Dagblaðið Vísir - DV - 15.08.1986, Síða 15

FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 1986.
15
Hvað vilja konumar?
Eiður Guðnason alþingismaður er
bæði leiður og reiður út í Kvenna-
listann og Bandalag jafnaðarmanna
í kjallaragrein í DV sl. fimmtudag,
hina heilögu flokka í íslenskri pólit-
ík, eins og hann kallar okkur. Bæði
eru þó samtök en ekki flokkar. óán-
ægja hans virðist einna helst sprott-
in af gagnrýni þessara samtaka á
það hvemig útvarpsráð er skipað,
þ.e. að stjómmálaflokkamir skuli
tilnefna fulltrúa sína til setu í ráð-
inu.
Jafnframt er Eiður ósammála hug-
myndum Kvennalistans til úrbóta
og nefhir auk þess dæmi um flokk-
spólitíska varðgæslu í grein sinni.
Hvað varðar athugasemd fulltrúa
Kvennalistans, Ingiþjargar Hafstað,
sem hann tilgreinir, þá er það að
sjálfsögðu hlutleysisbrot þegar verið
er að lesa leiðara sem tíundar stjóm-
málaástandið almennt að sleppa
þeim hluta sem getur Kvennalistans,
þegar allir aðrir stjómmálaflokkar
hafa verið nefndir. Reynslan hefur
sýnt að konur þurfa sífellt að vera
á verði gagnvart því að þeim sé ekki
mismunað eða þær settar til hliðar.
Hvað er pólitísk nefnd?
Þingmaðurinn spyr hvað sé pólit-
ísk nefrid og kemst að þeirri niður-
stöðu, að pólitísk sé sú nefnd sem
stjómmálamenn eiga sæti í. Hann
telur nefrid ekki verða pólitíska við
það eitt að vera skipaða eftir sama
mynstri og hlutfoll flokkanna á
þingi.
Þessa skilgreiningu skil ég ekki.
Nefnd, skipuð eftir sama mynstri og
hlutföll flokkanna á þingi, er í mín-
um huga sannarlega póhtísk, m.a.s.
flokkspólitísk. Jafnframt er sú
manneskja sem stjómmálaflokkur
eða -samtök velja til setu í nefnd
ábyrg gagnvart þeim sem fela henni
nefiidarsetuna auk þess sem hún er
að sjálfsögðu ábyrg gagnvart sjálfri
sér og viðfangsefni sínu. Slík nefiid-
arskipun er því að mínu viti í eðli
sínu pólitísk og slík tilhögun vænt-
anlega sprottin af löngun stjóm-
Kjállaiinn
Guðrún
Agnarsdóttir
þingkona Samtaka
um kvennalista
málaafla til að ná áhrifum og
völdum, tryggja hagsmuni og íhlut-
unarrétt sinn um hin ýmsu málefni
þjóðfélagsins. Endurspeglun hins
pólitíska valdamynsturs, sem ríkir á
Alþingi á hverjum tíma, gerir slíka
nefhd ekki ópólitíska, þvert á móti.
Valddreifingarstefna Kvenna-
listans
Valddreifing er eitt af grundvallar-
atriðunum í hugmyndafræði
Kvennalistans en í stefnuskrá okkar
segir m.a.: „Við teljum nauðsynlegt
að dregið verði stórlega úr miðstýr-
ingu íslensks samfélags. Síaukin
miðstýring færir völd og ábyrgð á æ
færri hendur. Talandi dæmi um þetta
em viðamikil ráðuneyti þar sem
ákvarðanir eru teknar um jafiit hin
stærstu mál sem varða alla þjóðina
og minni mál sem snerta eingöngu
einstök sveitarfélög. Allir þekkja
ráðuneytistilskipanir um hvemig
fyrirkomulagi skólastarfs skuli hátt-
að án tillits til staðhátta eða þarfa
neytenda. Sambærilega miðstýringu
er að finna i öllum ríkisstofnunum,
en þar ráða ríkjum flokkspólitísk ráð
og nefndir, en starfsfólk og neytend-
ur em áhrifalitlir um allar meiri
háttar ákvarðanir. Flestir fá þannig
litlu ráðið um skipan samfélags síns,
verða áhorfendur og þolendur í stað
þess að vera þátttakendur. í slíkum
kerfum er rödd kvenna veik og hags-
munir þeirra fyrir borð bomir. Því
viljum við leggja áherslu á að kann-
aðar verði leiðir til aukinnar vald-
dreifingar í stjómkerfinu. Við viljum
valddreifingu sem felur í sér að fjár-
mála- og stjómunarvald færist frá
miðstýrðum ríkisstofnunum út til
fólksins í landinu.
