Dagblaðið Vísir - DV - 20.10.1987, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1987.
Björgun á sjó - störf og stjóm
Þaö er sagt aö íslendingar séu með
eindæmum pennalatir upp til hópa
og hugsa ég að mikið sé til í því. Þar
sem ég hef allt til þessa dags litið á
mig sem íslending, meira að segja
með svolitlu stolti svona innra með
mér, þá er ég engin undantekning
frá „pennaletisreglunni". En svo
lengi má brýna deigt jám að bíti.
Og nú er svo komið að mér finnst
ég vera tilneyddur að reyna að nota
þetta undratæki sem stafróf nefnist.
Slysið skeður
Föstudaginn 25.09.’87 vorum við
að veiðum á Halamiðum. Veður var
gott austnorðaustan 2-3 og bjart.
Vaktin var við vinnu sína uppi á
dekki þegar einn hásetanna lenti
með hönd inn í blökk og meiddist
illa. Þegar ég hafði litið á meiðslin
hafði ég strax samband við lækni og
eftir að hafa lýst áverkanum sam-
kvæmt minni bestu vitund kom
okkur saman um að reyna að fá
þyrlu til að koma hinum slasaöa á
sjúkrahús.
Með góðri aðstoð loftskeyta-
mannsins á Ísafiarðarradíói var haft
samband við hlutaðeigandi aðila og
vissum við um borð ekki annað en
að þetta ætti allt að geta gengið upp.
Skömmu seinna kallar ísafjörður
okkur upp og segist vera með sam-
tal, en þar var þá kominn læknirinn
sem starfar með flugmönnunum á
þyrlunni.
Læknir þessi spyr mig ítarleg út í
meiðsli hins slasaða og hygg ég að
lýsing sú er ég gaf honum hafi að
mestu leyti verið samhljóma því sem
fyrri læknir hafði heyrt frá mér.
Eftir að hafa hlustaö á mig taldi
lænirinn öll tormerki á því að þeir
gætu komið á þyrlunni. Ég óskaði
þá eftir því að fá að vita ástæður.
Þá fékk ég það upp gefið að sökum
mannfæðar væri stærri þyrla Land-
helgisgæslunnar óvirk (of langt flug
útilokaði minni þyrluna) og ekki
þyrfti eða þýddi að leita til vamar-
liösins, nema sjúklingur væri í
lífshættu.
Nú vil ég taka fram, áður en lengra
er haldið, að hinn slasaði var ekki í
neinni lífshættu, en hætta á varan-
legu örkumh fyrir hendi. Einnig vil
KjaHariim
Skúli A. Elíasson
I. stýrimaður á
Framnesi, ÍS 708
ég undirstrika að hefði eitthvað ver-
ið athugavert við flugveður myndi
ég ekki hafa mælt með því í þessu
tilviki að þyrla yrði fengin.
Það hlýtur aUtaf að vera mat
lækna og skipstjómarmanna hvort
kalla eigi á þyrluaöstoð.
Við ræddum þetta smástund í tal-
stöðina en að loknu þessu samtali
ákvað skipstjórinn að fara með hinn
slasaða inn á Bolungarvík. Á leiðinni
til Bolungarvíkur var síðan haft
samband við lækna svo og Hörð,
flugstjóra á ísafirði, og ákveðið að
flytja manninn til Reykjavíkur um
leið og hægt yrði. Þetta gekk allt upp
og var hinn slasaði kominn til
Reykjavíkur einhvem tímann um
miðnættið eða u.þ.b. 8 klst. eftir að
slysið varð.
Þankar um þyrlurnar
Eftir svona atburði leita á mann
ýmsar hugsanir, t.d. sú hvað hefði
gerst ef maðurinn hefði slasast
meira, og í beinu framhaldi, hvemig
stendur á því að þjóð eins og íslend-
ingar, sem á flest sitt undir fiskveið-
um, hefur hvorki vilja né getu til
þess að halda úti nauðsynlegustu
björgunartækjum fyrir sína sjó-
menn?
