Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.1986, Qupperneq 14

py, MÁa\TUDACU/R;7. APRÍL <1986<
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarfornnaðurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóriog útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- oq plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLT111
Prentun: ÁRVAKUR H F. - Askriftarverö á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Allirþurfa áreynslu
Rannsóknir eru smám saman að leiða betur og betur
í ljós, að hæfíleg líkamsáreynsla lengir og hressir lífið.
Sérfræðingar eru farnir að halda fram, að kyrrseta sé
svipaður skaðvaldur og tóbaksreykingar, - stytti líf
margra manna um ein tíu eða tuttugu ár.
Ein nýjasta rannsóknin bendir til, að þeir, sem ganga
rösklega samtals 15 kílómetra á viku búi við rúmlega
20% minni hættu á andláti en hinir, sem ganga minna
en 5 kílómetra á viku. Þeir vinna ekki aðeins tímann,
sem fer í heilsuræktina, heldur mikinn tíma að auki.
í sömu rannsókn kom í ljós, að þeir, sem eyddu 3.500
hitaeiningum á viku í líkamsrækt, höfðu helmingi minni
andlátslíkur en hinir, sem ekkert hreyfðu sig. 3.500
hitaeiningar samsvara sex til átta tíma rösklegum hjól-
reiðum á viku eða um 50 kílómetra göngu á viku.
Langhlaup eru talin vera sú hreyfing, sem þjálfar
líkamann á stytztum tíma. Tuttugu mínútna hlaup
þrisvar eða fjórum sínum í viku er talið vera hæfileg
hreyfing, - jafngildi þess að hætta að reykja, auk þess
sem hlaup hvetja fólk til að hætta að reykja.
Margt fleira er gott en að hlaupa. Sund er einnig
afar góð hreyfing, ef því fylgir áreynsla og fólk lætur
sér ekki nægja að liggja í heitum pottum. Og sund er
hægt að stunda hér á landi í hvaða veðri sem er. Svo
eru hjólreiðar og rösk ganga einnig heppileg.
Bandarískir læknar, sem sjá um þjálfun herflug-
manna og geimfara, hafa gefið út bækur með töflum
með samanburði mislangrar áreynslu í ýmsum greinum.
Þær, sem gefa bezta raun, eru hlaup, sund, hjólreiðar
og ganga, allt aðgengilegar greinar.
Þessar staðreyndir hafa eflt mjög trimmáhuga á
Vesturlöndum, ef til vill minna hér en í nágrannalönd-
unum beggja vegna Atlantshafsins. Sá tími er þó liðinn
hér á landi, að börnum og hundum sé sigað á hlaupandi
fólk. Þjálfun er ekki lengur talin heimska.
í dag er alþjóðlegi heilbrigðisdagurinn og er hann
að þessu sinni helgaður heilbrigðu lífi. Slíkt líf telur
Alþjóðlega heilbrigðisstofnunin fela í sér líkamlega
þjálfun, tóbaksbindindi, hollt mataræði og hvarf frá
ofnotkun áfengis og misnotkun lyfja.
í ávarpi dagsins segir forstjóri stofnunarinnar, að ,,sú
trú hafi orðið nokkuð almenn vegna framfara í lækna-
vísindum, að heilsa sé það, sem læknar gefi fólki“. Hið
rétta sé, að heilsa sé „gjöf einstaklinganna og sam-
félagsins til sjálfs sín“, það er eigin ákvörðun fólks.
Hann segir einnig, að nauðsynlegt sé fyrir fólk á
öllum aldri, ekki aðeins fólk á bezta aldri, að þjálfa sig
á einhvern hátt. Ennfremur minnir hann á gleðina og
vellíðanina, sem fylgir því að hreyfa sig og reyna á sig.
Árin verða ekki aðeins fleiri, heldur líka ánægjulegri.
Fólk er að vakna til vitunar um skaðsemi tóbaks,
ruslfæðis, ofneyzlu áfengis og misnotkunar lyfja. Starf-
andi eru félög, sem hafa náð miklum árangri í að kynna
fólki hættur á þessum sviðum. Árangurinn í kynningu
líkamsþjálfunar hefur líklega verið hægari.
