Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.1987, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 17. MARS 1987.
13
Af hverju hækkar fasteignaverð?
í umræðum um húsnæðislánakerf-
ið nýja hefur komið fram að fast-
eignaverð heíur hækkað mun meira
en almennt verðlag undanfama
mánuði. Talið er að það hafi ekki
hækkað minna en 20%-25% reiknað
á fostu verðlagi. Margir halda því
fram að þessar hækkanir megi rekja
til lánakerfisins. Aðrir telja hins
vegar að söluverð hafi verið orðið
svo lágt vorið 1986 að hækkun hafi
verið óhjákvæmileg.
Báðir aðilar hafa nokkuð til síns
máls. Ef hin nýju húsnæðislög hefðu
ekki komið til mátti reikna með 10%
hækkun á fasteignaverði auk al-
mennra verðhækkana. Tilkoma
þeirra virðist hins vegar þegar hafa
haft þau áhrif að söluverð sé nú
10%-15% hærra en það hefði annars
orðið.
Að undanfömu hafa margir þættir
lagst á eitt til að spenna upp fast-
eignaverð svo hækkun þess er orðin
skaðlega mikil. Sumir þeirra em af-
leiðingar breytinga á efnahagslífi
okkar. Aðrir lýsa óstöðugleika á
fasteignamarkaði. Mestu valda þó
afleiðingar af því hvemig staðið hef-
ur verið að því að taka húsnæðis-
lánakerfið nýja í notkun.
Sveiflur í efnahagslífi
í kjölfar efiiahagsáfalla fylgir
lækkun á fasteignaverði og sam-
dráttur í byggingu íbúðarhúsnæðis.
Afleiðingar af sveiflum í efnahagslíf-
inu em lengur að koma fram á
húsnæðismarkaðinum en á öðrum
sviðum. Reynsla okkar bendir til að
húsnæðismarkaðurinn sé í mestri
lægð tveimur árum eftir að bati fer
að koma fram í efnahagslífinu.
Af þessum sökum áttu menn von
á því að i kjölfar efnahagsáfalla ár-
anna 1983 og 1984 kæmi lækkun á
raunvirði fasteigna. Það varð einnig
raunin. Þá töldu menn að markaðs-
verð mundi ná lágmarki síðari hluta
árs 1985 eða í ársbyrjun 1986.
Reiknað á föstu verðlagi var fast-
eigmarkaðurinn í lágmarki í apríl
„ Á þessu tímabili komu þó fram alvarlegir ágallar á kerfinu en annað-
hvort voru menn of seinir að koma auga á þá eða vildu ekki að vitneskjan
kæmi fyrir sjónir almennings."
„Reynsla okkar bendir til að húsnæðis-
markaðurinn sé í mestri lægð tveimur
árum eftir að bati fer að koma fram í
efnahagslífinu.“
Kiallaririn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur, fyrrverandi
deildarstjóri hjá
Fasteignamati ríkisins
1986. Frá þeim tima hefur markaður-
inn síðan leitað upp á við og hefði
gert það án tillits til nýju húsnæðis-
laganna. Þá má geta þess að í
upphafi árs hækka fasteignir undan-
tekningalítið. Hækkunin er háð því
hvort þensla er fyrir á markaðinum
eða ekki. Þegar fasteignaverð fer
hækkandi eins og nú má vænta
meiri hækkunar en i meðalári.
Einhliða umfjöllun
-15% hækkun
Síðastliðið sumar var rekinn mikill
áróður fyrir nýja húsnæðislánakerf-
inu. Húsnæðisstofnun og samtök
launþega gerðu átak til að kynna
væntanlegum lántakendum hvaða
réttindi þeir ættu. Blaðagreinar voru
ritaðar um kerfið til að reka áróður
fyrir því. Umfjöllun fjölmiðla var á
einn veg. Enginn vafi er á þvi að
þessi umfjöllun átti mestan þátt í því
að í fyrstu vikunni eftir að kerfið tók
gildi hækkaði söluverð fasteigna um
15%.
Forsvarsmönnum kerfisins tókst
að halda umræðunni niðri fram yfir
áramót. Á þessu tímabili komu þó
fram alvarlegir ágallar á kerfinu en
annaðhvort voru menn of seinir að
koma auga á þá eða vildu ekki að
vitneskjan kæmi fyrir sjónir al-
mennings.
Á meðan hlóðst upp eftirspum í
formi óafgreiddra lánsumsókna. Sá
dráttur sem varð á afgreiðslunni
gerði það að verkum að óhemjumik-
ið af lánsloforðum var sent til
umsækjenda í janúar og febrúar.
Það skapaði aukna eftirspum á fast-
eignamarkaði í þeim mánuðum sem
þenslan er jafnan mest.