Allir vita að þyrlur má nota í Qeiri
verk. Björgunarmál okkar, hvað
varðar þyrlur em því sem næst á
steinaldarstigi.
Ekki nóg með að vélar Landhelgis-
gæslunnar séu alltof litlar heldur
era ekki nema þrír flugmenn með
réttindi til að fljúga stærri þyrlunni.
En það er aðeins hún sem sökum
vegalengda á haf út kemur okkur
sjómönnum að gagni.
Þyrla þessi hefur reynst vel og
áhafnir hennar unnið þrekvirki sem
ástæða er að þakka þeim fyrir. Þó
hefur vél þessi ýmsa galla. Nægir
að nefna að hún er ekki með afísun-
arbúnað sem þýðir að hún kemst
ekki yfir hálendið í frostum, heldur
veröur að fljúga með ströndum
fram. Sér hver maður hvemig slíkt
kemur út ef skip strandar og hættu-
ástand skapast einhverstaðar fyrir
Norðurlandi en þyrlan geymd í
Reykjavík. Annar ókostm-, og sá
versti að minu viti, er smæð þyrl-
unnar. Hún getur aðeins flutt 8-9
menn í einu, en það pláss nægir fyr-
ir áhöfn hefðbundins línubáts (5-6 í
áhöfn), en strax og sami bátur skipt-
ir t.d. yfir á net þá ber þyrlan ekki
lengur áhöfnina (10—14 marrns).
Sama gildir um flutningaskip
(12-14 manns), togara (13-16 manns),
stærri togara og frystitogara en þar
er um aö ræða 26 menn í áhöfh.
Það gefur því auga leið að þyrlan
getur ekki bjargað nema hluta
áhafnar venjulegs togara í einni ferð
og óvíst aö hún fái tækifæri til að
fara aðra.
Kjarni málsins:
Og þá erum við loks aö komast aö
kjama málsins. Getur nokkur
ímyndað sér hugarástand björgun-
arliðs sem getur aðeins náð upp
helmingi áhafnar af sökkvandi skipi
sökum smæðar þyrlunnar vitandi
þaö að skipið munijafnvel vera horf-
ið í sjóinn þegar og ef þyrlan kemst
aftur á slysstað? Ekki mun skipstjóri
eða æðstráðandi á sökkvandi skipi
ýkja öfundsverður þegar honum er
lagt á herðar á neyðarstundu að
ákveða hverjir eiga að lifa og hverjir
að deyja.
Það hlýtur að vera erfiðasta á-
kvörðun í lifi nokkurs manns en því
miður staða sem boðið er upp á í dag
og það er löngu orðið tímabært að
hlutaðeigandi aðilar geri sér þetta
ljóst með það í huga að finna viðun-
andi lausn.
Matsatriði?
Hitt er svo aftur arrnað mál að
verði meiriháttar slys úti á hafi þá
er auðvitað ódýrara fyrir þjóðarbúið
að hinn slasaöi fái að deyja drottni
sínum i friði heldur en hann náist
jafnvel hálfdauður og þurfi svo að
ala önn fyrir honum örkumla á ein-
hverri stofnun til æviloka.
Þess ber að geta að mikill hluti
starfandi sjómanna era ungir menn,
svo að hæhsvist getur í „versta" falli
varaö í áratugi.
Það er heldur ekki mikill hagnaö-
ur af björgunarflugi á þyrlu, það era
a.m.k. ekki margar krónur, sem
skila sér í galtóman ríkiskassann
eftir hverja ferð. Stjómvöldum á ís-
landi er því ef til vUJ nokkur
vorkunn, þótt þau verji aurunum
frekar til listsýninga og annarra
„menningarmála“. Það vita allir,
sem era komnir til vits og ára, að
menning og list er arðvænlegri þegar
til lengri tíma er litið heldur en strit
í slori og skít!
Sjálfstæð þjóð, eða...?
