Vilhjálms
Grettisgötu 18
sími 28705
HVERGI MEIRA ÚRVAL
AF UÓSMYNDAVÖRUM
>4
Ath. opnum kl. 8.30.
LJOSMYNDAÞJONUSTAN HF;
LAUGAVEG1178 - REYKJAVÍK. - SÍMI 685811