Mikilvægt er, að fólk átti sig á, að velferðarþjóð-
félagið leysir ekki allan vanda þess, þótt það bjóði
nánast ókeypis læknishjálp og sjúkrahúsvist á kostnað
skattgreiðenda. Vanheilsa kostar miklu meira en þetta
og mest þann, sem fyrir henni og vanlíðaninni verður.
Um leið og menn læra að vara sig á eiturefnum og
ruslfæðu er jafnmikils virði að læra að láta líkamlega
áreynslu, langlífi og ánægj u leysa kyrrsetu af hólmi.
Jónas Kristjánsson
„Það er ærið oft vísað í tekjutölur (járlaga okkar varðantíi „ágóðann“ af sölu ÁTVR. Hitt gleymist gjarna,
hversu risavaxnar beinar tölur má fá út úr gjaldahliðinni, ef grannt er skoðað.“
Vá vímuefna
ávegi
fátæktarínnar
Fyrir nokkru fóru fram umræður um
fátækt á íslandi á Alþingi íslend-
inga. Umræðumar voru um margt
bergmál af þeim köldu og dapurlegu
upplýsingum er fram komu á ráð-
stefhu um fátækt á íslandi þar sem
uggvænlegar tölur voru tilreiddar.
Þessar umræður voru um margt
allrar athygli verðar og vonandi
hefur einhverjum liðið svipað og
málshefjanda, Guðrúnu Helgadótt-
ur, sem sagðist skammast sín íyrir
að sitja á Alþingi og verða að horfa
upp á þá eymd og kröm sem fátækt
fylgir.
Athygli vakti ekki síður hversu
einn þingmanna sjálfstæðismanna
vildi gera lítið úr þessu öllu og
nánast vísa staðreyndum á bug. Hitt
var og merkilegt, hversu annar þing-
maður sama flokks vildi með öllu
firra núverandi valdhafa allri sök á
ástandinu og er hann þó um margt
einn best hugsandi maður þess
flokks.
Þá var áfellisdómur Svavars
Gestssonar yfir borgaryfirvöldum í
Reykjavík óvæginn, en hræðilega
sannur, því svo þekki ég þar til að
hvergi er ömurlegra ástand en ein-
mitt í hinu rómaða dýrðarríki Dav-
íðs.
Vel mættu flokksbræður Haraldar
Ólafssonar festa sér í hug orð hans
í umræðunum, er hann kvað félags-
hyggju eina leysa fólk úr þeim fá-
tæktarviðjum sem það sannarlega
væri í í dag.
Þarf engum að koma á óvart
Ekki skulu þessar umræður raktar
frekar heldur vikið að einum alvar-
legum þætti sem kemur óþyrmilega
inn í þessa mynd. En fyrst aðeins
það að engum þarf þetta ástand á
óvart að koma.
Fyrir nær þrem árum ákvað nú-
verandi ríkisstjóm að láta launafólk
á landi hér, elli- og örorkuþega sem
og sjúka, greiða niður verðbólguna
með því að taka fjórðu hverju krónu
af þessu fólki og færa það fé annað
- þangað sem nóg fé var fyrir.
Við þessi ránskjör hefur fólk orðið
að una þessi ár og afleiðingarnar
segja eðlilega til sín.
Og biturleikinn brýst eðhlega
fram: Ung kona sagði mér á dögun-
um að ólíkt fremur vildi hún una
óðaverðbólgu og fá þó að lifa en að
skrimta engan veginn, þó einhverjar
pappírstölur segðu verðbólguna svo
og svo lága. Á þeim pappírstölum
gæti hún ekki framfleytt sér og
bömum sínum.
En einn alvarlegur þáttur fátækt-
ar, hvort sem menn vilja tala um
orsök eða afleiðingu, var ekki rædd-
ur á Alþingi á dögunum og mér er
nær að halda að sumum hefðy,þótt
Kjallarinn
HELGI SELJAN
ALÞINGISMAÐUR FYRIR
ALÞÝDUBANDALAGIO
en em þó brot eitt. Þrjú dæmi úr
daglega lífinu koma upp í hugann:
Geðsjúkur vinur kemur til mín í
allsleysi sínu, mig gmnar ástæðu
bónarinnar en veit jafnhliða að
geðheilsa hans er hin þokkalegasta
ef áfengið er aðeins víðs fjam. Og
þá er starfað högum höndum.