Hvers vegna ekki útvarpsráö?
Kvennalistinn hafði frá upphafi
mótaða afstöðu í útvarpsmálum, en
í stefiiuskrá okkar segir: „Við viljum
ekki breyta útvarpslögunum að því
er tekur til einkaréttar ríkisútvarps-
ins til útsendinga en styðjum
hugmyndir um fleiri rásir, lands-
hlutaútvarp og beinan aðgang hópa
eða félagasamtaka að ríkisfjömiðl-
um.
í samræmi við hugmyndir okkar
um valddreifingu viljum við leggja
niður flokkspólitísk ráð og stjómir
á öllum sviðum menningar og lista.“
Kvennalistinn bauð fram til Al-
þingis til að fá umboð kjósenda til
þess að ganga inn í stjómkerfi sem
við teljum að þarfnist breytinga. Við
erum ekki sammála uppbyggingu
þess eða leikreglum en ákváðum
samt að taka þátt til þess að hafa
áhrif til breytingar.
Ákvörðun okkar um setu í út-
varpsráði var tekin á sömu forsend-
um eftir talsverða umhugsun. Seta
okkar þar hefur fært okkur vitn-
eskju og reynslu sem nýttist m.a. til
þess að semja sérstakt frumvarp til
útvarpslaga sem lagt var fram á Al-
þingi 1984.
Grundvallarhugsun í þessu frum-
varpi byggir á valddreifingu og
atvinnulýðræði en í greinargerð þess
stendur: „Með þessu frumvarpi er
gerð tilraun til valddreifingar í Rík-
isútvarpinu þar sem sérhver starfs-
maður er gerður ábyrgari í starfi og
honum jafnframt gefinn kostur á að
nýta hæfileika sína betur....“
Útvarpsráð í núverandi mynd
leggst af. Reynslan hefur sýnt að
meirihluti útvarpsráðs, sem er pólit-
ískt kjörið og hefur endanlegt
ákvörðunarvald um dagskrá, hefur
vald og aðstæður til að þjóna flokks-
hagsmunum fremur en að gæta
fyllsta hlutleysis í starfi þegar úr-
slitavald til að ákveða dagskrá er
að lokum í höndum fúlltrúa póliti-
skra afla. Pólitískt kjörið útvarpsráð
er því óæskilegt. Þess í stað kemur
notendaráð skipað sjö konum og sjö
körlum.
Notendaráö í stað útvarps-
ráðs
Notendaráð er valið með tilviljun-
arúrtaksaðferð enda er hún eina
úrtaksaðferðin sem tryggir jafha
möguleika allra landsmanna, sem
kjörgengi hafa og kosningarétt, til
setu í notendaráði. Slík tilnefhing
hefur hvetjandi áhrif á einstaklinga
til skapandi hugsana og starfa. Jafii-
framt evkur valddreifing af þessu
tagi áhuga einstaklinga á að hafa
mótandi áhrif á umhverfi sitt. Hlut-
verk notendaráðs er að móta
dagskrárramma útvarpsstöðvanna
hvað varðar hlutfall hinna ýmsu efn-
isflokka. (t.d. hlutfall bamaefnis.
íþrótta. afþrevángarefnis) og ráðið
gætir þess að mismunandi sjónarmið
allra málaflokka fái sambærilega
umfiöllun. Að öðru leyti skiptir not-
endaráð sér ekki af dagskrárgerð né
framkvæmd dagskrár en gagnrýnir
hana eflir á og veitir starfsmönnum
Ríkisútvarpsins þannig aðhald í
störfum sínum.
Valddreifing sú sem frumvarp
þetta byggir á er að mati flutnings-
manna undirstaða sanngjamari
þjóðfélagsskipunar en við búum nú
við. Með þessu frumvarpi er leitast
við að færa sér kosti valddreifingar
í nyt í útvarpsmálum og tiyggja að
Ríkisútvarpið verði ótvírætt fjölmið-
ill landsmanna allra, lýðfrjálst
útvarp þar sem íslensk menning og
virðing fyrir skoðunum allra ein-
staklinga og hópa í íslensku þjóð-
félagi sitja í öndvegi.
