Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1987, Blaðsíða 18

18
ÞRIÐJUDAGUR 25. ÁGÚST 1987.
Heilbrigðismál
í sveita
síns
andJitis
Ólafía
Margrét
Guðmunds-
dóttir
Menntun
Ljósmóðir, Ljósmæðraskóla fs-
lands
Staða
Ljósmóðir, Sjúkrahúsi Suður-
lands, Selfossi
Starfssvið
Fæðingarhjálp. Umönnun sæng-
urkvenna fyrir og eflár fæðingu og
umönnun ungbama fyrstu vikuna
eftir fæðingu.
Það besta
Það besta við starfið er að það
er ákaflega gefandi. í flestum til-
vikum er það mjög ánægjulegt að
taka á móti heilbrigðum bömum
og taka þátt í gleði foreldranna.
Það besta við að vinna starfið
hér er að við erum mjög sjálfetæð-
ar og höíúm allt í okkar höndum.
Svo höfúm við afskaplega góða
mæðraskoðun hér við heilsugæsl-
una en lykillinn að góðri feðingar-
hjálp er einmitt góð mæðraskoðun.
Það versta
Það vereta við þetta starf er tví-
mælalaust vaktavinnan sem
kemur niður á tengslum við fjöl-
skylduna og öllu félagslífi.
Svo er auðvitað alltaf mjög erfitt
þegar upp koma vandamál sem
ekki verður ráðið við. Til dæmis
þegar grípa verður inn í feðingu
með keisaraskurði eða á annan
hátt, séretaklega ef það gerist í
skyndi.
Draumurinn
Draumurinn er að ljósmæður
geti orðið sjálfstæðari inni á stofh-
unum og ég vona að það verði með
þeirri breyttu menntun sem komin
er.
Þá myndi ég einnig óska þess að
þáttur ljÓ8móður í heilsugæslu
gæti orðið meiri en nú er. Til-
hneigingin hefur verið sú að
útiloka þær frá heilsugæslunni á
þeim forsendum að staríssvið
þeirra sé svo lítið að ekki taki því
að ráða þær. Hins vegar tel ég
starfaviðið geta verið mun víð
tækara en nú tíðkast, mun meira
en fæðingarhjálpin ein. Raunar
geta Ijósmæður komið inn allt frá
fyrstu mánuðum meðgöngu og
hafa að minnsta kostí jafn mikla
menntim í meðferð og eftirliti með
ungbömum og hjúkrunarfræðing-
ar.
„Þau tvö vandamál, sem ef til
vill hafa einna mest áhrif á líf aldr-
aðra hér á landi í dag, eru annars
vegar að við erum ekki búin að
mæta þörfinni fyrir sjúkrarými og
hins vegar að við skulum ekki hafa
tekið upp reglulegar læknisskoð-
anir fyrir aldraða, eins og við
höfum fyrir börn,“ sagði Hrafn
Pálsson, deildarstjóri í heilbrigðis-
ráðuneytinu, í viðtali við DV.
Hrafn hefur fjallað mikið um
málefni aldraðra í starfi sínu og var
beðinn um að skýra ofurlítið frá
stöðu þeirra mála í dag.
Sjúkrarými að koma
„Það er viða sjúkrarými í upp-
byggingu núna,“ sagði Hrafn, „og
ef til vill verður staðan í þeim efn-
um orðin nokkuð góð eftir tvö eða
þrjú ár. Má þar nefna svonefnda
B-álmu Borgarspítalans, D-álmuna
í Keflavík, hjúkrunarhúsnæði á
Egilsstöðum, Isafirði, Sauðárkróki,
Akranesi og víðar. Nú eru í gangi
um sextíu verkefni sem að ein-
hverju leyti eru á okkar hendi í
byggingu steinkumbaldanna sem
.. .og að það sé enn virtir þjóðfélagsþegnar.