Ég ætla nú að slá botn í þessi skrif
en vil þó aö lokum geta þess að ef
ráðamenn á íslandi hafa hvorki vilja
né getu til að koma upp og reka ör-
ugga björgunarþjónustu fyrir
sjómenn á hafi úti þá sé ég ekki að
við höfum neitt við sjálfstæði að gera
og gildir þá einu þó að bætt yrði við
einni stjömu í fána Sáms frænda.
Við þá sjómenn, sem ef til vill lesa
þetta, vil ég segja: Látið í ykkur
heyra opinberlega. Þetta er hags-
munamál okkar sjómaima og
reyndar margra annarra.
Að endingu vil ég svo þakka þyrlu-
flugmönnum Gæslunnar fyrir vel
unnin störf í þágu okkar. Ekki má
heldur glejma að þakka Herði Guð-
mundssyni og hans mönnum á
ísafirði því að þeir hafa svo oft sýnt
það og sannað að þeir era okkur
Vestfirðingum betri en enginn.
Skúh A. Elíasson
„Annar ókostur og sá versti, aó mfnu mati, er smæð þyrlunnar", segir
í greininni. - Frá komu TF SIF til landsins.
„Ekki mun skipstjóri eöa æöstráðandi
á sökkvandi skipi ýkja öfundsverður
þegar honum er lagt á herðar á neyðar-
stundu að ákveða hverjir eiga að lifa
og hverjir að deyja.“
Heimsfriðarráðið - Hvað er það?
Síðan Vigfus Geirdal skrifaði grein
í Þjóðviljann 30. september sl„ þar
sem ægir saman illgimi, fordómum
og fáfræði, hefur mér verið ljóst að
nauðsynlegt er að uppfræða landa
mína nokkuð um Heimsfriðarráðið.
Það er stofnað 1949-1950 af vísinda-
mönnum og hugsuðum alls staðar
úr heiminum. Upphaflega átti stofn-
fundur þess að vera í Bretlandi en
þar sem þá var komin til valda
íhaldsstjóm Winstons Churchill
varð ekki af því og komu fundarboð-
endur því saman til fundar í París
og Prag, sama daginn árið 1949. Stað-
imir vora tveir af því að fulltrúar
Austur-Evrópu fengu ekki að fara
inn í Frakkland og komu þeir saman
í Prag en fyrsti sameiginlegi stofn-
fundurinn var svo haldinn í Varsjá
árið 1950.
Fyrsti forseti Heimsfriðarráðsins
var John Bemal, eðlis- og efnafræði-
prófessör frá Englandi, og fyrsti
framkvæmdastjóri þess var Fred-
erich Juhot Cure frá Frakklandi,
einnig efiiaffæðiprófessor. Einn af
varaforsetum þess var Pablo Nerada
sem flestfr íslendingar munu kann-
ast við.
Markmið Heimsfriðarráðsins er,
og hefur ahtaf verið, að vera vett-
vangur þar sem menn úr öhum
heiminum gætu komið saman og
rætt friðarmál. Friðamefndir, sem
aöild áttu að Heimsfriðarráðinu,
vora svo stofiiaðar út um allan heim.
Því miöur hef ég ekki nöfn þeirra
sem að því stóðu hér í nágranna-
löndum okkar en formaður íslensku
, fnðamefhdarinnar var Kristinn E.
