Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.1987, Qupperneq 4

4
MIÐVIKUDAGUR 29. APRÍL 1987.
Stjómmál__________________________________________________________________________pv
Þorsteinn Pálsson nýtair ekki trausts til stjómarforystu:
Flokksfoiystan í sárum
Á fyrsta þingflokksfundi Sjálfstæðisflokksins eftir kosningar. 18 þingmenn mættir,
5 færri en fyrir kosningar. Enginn tók undir vangaveltur Þorsteins Pálssonar um
að draga sig út úr forystu flokksins. Fundurinn fól honum þvert á móti að halda
sínu striki núna í viðræðum um myndun nýrrar rikisstjórnar. DV-mynd GVA
Afhroð Sjálfstæðisflokksins í þing-
kosningunum 25. april og undanfari
þeirra hefur rýrt svo álit manna á
Þorsteini Pálssyni, formanni flokks-
ins, að nær útilokað er að hann geti
orðið forsætisráðherra í nýrri ríkis-
stjórn. í viðtölum DV við forystumenn
í öðrum flokkum hafa fallið orð og
skoðanir sem ekki er hægt að túlka
öðruvísi en svo að formaður Sjálfstæð-
isflokksins njóti ekki trausts í forystu
hugsanlegra samstarfsflokka til þess
að verða leiðtogi í ríkisstjóm.
Veðrabrigði
Fylgistap Sjálfstæðisflokksins úr
39,1% 1983 í 27,2%, eða um 11,9%,
rekur foiysta flokksins rakleitt til
brotthvarfs Alberts Guðmundssonar
úr flokknum og stofnunar Borgara-
flokksins. Sá flokkur fékk 10,9%
atkvæða og fullvíst má telja að hann
hafi tekið þriðjung til helming af fylgi
sínu frá öðrum flokkum en Sjálfstæðis-
flokknum. Skýring flokksforystu
Sjálfstæðisflokksins er því ekki ein-
hlít.
En hvað gerðist þá frá því að Þor-
steinn Pálsson var endurkosinn
rússneskri kosningu á landsfundi
flokksins 7. mars til þingkosninganna
25. apríl, á sjö vikum?
Hvers vegna er flokksforystan í sár-
um og flokksmenn almennt fyldir út í
hana og flokkinn sinn eftir atburði
þessara örfáu vikna?
Mikil veðrabrigði hafa orðið í Sjálf-
stæðisflokknum og á þessari stundu
er eins og allir séu hálflamaðir og átta-
villtir. Ekki er sjáanlegur neinn vilji
til þess að hrista af sér slenið og eng-
inn hefur ennþá þorað að tala af
hreinskilni um stöðu flokksins opin-
berlega. En á bak við tjöldin er þeim
mun meira talað og í þeirri umræðu
standa öll spjót á Þorsteini Pálssyni.
Hvorki þingflokkurinn né miðstjóm
flokksins viðurkenna stöðu formanns-
ins og láta eins og ekkert hafi ískorist
annað en að flokkurinn hafi tapað
þessum þriðjungi af fylgi sínu. Borg-
araflokknum er kennt um ófarimar
og látið eins og tilvera hans sé ein-
hvers konar leiðindaævintýri sem
verði úti þá og þegar og þar með verði
allt eins og áður var ef ekki miklu
betra. Almennir trúnaðarmenn flokks-
ins víðs vegar um land, sem DV hefur
rætt við, em yfirleitt á allt annarri
skoðun.
Mistök á mistök ofan
I raun og vem hafði Þorsteinn Páls-
son þegar gert sín mestu pólitísku
Fréttaljós
Herbert Guðmundsson
mistök þegar landsfundurinn var hald-
inn í byrjun mars. Þúsund landsfund-
arfulltrúar vissu einfaldlega ekkert af
þeim. Þau komu síðan í ljós þegar
Helgarpósturinn birti upplýsingar um
að Þorsteinn hefði þá þegar krafið
Albert Guðmundsson um að hann
segði af sér embætti iðnaðarráðherra
og sett honum úrslitakosti.
Viðbrögð Þorsteins og skýringar, að
Albert fjarstoddum, helltu olíu á eld-
inn. Þar lýsti hann þeim reginmistök-
um sínum að grípa fram fyrir
hendumar á lögreglu og dómsvöldum
út af skattamálum Alberts Guðmunds-
sonar og upplýsti jafnframt að hann
hefði aflað sér trúnaðampplýsinga hjá
skattrannsóknarstjóra um samflokks-
mann sinn og samráðherra og birti
þær í ofanálag. Ekki þarf að taka það
fram að Þorsteinn taldi þetta síður en
svo mistök heldur þvert á móti 'óhjá-
kvæmileg viðbrögð af sinni hálfu sem
formaður Sjálfstæðisflokksins og
ábyrgðarmaður af hans hálfu á þátt-
töku í ríkisstjóm.