„Verðum að fá folk
til að njóta ellinnar“
svo oft eru nefndir. Vandamál þetta
er því tímabundið en á meðan það
hefur ekki verið leyst erum við að
kúldrast með fólk allt of lengi á
dvalarheimilum, langt fram yfir
það þegar fólkið þarf sjúkrapláss.“
Breytt hugarfar
„Öldrunarskoðunin er hins vegar
á frumstigi og mun erfiðara vanda-
mál því þar er við mörg samtvinnuð
vandamál að glíma. Við verðum að
finna leið til að glíma við þetta
egóíska stolt íslendinga sem knýr
þá til að láta sig hafa óþægindi og
veikindi tímunum saman í stað
þess að leita sér aðstoðar heilbrigð-
isstétta og heilbrigðiskerfisins um
leið og óþæginda verður vai t.
Við þurfum í þessum efnum að
breyta hugarfari eldra fólks. Við
verðum að fá það til að njóta ellinn-
ar eins og unnt er, selja íbúðina
og eignirnar, koma sér fyrir og
nota það sem búið er að öngla sam-
an í lífinu í stað þess að vera að
spekúlera í arfinum fyrir krakk-
ana.
Það er angi af sama meiði að fá
fólk til að láta fylgjast með heilsu-
fari sínu. Við ættum í raun að kalla
þá sem lokið hafa ævistarfinu til
læknisskoðunar reglulega, eins og
við gerum með böm; láta fólkið
finna að okkur er ekki sama hvern-
ig því líður, láta það finna að það
er enn virtir borgarar þessa sam-
félags. Með slíkum skoðunum má
finna heilsubrest mun fyrr en nú
er raunin og koma í veg fyrir að
fólk veikist að óþörfu."
Heimaþjónusta
„Ég verð einnig að segja eins og
er að mér þykir heimaþjónusta við
aldraða og heimahjúkrun þeirra
ekki búa við nógu mikla uppörvun
frá kerfinu. Þar fer fyrsta forvarn-
arstarfið fram og með því má ekki
aðeins bæta hag aldraðra mjög
heldur jafnframt spara kerfinu
töluverða fjármuni.
Það er hins vegar svo margt bilið
sem þarf að brúa og suma þætti er
auðveldara að leysa en aðra.
Núna er til dæmis í mikilli skoð-
un hjá ráðuneyti og Trygginga-
stofnun allt sem lýtur að dagvistun
.. .aö kalla á fólkið einu sinni á ári
i skoðun...
aldraðra. Verið er að leita leiða til
að auka bætur aldraðra svo að þeir
geti fengið einhverja tilbreytingu
að deginum án þess að afkoma
þeirra skerðist. í þeim efnum er
verið að ræða um fólk sem er á flöt-
um lífeyri en ekki þá sem hafa verið
ráðherrar eða bankastjórar og taka
eftirlaun í samræmi við það. I þeim
efnum þarf alvarlega að íhuga
hvort ástæða sé til að hið opinbera
bæti jafht kjör þeirra sem hafa ef
til vill hátt á annað hundrað þús-
und á mánuði í eftirlaun og þeirra
sem ekkert hafa.
Þessi mál blandast því öll mörg-
um öðrum og það tekur sinn tíma
að komast á ákvarðana- og fram-
kvæmdastig í hverju þeirra.“
Hefur stórbatnaö
„Staðan í málefnum aldraðra hef-
ur hins vegar batnað stórlega síðan
nýju lögin komu í gagnið, árið 1981.
Samkvæmt þeim lögum starfar
samstarfsnefnd sem er eins konar
upplýsinga- og ráðgjafahópur fyrir
ráðuneyti og ráðherra. Eitt mikil-
vægasta verkefni þeirrar nefndar
er, eins og kemur fram í fimmta lið
Ijórðu greinar, að annast stjórn
Framkvæmdasjóðs aldraðra og
gera tillögur til ráðherra um út-
hlutun úr sjóðnum. Þessi fram-
.. .láta það vita að okkur er ekki
sama...
kvæmdasjóður er ákaflega örvandi
afl í uppbyggingu húsnæðis og
þjónustu. Tekjur hans koma af nef-
skatti sem er eitt þúsund krónur á
hvem vinnandi mann í landinu.
