Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1987, Page 13

FIMMTUDAGUR 15. OKTÓBER 1987.
13
Merming
Vittu
Gyröir Eliasson: Haugrof (ný og endur-
skoðuð utgáfa bókanna Svarthvít axla-
bönd, Bakvið mariuglerið og Blindfugl/
Svarflug).
Mál og menning 1987.
Út er komin stórbók Gyröis Elías-
sonar með nýrri og endurskoðaðri
útgáfu þriggja smábóka sem hafa
áður birst utan forlaga, Svarthvít
axlabönd 1983, Bakvið mariuglerið
1985 og Blindfugl/Svarflug 1986. í
þessari bók gefst kostur á að lesa
Gyrði frá upphafi og við slikan lestur
kempr í ljós heildarviðleitni sem nær
loks hámarki í síðustu bókinni.
Margt skýrist hvað af öðru þannig
að fyrstu Ijóðin má nú túlka í ljósi
þeirra síðari og öfugt.
Eitt meginviðfangsefni Gyrðis er
andstæðan milli innri og ytri veru-
leika, heimur andans gegn einhvers
konar raunheimi sem í ljóðunum
verður harla óskýr og þokukenndur.
Heimur andans aftur á móti er bjart-
ur og víður. Og hann á sér stað í
raunheiminum, í heilabúinu sem
verður að eins konar kvikmyndasal
þar sem sýndar eru myndir. Salurinn
er raunverulega inni í höfuðskelinni,
íhvolfur og rauðklæddur með tveim-
ur opum sem lýsa inn. Myndirnar
eru ýmist fantasíur leikstjórans, sem
sefur á einum bekknum, eða lýsing-
ar á öðrum myndum, jafnvel endur-
minningum. Þetta heilabíó verður
miklu litríkara og safameira en það
sem raunveruleikinn býður upp á,
þar eru litir og fjör og hægt að fara
víða á meðan ytra umhverfi ljóðmæl-
andans er svart-hvítt, dauflegt og
innilokað.
Lífið í draumalandi
Smám saman fær maður á tilfinn-
inguna að hugarheimurinn sé
raunverulegur og allt annað einung-
is umgerð um hann til að gera okkur
fært aö lifa lífinu í draumalandi.
Samspili innri og ytri veruleika má
þvi líkja við heitt espressó kaffið í
hvítum bolla í ljóðinu Espressó (bls.
15). Þar standa saman svört nóttin,
kaffiö og hitinn andspænis köldum
janúarmorgni og hvítum bollanum.
Lífið og draumamir tengjast þá hit-
anum og nóttinni en bollinn gegnir
hlutverki ytri veruleika og hefur það
koma
eina hlutverk að halda utan um kaff-
ið svo að við getum drukkið þaö.
Draumamir eru ekki dregnir upp
sem draumar um atburði í raun-
heiminum heldur sem myndir inni
í höfðinu og með þetta í huga skýr-
ast margar furðumyndir, t.d. í ljóð-
inu Veruleikritið (bls. 75) þar sem
„rúnum rist töfrafjallið" gæti verið
höfuðið, „skilrúm úr neti víra“ húð-
in, og „dælustöðin sem ílytur
komótta kvoðu eflir leiðslum" hjart-
að að dæla blóði síhu á meðan
myndimar þjóta um „hlaupfyllta
kúlu“.
Fyrir kemur að myndadýrð
heilabíósins er líkt viö sjónvarpið
sem er lítil afmörkuð heild, full af
myndum, á sama hátt og höfuðið.
Þessar myndir em á bak við gler og
glerið getur splundrast, bæði sjón-
varpsgleriö og höfuðskelin:
Bókmermtir
Gísli Sigurðsson
[.. .jóttast stundum aö bólgiö gler
svarta kassans splundrist
framan
í mig eða höfuð mitt sundrist í
allar áttir[...]
Bak við Maríuglerið (bls. 125)
Einstæðingsskapur Ijóðmæl-
andans
Af augljósum ástæðum gengur
ljóðmælanda, sem svona er ástatt
um, ekki vel að tengja sig við heim-
inn sem við hversdagsfólk velkjumst
í á daginn. í í Borginni (bls. 26) lætur
hann vatn renna úr krana í baðkar
og um leið hverfur hann aftur um
þúsund ár þegar þetta vatn féll sem
rigning og það minnir aftur á slag-
viðrið sem er enn að beija gluggann.