Ekki hefði þurft annað til en að
Þorsteinn gegndi öðm ráðherraemb-
ætti eða engu. Þá hefði hann ekki átt
aðgang að skattrannsóknarstjóra.
Hann notaði því einstaka aðstöðu sína
og það eitt út af fyrir sig sló margan
manninn. Hvað rak hann til þess að
grípa inn í þetta mál sem var í höndum
til þess skipaðra yfirvalda? Við þessu
fæst naumast nokkum tíma endanlegt
svar. En þessar aðgerðir formanns
Sjálfstæðisflokksins, hvemig sem þær
vom meintar, urðu ekki til þess að
berja í þá bresti sem Þorsteinn taldi
vera fyrir. hendi og fiokknum hættu-
legar. Þvert á móti.
Þegar þetta gerðist var liðið hálft
ár frá því að umrædd skattamál Al-
berts vom orðin opinber og höfðu
verið rædd í þingflokki sjálfstæðis-
manna. Skattayfirvöld vom með þau
til afgreiðslu, sem ekki var lokið. Fyrst
Albert baðst ekki lausnar þegar í
haust, eða var knúinn til þess þá, vóm
engar forsendur fyrir slíkri aðgerð í
febrúar eða mars. Þetta var þó ekki
skoðun Þorsteins, eins og allir vita,
en viðhorf sín gat hann einungis rök-
stutt í skjóli upplýsinga sem engum
utan skattakerfisins vom aðgengileg-
ar nema honum sjálfum, vegna
tímabundins embættis síns. Fjölmargir
kunnu ekki að meta slík vinnubrögð.
Harkan sex
í allri þessari atburðarás verður að
undirstrika það að engin leið er að
meta til fúlls skattamál Alberts Guð-
mundssonar fyrr en skattakerfið hefur
afgreitt þau. Þar liggur hvorki fyrir
sekt né sýkna og ekkert annað en orð
formanns Sjálfstæðisflokksins, sem
skattayfirvöld hafa ekki staðfest. Á
hinn bóginn liggja fyrir skýringar Al-
berts og sonar hans, en gildi þeirra er
einnig óstaðfest.
En Þorsteinn Pálsson lét ekki staðar
numið við afsögn Alberts. Þótt Albert
ætti að fá að halda framboðssæti sínu
lýsti Þorsteinn því nú næst yfir í
beinni sjónvarpsútsendingu að hann
gæti ekki og myndi ekki gera tillögu
um að Albert yrði ráðherra fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn yrði flokkurinn í næstu
stjóm. Þetta var það sem sprengdi
flokkinn endanlega.
Merkilegt er að rifja það upp í þessu
sambandi að í viðræðum við þá for-
ystumenn sem standa Þorsteini næst
í Sjálfstæðisflokknum, á þessum tíma,
gerðu þeir sér litla rellu út af þessu
ástandi og sögðu nánast að það yrði
yfir flokkinn að ganga. Enginn hreyfði
legg né lið til þess að bera klæði á
vopnin og Þorsteinn fór sínu fram
gersamlega bremsulaus. En upp úr
þessu báli kviknaði Borgaraflokkur-
inn nánast á nokkrum klukkutímum.
Kynt undir
Lesendur DV þekkja auðvitað meira
og minna þá sögu sem hér er til um-
ræðu og framhald hennar í kosninga-
baráttunni. Formaður Sjálfstæðis-
flokksins átti ennþá eftir að storka
Albert í beinni sjónvarpsútsendingu
og nefna má ýmist harðvítug eða lítil-
lækkandi ummæli Sverris Hermanns-
sonar og Davíðs Oddssonar í garð
Borgaraflokksins. Þannig kyntu for-
ingjar í flokknum undir samúðina með
Albert og hinum nýja flokki hans um
leið og þeir grófu undan sínum eigin
flokki og jafnvel sjálfum sér. Loks má
nefiia að fleiri frambjóðendur Borg-
araflokksins en Alhert náðu til kjós-
enda, eins og niðurstaðan sannar.
Eftir þessa atburði stendur Sjálf-
stæðisflokkurinn minni en nokkru
sinni fyrr. Það er brestur í forystunni
og ólga undir niðri. Formaðurinn er
jafnvel búinn að fyrirgera trausti sínu
sem leiðtogi og sá sem oftast hefur
verið nefhdur líklegur eftirmaður hans
hefur einnig lent í klípum sem enginn
ætlaði honum til skamms tíma. Nægir
þar að nefna óvarlegt viðhorf til Borg-
araflokksins, lögregluumsátur um
slökkvistöðina og útistöður við starfs-
mannafélag borgarinnar.
Það er ef til vill ein skýringin á því
hvers vegna sjálfstæðismenn tala ekki
upphátt um vandamál flokksins, að
svo komnu. -HERB
í dag mælir Dagfari
Stjómarmyndun
Nú eru flokkamir búnir að ganga
í gegnum kosningar og geta snúið
sér að stjómarmyndun. Stjómar-
myndanir fara jafiian þannig fram
að stjómmálamennimir og flokks-
foringjamir ræða við þá sem þeir
kunna best við í hinum flokkunum.