Þrjátíu prósent af tekjum sjóðs-
ins renna alltaf í hjúkrunarrými
aldraðra enda er mikil uppbygging
í þeim efhum víða um land.
Síðan eru dvalarheimilismálin
einnig studd, en í þeim efnum hafa
margir skemmtilegir hlutir átt sér
stað, til dæmis í minni kauptúnum
landsins þar sem gjafir einstakl-
inga, ómæld framlögð og vinna
íbúa staðanna hafa rennt stoðum
undir mjög gott starf. Það er til
dæmis nokkuð algengt að bamlaus
hjón gefi húsnæði til þessara nota.“
Heima við
„Þessi þróun hefur orðið til þess
að fólk fær að vera lengur heima
við, ef ekki heima, heldur en áður.
Þegar heimaþjónusta og heima-
hjúkmn dugir ekki lengur til fær
fólk að vera í heimasveit áfram, á
litlum dvalarheimilum eða sambýl-
um. Þá þarf það ekki að fara í burtu
fyrr en þörf er á þungri hjúkmn.
Þessar framkvæmdir hefjast ein-
mitt oft með framlagi einstaklinga,
einhverra primus motora. Ekki má
heldur gleyma framlagi ýmissa að-
ila, svo sem kvenfélaga, líknarfé-
laga, Lions og Kiwanis, sem leggja
fram ýmsa þjónustu.
í tengslum við þetta starfa svo
þjónustumiðstöðvar sem styrktar
em af framkvæmdasjóðnum. Oft
starfa þær til dæmis í tengslum við
verndaðar þjónustuíbúðir. Ég held
að það sé óhætt að fullyrða að á
þeim árum, sem liðin em frá því
að þessi nýju lög urðu virk, hefur
orðið gagnger bylting í uppbygg-
ingu málefna aldraðra hérna.
Þegar staðan er metin er oft vísað
til þessara biðlista, þar sem skráð
er fólk sem sótt hefur um þjónustu
eða vistun. Síðasti slíkur listi, sem
ég sá, gerður fyrir um tveimur
árum, sýndi að 2500 manns væm á
biðlista. Ég efa þó að það sé mark-
tæk tala því flestir sem em á slíkum
lista hafa sótt um fleira en eitt,
jafnvel dæmi þess að sótt hafi verið
um á sjö stöðum þannig að raun-
vemlegur fjöldi einstaklinga er
ekki nema hluti af því sem virðist
vera.“
Hinn gullni meöalvegur
„I þessum efhum eins og öðrum
er ákaflega erfitt að finna hinn
gullna meðalveg. Við reynum að
læra af því sem gert hefur verið,
höfum löggjöfina í sífelldri endur-
skoðun með tilliti til þess sem betur
mætti fara. Nú er til dæmis ætlun-
in að taka tryggingalöggjöfina til
gagngerrar endurskoðunar. Lög-
gjöfinni um málefni aldraðra
verður einnig breytt að einhverju.
Ef við lítum á þessi mál í heild
má segja að sú stefna sé ríkjandi
að halda fólki heima, að reyna að
draga úr vistunarþörfinni. Þar er
verið að reyna að snúa þróun við
því það hefur verið ákaflega í tísku
að koma öldruðum fyrir á stofnun-
um undanfarin ár. Við eigum að
draga úr þessari geymslu á öldruð-
um, gera þá virkari og athafnasam-
ari og hafa þá á meðal okkar í
þjóðfélaginu. Ég hef trú á að það
sé þangað sem við stefnum með
þeim lögum sem nú eru sett og
þeirri endurskoðun sem stendur
yfir. Við verðum enda öll að hafa
trú á að það sem við fjöllum um
stefni í rétta átt.“
Umsjón: Halldór K. Valdimarsson