Dagblaðið Vísir - DV - 02.09.1987, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 2. SEPTEMBER 1987.
13
Okuikailinn Flugleiðir
Gluggar skriístofu Flugleiða í
New York skarta skrautlegum aug-
lýsingaspjöldum. Þau sýna lág
fargjöld sem ætlað er að laða að
ferðamenn - þ.e. alla nema íslend-
inga!
Mér hentaði vel að bóka samdæg-
urs, enda um kvöldflug að ræða, og
á einu spjaldinu stóð að verðið væri
$ 199 aðra leið. Reyndar var verið
að auglýsa verð fyrir ferð alla leið
til Lúxemborgar, með millilendingu
í Eeflavík, og mér hlýnaði um
hjartarætur við þá tilhugsun að geta
gefið Flugleiðum ferðina frá Islandi
til Lúxemborgar. Það mundi spara
þeim heilmikið umstang, ásamt mat
og drykk, og gefa þeim tækifæri til
að selja sætið aftur. Aldrei eru við-
skipti eins ánægjuleg og þegar allir
þykjast hafa grætt, sem reyndar er
homsteinn frjáls markaðskerfis.
En til þess kom þó aldrei að allir
brostu því stúlkan í afgreiðslunni
var fljót að benda á þá staðreynd
að maðurinn væri íslendingur og
ætti sem slíkur aðeins völ á dýrustu
fargjöldum. í þessu tilfelli var verðið
$ 329, eða 65,3% hærra en útlending-
ur í næsta sæti greiddi fyrir sömu
ferð - auk 2200 km flugferðar (ásamt
mat og drykk) í ábót.
Þetta óréttlæti var erfitt að gleypa
hrátt. „En hvað ef ég kaupi miða til
Lúx og fer einfaldlega frá borði i
Keflavík og læt ykkur fljúga með
autt sæti yfir hafið?“ spurði téður.
Svarið var kalt: „Þá fljúga töskumar
áfram til Lúxemborgar. Það er
KjáUaiinn
Jóhannes Björn
Lúðvíksson
rithöfundur, New York
óheimilt að bóka þær til íslands á
þessum miða.“
Okrið útskýrt
Ég trúði varla mínum eigin eyrum
en eins og ferðavanir Islendingar
geta ímyndað sér þá var þetta von-
laust stríð. Þrautalendingin var að
spyrja um „stand-by“ far sem, því
miður, var aðeins fyrir útlendinga.
Stúlkan, sem var þýsk og greinilega
dálítið þreytt á Islendingum sem er
óljúft að borga átthagaskattinn
orðalaust, útskýrði að ástæðan fyrir
þessari einkennilegu verðskrá - þar
sem minna kostar meira - væri sú
að íslendingar ættu ekki annarra
kosta völ en nota Flugleiðir en
ákveðin sæti til Lúxemborgar
myndu standa auð ef ekki væri sleg-
ið af verðinu á seinustu 48 tímunum
fyrir flug. Þessi ágætu rök, sögð í
bamslegri einlægni, gerðu þó ekkert
til að bæta heimilisbókhaldið hjá
mér.
Hugsum okkur hliðstætt dæmi þar
sem rútuferð á milli Reykjavíkur og
Homafjarðar kostar 1000 kr. Rútan
stoppar í Vík í Mýrdal en þeir sem
ætla þangað verða að borga 1650 kr.
(Það er aðeins ein rúta sem fer í
Mýrdalinn en það er hægt að fljúga
til Hafnar.) Ef einhver kaupir miða
alla leið til Homafjarðar og fer frá
borði í Vík þá neitar bílstjórinn að
afhenda honum töskumar sem em
kirfilega læstar í farangursgeymsl-
unni!! Þetta er auðvitað fáránlegt
dæmi en svona em Flugleiðir búnar
að fara með okkur öll þessi ár.
I herkví hárra fargjalda
Það hlýtur að vera eitthvað meira
en lítið bogið við okkur íslendinga,
að við skulum láta þetta ástand við-
gangast í marga áratugi. Árið 1981
benti Steingrímur Hermannsson (þá
samgöngumálaráðherra) á þá stað-
reynd að við værum „í herkví hárra
fargjalda". Á þeim tíma borguðu ís-
lendingar tvöfalt meira fyrir tveggja
vikna „pakka“ til Kaupmannahafn-
ar en Danir þurftu að borga fyrir
sambærilegan „pakka“ til Reykja-
víkur. Annað var eftir því. En svo
heyrðist ekkert meir frá Steingrími
eða öðrum ráðamönnum.