Rótgrónar stoðir riöa
það em margir sem eiga erfitt með
að skilja eða sætta sig við aukna
valddreifingu en skynja í henni ör-
yggisleysi og glundroða. Þeir em
enn fleiri sem hvorki skilja né sætta
sig við viðleitni kvenna til að hafa
mótandi áhrif á samfélag sitt á eigin
forsendum. f eyrum þeirra em orð
eins og kvenfrelsi og þingkona tákn
ögrandi aðskilnaðarstefnu sem ógn-
ar þeim viðteknu gildum og venjum
sem lögmál hins daglega lífs bvggist
á.
Konur láta þó ekki lengur þagga
niður í sér né heldur missa þær sjálf-
straust þótt smekk einhvers sé
þannig farið að honum þyki þær
hafa vitlausari hugmyndir en aðrir.
Nei. konur em famar að tala í sam-
kunduhúsinu. jafnvel um útvarps-
mál.
Skilningur minn er sá að þeir þing-
menn og -konur sem sitja á Alþingi
hljóti að virða rétt annarra til að
hafa skoðanir. hversu andstæðar
sem þær kunna að vera þeirra eigin.
alveg eins og nauðsvnlegt er að við-
hafa í Ríkisútvarpi þar sem ríkja
verður rírðing f\TÍr skoðunum allra
einstaklinga og hópa í íslensku þjóð-
félagi. Guðrún Agnarsdóttir.
„Pólitískt kjörið útvarpsráð er því óæski-
legt.“
Ráðdeild er svarið
við skattahækkunum
Aukin ráðdeild og spamaður í ríkis-
rekstri verða að vera aðalsvarið við
hækkuðum tekjuskattsgreiðslum nú
á sfðari hluta ársins. Fyrirfram-
greiðsla tekjuskattsins í ár miðaðist
við tekjur fólks á árinu 1984 sem var
rýrt ár. Fyrirframgreiðslan var þvf
óvenjulétt í ár og eins vom skattam-
ir léttir á síðari hluta ársins í fyrra.
Mikil og eðlileg óánægja hefúr orðið
hjá þeim sem þurfa að standa undir
20%, 30% eða 40% og þaðan af
hærri mánaðargreiðslum vegna
tekjuskatts. Því fylgfr óhjákvæmi-
lega mikil röskun á heimilum þegar
ráðstöfunartekjumar beinlínis
lækka jafiivel um tugi þúsunda.
Gildir þar einu þótt hækkun skatt-
anna sé rökrétt afleiðing af hækk-
andi tekjum á árinu 1985 og þótt
útgjöld ríkisins hafi hækkað svo
mikið umfram fjárlög að ekki sé
nein skynsemi í því að breyta álagn-
ingunni. Fólk er að sjálfsögðu
óánægt yfir því að þurfa að standa
undir hærri útgjöldum.
Hallinn mikið vandamál
Hallinn á ríkissjóði í ár verður að
líkindum ekki langt frá því sem hann
var í fyrra eða tæpar 2400 milljónir
króna. Af breytingunni til hins verra
á afkomu ríkissjóðs frá því sem ætlað
var má rekja rúman helming til að-
gerða vegna febrúarsamninganna en
afganginn til ónækvæmra fjárlaga
og ófyrirséðra breytinga á aðstæð-
um. (I fyrra voru fjárlögin afgreidd
KjaUaiinn
Vilhjálmur Egilsson
formaöur SUS
með 163 milljón króna afgangi.) Á
næsta ári gilda skattalækkanimar
vegna febrúarsamninganna í heild
ár og ríkissjóður verður því af meiri
skatttekjum en á þessu ári. Á móti
kemur að skattstofnamir stækka í
góðærinu sem m.a. stafar af útflutn-
ingsaukningu og lágri verðbólgu í
kjölfar febrúarsamninganna. Ríkið
fær auknar tekjur þegar skattstofii-
amir stækka. Þótt aðeins tækist að
hemja raunverulega aukningu ríkis-
útgjalda, en ekki beinlínis að
minnka umsvifin, myndi hallinn á
ríkissjóði ekki vera neitt meiri hátt-
ar vandamál á næsta ári. En út-
gjöldin, sérstaklega launakostnaður,
hafa hækkað umfram fjárlagaáætl-
anir og því má vænta þess að á
næsta ári aukist hallinn á ríkissjóði
nema að gripið verði til sérstakra
ráðstafana.