Þrýstingur á umsækjendur
að kaupa
Húsnæðisstofnun hefur rekið mjög
ákveðinn áróður fyrir þvi að um-
sækjendur um lán frá stofnuninni
festi ekki kaup á eign fyrr en þeir
hafi fengið lánsloforð. Margir um-
sækjendur hafa af þessum sökum
fengið loforð um lán í hendur nú
eftir áramótin með þeim fyrirvara
að þeir verði að skila kaupsamningi
til stofnunarinnar fyrir ákveðinn
dag. Geri þeir það ekki komi lánið
ekki til afgreiðslu og færist þeir þá
sjálfkrafa aftast í biðröðina. Þá þurfa
þeir að bíða hálft annað ár til við-
bótar.
Þetta fyrirkomulag veldur spennu
á meðal þeirra sem fá loforðin og
hafa skamman tíma til að kaupa.
Þeir em neyddir til að kaupa þegar
mikil spenna er fyrir á fasteigna-
markaðinum og verð hátt. Það eykur
þensluna.
Framboð minnkað
Fasteignamarkaðurinn er ein
órofa heild. Þeir sem em að festa sér
sína fyrstu eign kaupa af öðrum sem
em að skipta um eign. Fasteignasal-
ar hafa bent á að flestir sem bjóða
eignir til sölu tilheyri ekki forgangs-
hópi. Þeir þurfi því að bíða lengi
eftir láni. Af þeim sökum muni þeir
halda að sér höndum með eigna-
skipti þar til útborgun lánsins komi.
Fasteignasalamir telja að á þennan
hátt muni fyrst um sinn draga úr
framboði eigna. Þegar þess er gætt
að 65% kaupenda em að kaupa í
annað sinn eða oftar verður að fall-
ast á þessi rök.
Á þennan hátt minnkar framboð
og hækkar fasteignaverð.
Ekkert gert
Undanfama mánuði hefur frum-
varp til laga um breytingar á nýju
húsnæðislögunum legið fyrir Al-
þingi. Sú breyting sem þar er lögð
til skiptir þó ekki máli fyrir heildar-
afkomu kerfisins. Frumvarpið hefur
gengið í gegnum helstu þætti í um-
fjöllun þingsins og með því einu að
flytja breytingartillögur við það
heíði mátt gera bráðnauðsynlegar
lagfæringar á kerfinu. Þessum
breytingum hefði hæglega mátt ná
fram fyrir þinglok ef ráðherra hús-
næðismála hefði sýnt málinu skiln-
ing.
Á þann hátt hefði mátt deyfa
þensluáhrif kerfisins. Ráðandi
stjómmálamenn hafa hins vegar
sameinast um að koma vandanum
yfir á næstu ríkisstjóm. Það er leitt
til þess að vita að þeir skuli á þann
hátt varpa af sér ábyrgð til að
tryggja eigin stjómmálaframa. Það
verður tæplega talin ábyrg afstaða.
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
Með lögum skal land byggja
„Það sýnir sig Ijóslega i þessari deilu að þær áhyggjur voru réttmætar.
í Reykjavik ræður bara einn maður með dyggum stuðningi embættis-
manna sinna.“
„Þegar almennir borgarar sjá að ekki er
farið að lögum í höfuðborg landsins, er
þá ekki ástæða til að óttast um réttarör-
yggi þessarar borgar?“
Allt frá fyrsta fundi borgarstjómar
19. júní sl. hafa staðið yfir deilur um
yfirstjóm fræðslumála í Reykjavík.
Það er alvarlegur hlutur þegar
stærsta sveitarfélag landsins skirrist
við að fara eftir lögum. Grunnskóla-
lögin frá 1974 em sniðgengin af
sjálfstæðismönnum í borgarstjóm
Reykjavíkur með því að færa verk-
efni, sem samkvæmt þeim lögum
tilheyra fræðsluráði, yfir til skóla-
málaráðs.
Hvað er að gerast í mennta-
málaráðuneyti þessa lands?
Hvemig getur menntamálaráð-
herra leyft sér að segjast vera á gati
þegar hann er spurður um þessi mál
í nýlegu blaðaviðtali.
Kemur honum ekkert við að
gmnnskólalögin em ekki virt í
skólaumdæmi með þrettán þúsund
grunnskólanemendur?
Alþingi setur lög sem ráðherra við-
komandi ráðuneytis á að sjá til að
séu framkvæmd. Undan þeirri
ábyrgð getur hæstvirtur ráðherra
ekki skorast.
Davíð hlýðir ekki félagsmála-
ráðherra.né Lagastofnun
Háskóla íslands
Félagsmálaráðherra, sem æðsti
yfirmaður sveitarstjóma landsins,
ritar borgarstjóra bréf í febr. sl. þar
sem hann segir:
„Sveitarstjómum og nefhdum sem
þær kjósa ber að sjálfsögðu að hlíta
landslögum."