Það sem gerir okur Flugleiða á
íslendingum enn siðlausara er sú
staðreynd að þær hafa alltaf bæði -
beint og óbeint - verið studdar af
íslenskum skattgreiðendum. Flug-
leiðum hefur alla tíð verið úthlutað
einokun sem er óbein peningagjöf frá
þjóðinni (aðrir þegnar fengu ekki að
nýta þessi tækifæri). Það er nær al-
veg víst að Loftleiðir (mamma
Flugleiða) fengu rífleg lendingarle>'fi
í Bandaríkjunum á sínum tíma
vegna aðstöðu sem öll íslenska þjóð-
in gaf Bandaríkjamönnum hér á
landi. Það var óbein gjöf þjóðarinn-
ar. En gjafimar hafa líka komið í
beinhörðum peningum. Fyrir nokkr-
um árum, þegar samkeppnin yfir
Atlantshafið keyrði um þverbak,
hlupu íslenskir skattgreiðendur
undir bagga með Flugleiðum og gáfu
þeim mikið fé. Forstjóri félagsins var
þá svo kurteis að koma fram í fjöl-
miðlum og lýsa því j-fir að Flugleiðir
væru að gera það fyrir þjóðina að
taka við þessum peningum. Þær
vildu allt eins fækka ferðum og
starfsfólki. Rök forstjórans, að Flug-
leiðum kæmi allt eins vel að herða
sultarólina og fækka ferðum, voru
auðvitað út í hött. Forsenda þess að
vinna aftur tapað markaðshlutfall
var auðvitað sú að hafa sem mest
umsvif á þeim sama markaði. Svo
hliðstæða sé nefrid þá hefur kaup-
maður við Laugaveg sem hefúr opið
6 daga í viku, miklu betri aðstöðu
til að keppa við Kringluna en annar
sem aðeins getur h°ft opið þrjá daga
í viku.
Okrið burt!
Þegar Eimskip var stofhað var það
kallað óskabam þjóðarinnar. Flug-
leiðir hafa þróast í dekurbarn
þjóðarinnar. Dekurbamið hefur
aldrei verið fyrirmynd frjálsrar sam-
keppni. Dekurbamið er fyrirtæki
sem græðir á einokun - fyririæki
sem lætur Islendinga greiða niður
ferðir útlendinga. Við höfum fætt og
klætt kálfinn en hann refsar okkur
fyrir ofeldið.
Einokun leiðir af sér hroka og lak-
an rekstur. Það er löngu tímabært
- bæði efnahagslega og siðferðilega
- að skapa samkeppni á sem flestum
leiðum Flugleiða. Við eigum fiölda
fólks sem getur gert eins vel og bet-
ur en Flugleiðir. Þeirra vegna og
okkar verðum við að slaka á höftun-
um. Þá lækkar verðið og átthaga
skatturinn hverfúr.
Jóhannes Björn Lúðviksson.
„Dekurbamið er fyrirtæki sem græðir á
einokun - fyrirtæki sem lætur íslendinga
greiða niður ferðir útlendinga.“
Hver á Þingvelli?
Vorið 1985 eyddi ég nokkrum dögum
í þjóðgarðinum á Þingvöllum við
gönguferðir. Tilefnið var námskeið
Náttúruvemdarráðs fyrir verðandi
landverði þar sem verið var að æfa
okkur í leiðsögn um friðlönd.
Ég held að ég verði aldrei samur
eftir þessa Þingvalladvöl. Þama var
næstum ekkert fólk nema við, þessi
25 landvarðaefni. Þögnin, kyrrðin,
víðáttan, fjallahringurinn um-
kringdu okkur. Skógarkjarrið alls
staðar og snjóhraglandi á jörðu. Ég
upplifði kynngimagnaða náttúruna
í öllu sínu veldi. Eyðibýlin gáfu
stemmningunni dulúðugan blæ. Ein
stórkostleg heild sem ég skynjaði af
krafti sem ég vissi ekki að væri til.