Ung kona með bam sitt á leið í
kvennaathvarfið, ofbeldi er henni
eðlilega um megn, en án áfengis er
allt með felldu. Þá ráða umhyggja
og alúð.
Ungur maður með marga dóma á
baki biður um frest til að komast
yfir örðugan fjárhagshjalla, áfengið
olli þessu síðasta broti eins og öllum
hinum. Annars em dagfarsprýði og
dugnaður einkenni hans.
Þijú dæmi á þrem dögum.
Allt dæmi allsleysis auk þeirrar
ógæfu sem alltaf fylgir.
I fátæktarumræðu dagsins í dag
má þessi þáttur ekki gleymast.
a „Því að baki vímuefnavánni glottir
^ gróðahyggjan helköld, sem engu eirir,
fjármagnið sem ferðinni ræður.“
það nokkur helgispjöll að færa hann
inn í þessa umræðu.
Þessi þáttur lýtur að vímuefhunum
og hlutdeild þeirra í allsleysi ýmissa
heimila, hlutdeild þeirra í þeirri
eymd og kröm sem fátækt fylgja. Þar
þyrfti sannarlega að draga fram í
dagsljósið trúverðugar tölur um þá
sóun og eyðileggingu sem fylgja þar
við hvert fótmál, draga fram kostnað
þjóðfélagsins af vímuefnaneyslu í
beinhörðum fjármagnskostnaði á
fjölmörgum sviðum.
Dýr „ágóði“ af ÁTVR
Eitt er víst: Við hliðina á kaupráni
.ríkisstjómarinnar kemur þessi þátt-
ur inn í myndina og raunar miklu
víðar en þar sem fátæktin er fylgi-
nautur. Hér vegur áfengisneyslan
og afleiðingar hennar þyngst á met-
unum en önnur vímuefni koma svo
í kjölfarið.
Það er ærið oft vísað í tekjutölur
fjárlaga okkar varðandi „ágóðann"
af sölu ÁTVR. Hitt gleymist gjama
hversu risavaxnar beinar tölur má
fá út úr gjaldahliðinni ef grannt er
skoðað.
Og vissulega vantar okkur talna-
lega viðspymu þar þó öll getum við
nefnt ótalin kostnaðardæmi sam-
félags sem og heimila þar sem
hrikaleiki upphæðanna gnæfir hátt
í allri ógn sinni. Milli þrjú og fjögur
hundruð meðferðarrúm, aðeins af
þessum ástæðum, segja npkkra sögu,
En á þessu þarf að fara fram sem
gleggst og greinarbest úttekt.
Hvemig væri nú að fá Þjóðhags-
stofhun til þessa verks, þó aldrei
kæmu þar öll kurl til grafar?
Umræðan oft skynsemi og
staðreyndum firrt
í framhaldi af þessum hugleiðing-
um, sem æ sterkar hafa á mig leitað,
hefi ég hugsað mér ályktun Alþingis
um úttekt - beina Qárhagslega
kostnaðarúttekt, svo vemleg við-
spyma fáist í allri þessari umræðu,
sem oft er svo allri skynsemi og
staðreyndum firrt.
Ef augu einhverra kynnu að opn-
ast í kjölfarið, ef eitthvað yrði að-
hafst í ljósi ógnvekjandi útgjalda,
þá væri ekki til einskis unnið. Og
vonandi væri þá unnt að færa fá-
tæktarvofu allsleysisins burt frá
einhverra dyrum.
Hitt er svo óumdeilanleg stað-
reynd í Ijósi orða Haraldar Ólafsson-
ar að þá þarf samhliða að víkja til
hliðar þeirri köldu gróðahyggju sem
flokksbræður hans hafa ánetjast og
taka upp á ný félagshyggju og sanna
samhjálp.
Þvi að baki vímuefnavánni glottir
gróðahyggjan helköld, sem engu
eirir, fjámiagnið sem ferðinni ræður.
Þau tengsl þarf einnig að afhjúpa
og vönduð úttekt gæti þar einnig
gert sitt.
Hún væri þá ekki til einskis unnin.
Helgi Seljan