Ekki þá sem sigruðu enda eru kosn-
ingar til málamynda og skipta engu
þegar kemur að því að taka ákvörð-
un um það hverjir eigi að ráða.
Kjósendur halda alltaf að þeir ráði
einhverju í pólitíkinni. Það er hin
mesti misskilningur. Flokkunum
kemur hreint ekkert við hverjir
vinna og hveijir tapa. Þeir em meira
að segja oftast búnir að ákveða það
fyrirfram, á undan kosningunum,
hvemig stjóm eigi að mynda eftir
kosningar.
Jón Baldvin var jafhvel svo hrein-
skilinn að segja kjósendum frá því
fyrir kjördag hvemig stjóm hann
vildi mynda. Hann biðlaði til Sjálf-
stæðisflokks og Kvennalista, og það
án tillits til þess hvort þessir flokkar
ynnu á eða ekki. Það kom auðvitað
ekki málinu við. Heldur hitt, hvað
Jón Baldvin gat hugsað sér að gera.
Ekki kjósendumir. Nú er það til að
mynda svo að Sjálfstæðisflokkurinn
tapaði þriðja hveiju atkvæði sínu
og beið afhroð í kosningunum. Samt
þykir sjálfsagt að hann verði í stjóm.
Steingrímur Hermannsson hlaut
fína kosningu á Reykjanesi, en hann
þykir ólíklegur í stjóm. Kjósendum-
ir vilja hann áfram í ráðuneytið en
hinir flokkamir vilja hann ekki og
það em þeir sem ráða. Eins og vera
ber.
Tökum til að mynda Borgaraflokk-
inn. Sá flokkur vann stóran sigur
af því kjósendur vildu að hann hefði
völd, sem er skynsamlegt. Flokkur-
inn og frambjóðendur hans hafa
haft vit á því að skipta sér ekki af
pólitík og svoleiðis stjómmálaflokk-
ar eiga auðvitað upp á pallborðið
hjá þjóð sem er á móti flokkum sem
skipta sér af pólitík. En engum virð-
ist detta í hug að reyna stjómar-
myndun með þessum sigurvegurum
kosninganna. Sennilega vegna þess
að hinir flokkamir treysta ekki
Borgaraflokknum og er illa við
hann. Hvort kjósendur kjósa flokka
eða ekki er aukaatriði. Hitt er aðal-
atriðið hvort hinum flokkunum líkar
við þá.
Svo er það þettá með kratana.
Fyrir nokkrum árum vom þeir
komnir niður í ekki neitt, af því kjós-
endur^vildu hafa þá litla. Svo kom
Jón Baldvin og jók fylgið í skoðana-
könnunum, þannig að Alþýðuflokk-
urinn var allt í einu kominn með
heilmikið fylgi. Þegar þær niður-
stöður birtust fældust kjósendumir
frá og gættu þess í kosningunum
núna að kratamir héldu rétti sínum.
Til viðbótar við fasta fylgið skiluðu
Bandalagsmennimir sér aftur enda
höfðu þeir ekki í önnur hús að venda
en að öðm leyti stóð fylgi Alþýðu-
flokksins í stað. Kjósendur ætluðust
sem sagt til þess að kratamir héldu
sinni stöðu sem lítill og áhrifalaus
flokkur. Þetta kemur Jóni Baldvini
ekki við og nú vill hann endilega
mynda stjóm með íhaldinu sem
missti allt niður um sig hjá kjósend-
um.
Ef þessi regla gildir í pólitíkinni,
að láta þá flokka mynda ríkisstjórn
sem tapa í kosningum, finnst Dag-
fara sjálfsagt að Þorsteini Pálssyni
verði falin stjómarmyndun og að
hann taki Alþýðubandalagið og
Bandalag jafnaðarmanna með sér í
stjómina. Alþýðubandalagið tapaði
eins og Sjálfstæðisflokkurinn og
Bandalag jafhaðarmanna kom eng-
um að. Sá flokkur hlýtur að geta
gert tilkall til stjómarsetu út frá
þeirri forsendu að engum er illa við
flokk sem ekki hefur tekið fylgi frá
öðrum.
Bandalagið hefur að vísu engan
þingmann, en það gerir ekkert til,
enda á alls ekki að fara eftir því
hvort flokkar fá þingmenn heldur
hinu hvort öðrum flokkum er vel við
þá eða ekki. Tap eða sigur er ekki
mælikvarði á stjómarþátttöku.
Flokkar sem sigra eiga að vera utan
við ríkisstjóm, því þeir hafa sett á
oddinn málefni, sem kjósendum líkar
við og hefur haft það í för með sér
að aðrir flokkar hafa tapað. Flokk-
amir sem tapa geta ekki liðið að
verið sé að taka atkvæði frá þeim.
Þess vegna eiga þeir að stjóma
landinu, til að koma í veg fyrir að
slík mál nái fram að ganga.
Dagfari