Ráðdeild raunhæfur kostur
Ýmsir munu segja að allt sé í lagi
að reka ríkissjóð með halla svo lengi
sem hann sé fjármagnaður innan-
lands. En lántökur ríkissjóðs
þrengja að öðrum lántakendum, sér-
staklega atvinnulífinu og það hefur
óheppilegar afleiðingar. Því má svo
sem halda fram að skattahækkanir
komi enn verr niður á atvinnulífinu
en lántökur ríkissjóðs þar sem allir
skattar eru teknir af verðmætasköp-
un atvinnulífeins með einum eða
öðrum hætti. En valið má ekki
standa um skattahækkanir eða halla
á ríkissjóði. Ráðdeild og spamaður
í ríkisbúskapnum verða að vera
raunverulegur kostur. Þeim kosti
vilja margir stjómmálamenn því
miður gleyma.
Við uppstokkun ríkisstjómarinnar
í fyTrahaust var mikið talað um að
gera þvrfti ýmsar kerfisbrevtingar í
ríkisbúskapnum til þess að ná fram
ráðdeild og spamaði og að þær
breytingar vrði að yndirbúa á næstu
mánuðum. þ.e.a.s. í fyrravetur og sl.
vor. Þær umræður em ekki gleymd-
ar og til þess verður ætlast að
athafrnr fylgi orðum nú þegar ríkis-
stjómin hefur fengið hátt í ár til
þess að vinna að þessum kerfisbreyt-
ingum. Viðbrögð almennings við
hærri tekjuskattsgreiðslum sýna að
fólk sættir sig ekki við að standa
undir auknum ríkisumsvifum.
Stjómmálamennimir fá ekki al-
menning til að trúa því að engu sé
hægt að hnika til í bákninu. Skatta-
hækkanir og halli á ríkissjóði em
fyrst og fremst vitnisburður um að
stjómmálamennimir standi sig ekki
nógu vel. Það þýðir ekki fyrir stjóm-
málamennina að segja að þeir geti
ekki lækkað ríkisútgjöldin þegar
fjölmörg heimili þurfa nú að spara
og lækka útgjöld sín vegna hærri
skattgreiðslna. (Og þar sem stjómar-
andstaðan hefur verið sérlega ötul
við að gagnrýna ríkisstjómina
vegna hærri tekjuskattsgreiðslu
hlýtur að mega búast við því að í
þeim herbúðum verði ekki mikil
andstaða við raunhæfar aðgerðir til
þess að unnt sé að lækka skatta.)
Niðurskurður á útgjöldum
eöa atkvæöum
Margar tillögur um ráðdeild og
spamað í ríkisbúskapnum hafa verið
settar fram á undanfömum árum.
Vandaðasta tillögugerðin er án efa
sú sem ungir sjálfetæðismenn settu
fram í fyrravetur fyrir afgreiðslu
fjárlaga. I tillögum ungra sjálfetæð-
ismanna var einmitt dregið fram
hvers konar aðgerðir em nauðsyn-
legar ef ná á einhverjum umtalsverð-
um spamaði í ríkisrekstrinum. Nú
er að renna upp sá tími sem stóm
ákvarðanimar em teknar vegna
fjárlagafrumvarps ríkisstjómarinn-
ar. Þeir sem taka þessar stóm
ákvarðanir munu sjálfeagt sumir
telja erfitt að samþykkja tillögur um
minni ríkisumsvif. En víst er að erf-
iðara verður fyrir þá að samþykkja
þann niðurskurð sem verður á at-
kvæðum þeirra í næstu koeningum,
ef þeir ætla að hækka skatta eða
svæla lánsfé i stórum stíl út úr at-
vinnulífinu og sleppa því að pera
eitthvað sem máli skiptir í ráðdeild
og spamaði í ríkisbúskapnum.
Vilhjálmur Egilsson
„Skattahækkanir og halli á ríkissjóði eru
því fyrst og fremst vitnisburður um að
stjómmálamennirnir standi sig ekki nógu
vel.“