Þjóðgarðar
Á Islandi em nú þrír þjóðgarðar,
þ.e. í Skaftafelli, í Jökulsárgljúfrum
og á Þingvöllum. Þingvallaþjóð-
garður hefúr þá sérstöðu að vera
undir beinni umsjá Alþingis en ekki
Náttúruvemdarráðs eins og hinir
þjóðgarðamir. Umdeilanleg ráðstöf-
„Við eigum Þingvelli öll. Við þurfum öll
að eiga þess kost að upplifa þá. Komandi
kynslóðir líka. Það þarf að úthýsa þaðan
aðskotahlutum eins og grenitrjám og vín-
bar og gera sumarbústaðina að almenn-
ingseign.“
KjaUariim
Ingólfur
Á. Jóhannesson
landvörður
un en á sér þá sögulegu skýringu
að Þingvallaþjóðgarður var stofn-
settur löngu á undan hinum þjóð-
görðunum. Sem stofnun hefur
garðurinn -þar úr jafrimiklum fjár-
munum að spila og Náttúmvemdar-
ráð til allrar sinnar starfsemi (sem
er að vísu ekki mjög mikið).
Þingvellir
Þingvellir em auðvitað sögustað-
ur, mesti sögustaður þjóðarinnar.
Þar hvílir þinghelgi yfir öllu. Þing-
vellir em líka náttúrufræðilegt
undur. Landrekskenningin liggur
þar flöt fyrir fótum manna. Þing-
vallavatn er stærsta stöðuvatn á
landinu. Alls konar fjölbreytilegur
gróður sést og smáundur náttúmnn-
ar em á hverju strái.
Þingvellir em líka túristastaður.
Kannski ekki allur þjóðgarðurinn,
heldur aðallega lítið svæði í kringum
þingstaðinn og byggingamar á völl-
unum þar fyrir neðan. Þingvellir em
seldir útlendingum í neytendaum-
búðum, Gullfoss-Geysishringnum
alræmda.
Túrisminn laðar mann ekki til
Þingv'alla. En það er svo sem fleira
sem stingur þar í augu: útlend tré.
sumarbústaðir forréttindastétta sem
hindra umferð um vatnsbakkann á
stóm svæði. vínveitingahús. Er
nokkur hætta á því að við glötum
Þingvöllum?
Framtíð Þingvalla
Undanfarið hefúr verið unnið að
áætlanagerð um framtíð Þingvalla
og sýnist sitt hverjum. Helgarpóstur-
inn gerði t.d. grín að þessu í fyrirsögn
sem hljóðaði eitthvað á þá leið hvort
pakka ætti Þingvöllum í plast. Eig-
andi Valhallar klagaði undan því
að ..Þingvallarómantíkin" >töí út-
dauð ef þessar tillögur næðu fram
að ganga og Valhöll og vínbarinn
rifin. Veitingahúsakóngurinn upp-
lifir rómantík greinilega öðmvísi en
ég!
Það er auðvitað skiljanlegt að for-
réttindastéttir rilji ekki gefa neitt
eftir af því sem þær hafa fengið.
hvort sem það er hótel í hjarta mesta
helgistaðar þjóðarinnar eða sumar-
bústaðir á sama stað. I tillögunum
er gert ráð fyrir byggingu aðalþjón-
ustumiðstöðvar vestan Almannagjár
og tjaldsvæða i útjaðri þjóðgarðsins.
Meginþema þeirra er að auðvelda
aðgang almennings að garðinum og
auka á friðun hans og vemd, jafnvel
að stækka hann vemlega og bæta
úr því sem skaðað hefur verið.
Við eigum Þingvelli öll. Við þurf-
um öll að eiga þess kost að upplifa
þá. Komandi kynslóðir líka. Það
þarf að úthýsa þaðan aðskotahlutum
eins og grenitijám og vínbar og gera
sumarbústaðina að almenningseign.
Við þurfum að vemda Þingvelli og
njóta þeirra. Við þurfum að umgang-
ast þá með virðingu. Einungis
þannig fær kynngimagnaður helgi-
dómur náttúm og sögu þjóðarinnar
notið sín til fúlls og haft þau áhrif
sem hver íslendingur á skilið að
njóta.
Ingólfúr Á. Jóhannesson