Tíðindi að utan koma inn á gólf með
„morgunblaðinu" en þær upplýsing-
ar, sem þar má lesa um næturvörslu
apóteka og súlumerkingar í eldey,
eru heldur klénar fréttir hjá þeim
myndum sem hugarflugið býður.
Einstæðingsskapur ljóðmæland-
ans er mjög sterkur. Hann er einn í
kjallara að yrkja og það sem hann
biaðsöl vbö^.
Seljið
Komið á afgreiðsluria"
— Þverholti 11 um hádegi virka daga.
AFGREIÐSLA
SÍMI27022
Gyrðir Eiiasson.
sjáum þar fer svo eftír því hvað við
sjálf höfum góðan sýningarsal til að
sýna filmuna sem Gyrðir lætur okk-
ur hafa. Þvi að eins og ljósið varpar
skuggamyndum hlutanna á vegginn
eða rúðuna þá eru ljóðin endurskin
ímyndana og þurfa að lifna á ný í
huga lesandans til að njóta sín.
Gyrðir Elíasson hefur um nokkurt
skeið verið langfremstur íslenskra
ungskálda. Hann fer sínar eigin leið-
ir, brýtur upp form og málnotkun
og hugsar veruleikann að nýju. Það
má því gleðjast yfir því að nú sé
hægt að fá þrjár ófáanlegar bækur
hans í einni stórri þar sem frágangur
er til mikils sóma; kápan falleg,
pappír góður, letur skýrt, uppsetn-
ing smekkleg og prófarkalestur
ágætur. Gísli Sigurðsson
sér af öðrum er oft ekki nema
skuggamyndir raunveruleikans á
rúðunni eða ljósmyndir úr fortíð-
inni. Þannig er eitt alltaf að breytast
í eitthvað annað í ljóðunum, trén í
garðinum verða aö skuggamynd og
fólk verður að ljósmynd. Sams konar
tilhneiging kemur fram í því að
mörg ljóðanna gerast á einhverjum
mörkum, á haustin, kvöldin eða í
dögun og líka í fjörunni, á mörkum
lands og sjávar. Landið hættir og
sjórinn byrjar en samt heldur landið
áfram undir sjóinn þó að það sjáist
ekki. Sú spuming er því ekki fjarri
lesandanum hvaö sé hvað, hvenær
hættir landiö að vera land og bjnjar
að ve'ra hafsbotn og í framhaldi af
þvi: Hvenær tekur draumurinn við
af vökunni? Hvenær byijar raun-
veruleikinn að vera óraunveruleg-
ur?
Uppspennt Ijóð
I síðustu bókinni nær hámarki við-
leitnin til aö sýna hversu opinn
heimur ímyndunarinnar er and-
spænis þrengslum veruleikans. Þar
er ferðast samfellt fram og aftur með
miklum hraða. Hugsunin flýgur um
og kemur stundum inn til lendingar.
Eftir margbrotið flug lokumst við
inni í herbergi með glugga og sjáum
ekki nema „svart-/ fellið og þúsund
sinnum þúsund/ Utra af söltu vatni,
auk þess/ hundahreinsunarkofann
yfirgefinn/ hinumegin vogsins,[...]“
Og með þessari jarðbundnu mynd
sannfærumst við um að það sé rétt
hjá Gyrði að heimur hugmyndanna
sé miklu eftirsóknarverðari og jafn-
veL raunverulegri en afmarkaður
heimur daganna.
Um leið og Gyrðir fær okkur til
að hugsa með sér miðlar hann þeim
sársauka sem órólegar hugmyndirn-
ar valda. Spennan í Ijóðunum er slík
að oftsinnis koma sprungur í gler-
kúpuna sem umlykur sal hugmynd-
amia og við finnum hvemig hljóðið
frá naglanum, sem er dreginn eftir
rúðunni, nistíst í gegnum okkur.
Þrjár ófáanlegar í einu
í bókinni Haugrof er rofið gat á
skelina sem umlykur höfuðiö og
okkur sýnt innfyrir. Það sem viö
0
D
NY SENDING - TILBOÐSVERÐ
o BlLTJAKKAR Á MJÖG HAGSTÆÐU VERÐI D
D
D
1 tonn kr. 880
1,7 tonn kr. 4.090
2,0 tonn kr. 5.350
2,5 tonn kr. 10.491
2tonn
4 tonn 6 tonn 8 tonn
lOtonn 12tonn
20 tonn
kr. 970 1.275 1.660 2.510 2.685 3.275 5.392
HVER BÝÐUR BETUR?
Bílavörubúóin Skelfunni 2
82944
Púströraverkstæði
83466