En borgarstjóri leyfir sér í svarinu
til ráðherra að segja að „ábending
um, að borgarstjóm sjái svo um að
fræðsluráð og skólamálaráð fari að
lögum, er óþörf og án tilefnis".
Það er enginn venjulegur hroki
sem kemur fram í svari þessu.
KjáOariim
Sigrún Magnúsdóttir
borgarfulltrúi
Framsóknarflokksins
Álitsgerð Lagastofnunar Há-
skóla Islands
í álitsgerð frá Lagastofriun Há-
skóla Islands segir:
Af réttaröryggissjónarmiðum á
skipulag stjómsýslu að vera einfalt
og skilvirkt.
Tvöföldun skipulags stríðir gegn
gmnnreglu stjómsýsluréttar um
skilvirkni og getur leitt af sér rétt-
aróvissu fyrir stjómvöld og borgara.
Verkefni fræðsluráðs samkvæmt
gr.lögum verða ekki frá ráðinu tekin
að óbreyttum lögum, hvorki með
ályktun viðkomandí sveitarfélags né
með löggemingum sveitarfélagsins,
hvort heldur sem er við einkaaðila
eða opinbera aðila.
Samkvæmt þessu verður ekki talið
að fræðsluráð og skólamálaráð geti
að óbreyttum lögum starfað hlið við
hlið með sama valdsvið að áætlun
sömu verkefna. Svo einfalt og skýrt
er álit Lagastofriunar Háskóla Is-
lands.
Á fundi fræðsluráðs 25. febr. sl. bar
Kristín Amalds fram svofellda til-
lögu ásamt greinargerð:
„Fræðsluráð samþykkir að óska
úrskurðar menntamálaráðherra um
álitsgerð félagsmálaráðuneytis sem
unnin var af ráðgjafarþjónustu
Lagastofnunar Háskóla íslands um
starfsemi skólamálaráðs."
I greinargerð segir m.a.
„Þar sem félagsmálaráðuneytið
telur slíka breytingu ólöglega fer
undirrituð fram á að menntamála-
ráðherra úrskurði um starfsemi
skólamálaráðs svo að ríkjandi
óvissu- og ófremdarástandi í
fræðslumálum Reykjavíkurborgar
linni og það fyrr en seinna."
Formaður lagði fram svofellda frá-
vísunartillögu:
„Líta ber á félagsmálaráðuneytið
og menntamálaráðuneytið sem hlið-
stæð stjómvöld. Tillagan gerir ráð
fyrir að menntamálaráðuneytið úr-
skurði um álitsgerð félagsmálaráðu-
neytis.
Slíkt er í hæsta máta óeðlilegt og
er því tillögu Kristínar Amalds vís-
að frá.“
Þetta er merkileg frávísunartillaga
vegna þess að hingað til hefur Sjálf-
stæðismeirihlutinn alltaf sagt að
þetta væri mál menntamálaráðu-
neytis og kæmi félagsmálaráðuneyt-
inu ekkert við.
Skýringin er eflaust sú að heyrst
hefur að álit í svipuðum dúr og frá
Lagastofnun Háskólans liggi fyrir
frá lögfræðingum menntamálaráðu-
neytisins. Má það ekki koma fram?
Þegar almennir borgarar sjá að
ekki er farið að lögum í höfuðborg
landsins, er þá ekki ástæða til að
óttast um réttaröryggi þessarar i
borgar?
Sjálfstæðismenn hafa hælt sér af
því að hafa fækkað borgarfulltrúum
og fulltrúum í nefhdum og þar með
einfaldað stjómsýsluna.
I kosningabaráttunni vömðu
framsóknarmenn við þessari stefriu
sjálfstæðismanna vegna þess að við
óttuðumst að lýðræðið yrði fótum
troðið og lýðræðisleg umfjöllun í
nefridum og ráðum í hættu.
Það sýnir sig ljóslega í þessari
deilu að þær áhyggjur vom réttmæt-
ar. I Reykjavík ræður bara einn
maður með dyggum stuðningi emb-
ættismanna sinna.
Ef þeim hentar svo sniðganga þeir
landslög. Hér er mál að linni.
Ég skora á alþingismenn að sjá til
þess að menntamálaráðuneytið
framfylgi settum lögum og borgar-
stjóm hlíti álitsgerð frá Lagastofriun
Háskóla íslands.
Hvar er réttaröiyggi þessa lands
ef þetta er látið viðgangast?
Sigrún Magnúsdóttir,
borgarfulltrúi Framsóknarflokks-
ins.