Kjal]aiinn
María Þorsteinsdóttir
starfsmaðmaður sovésku
fréttastofunnar APN á íslandi
Andresson en nann gegndi því starfi
ffarn yffr 1970 þegar hann lét af for-
mennskunni vegna veikinda enda
þá orðinn helsjúkur maður og átti
skammt eftir ólifað. Þar komu hins
vegar við sögu margir þjóðkunnir
íslendingar. Þar sem ég var úti á
landi fyrstu árin sem íslenska ffiðar-
nefndin starfaði kann ég htið ffá
þeim árum að segja en þegar ég kom
til Reykjavíkur um áramót 1950-1951
bar hæst í því starfi, ásamt Kristni,
nöfn tveggja kvenna (konur hafa
ahtaf verið hðtækar í friðarmálum)
en það vora þær Sigríður Eiríks-
dóttir, formaður Hjúkrunarfélags
íslands, og Guðrún Sveinsdóttfr,
Fjólugötu 8. Mér er í minni þegar
þær vora að sækja þing Heimsfriö-
arráðsins um hávetur og eldheitar
hvatningargreinar sem þær skrif-
uðu þegar þær komu heim. Síðar
sóttu margir þessi þing og man ég
ekki nöfn þeirra ahra. Þó má þar
telja Grím Magnússon lækni, séra
Rögnvald Finnbogason, Ásu Ottesen
og Ragnar Amalds þingmann. Ég
hætti mér ekki út á þá hálu braut
að telja fleiri því efalaust gleymdi ég
einhveijum ef sú upptalning ætti að
vera tæmandi. íslenska friöamefnd-
in var í þá daga nokkurs konar
„grasrótarsamtök" áhugafólks
fremur en að hún væri skipulögð
sem félag. Þar kom margt hugsjóna-
fólk við sögu og finnst mér að hún
hafi verið fyrstu „grasrótarsamtök-
in“ á íslandi. Og að gefnu tilefni vil
ég taka það skýrt ffam að ég tel það
grófa móðgun við minningu þess
göfuga hugsjónafólks, sem bar hit-
ann og þungann af störfum íslensku
ffiðamefndarinnar fyrstu árin, að
gefa í skyn, hvort heldur er í ræðu
eða riti, að það hafi gengið erinda
erlends stórveldis enda man ég varla
til að slíkt væri haft á orði þá. Það
kom síðar þegar lengra leið á kalda-
stríðsárin.
Hverjir eru forsetar Heims-
friðarráðsins í dag?
Þar ber fyrstan að nefna forseta
ráösins, Romesh Chandra, sem er
Indveiji og hefur starfað hjá Heims-
friðarráöinu frá stofnun þess.
Varaforsetar Heimsfriðarráðsins
era 50, þar af 23 úr löndum þriöja
heimsins, 14 frá kapítaliskum iðn-
rikjum og 13 ffá sósíahskum ríkjum
víðs vegar í heiminum (ég tel hér
fúhtrúa Kúbu og Víetnam með sós-
íalísku ríkjunum en ekki þriðja
heiminum þótt sú skilgreining sé
kannski vafasöm).
Heimsfriöarráðið er sjálfstæð og
óháö stofnun sem samanstendur af
fúhtrúum friðamefnda í hinum
ýmsu löndum (þau era nú 145), ýms-
um alþjóðasamtökum, fuhtrúum
póhtískra flokka og þekktum ein-
staklingum. Það era ffiðamefhdir
hinna einstöku landa sem velja þar
fúhtrúa sína hveiju sinni. Ráðið kýs
síðan forseta sinn, varaforseta, heið-
ursforseta og meðlimi forsætis-
nefndarinnar. Þær stofnanir
Heimsfiiöarráðsins sem móta störf
þess og sjá um daglegan rekstur era:
ráð, forsætisnefnd, skrifstofa og rit-
arar. Á skrifstofu, eða líklega ætti
fremur aö kaha það framkvæmda-
nefnd, era fuhtrúar forseta eftirtal-
inna landa: Belgíu, Chhe, Costa Rica,
Grenada, Guineu-Bissau, Indlands,
Japans, Mósambik, Perú, Puerto
Rico, Sviss, Venezuela og Zambíu.
Þá koma hér nokkur nöfn varafor-
seta Heimsffiðarráðsins:
Nadim Samad Abdel, Líbanon, Olga
Lopez Avhes, fuhtrúi í miðstjóm
sandínista í Nicaragua, prófessor
Phan Anh við háskólann í Hanoi,
Víetnam, Séra Richard Andriaman-
it, Madagaskar, Eduardo Burgos
Arevalo, rektor háskólans í Kolomb-
íu, Vital Daha, Kongo, Francisco
Costa Gomes hershöfðingi, fyrrver-
andi forseti Portúgal, Jaques Denis,
fyrrverandi þingmaður á Evrópu-
þingi fýTÍr Frakkland, Karl Dereks-
en, Hohandi, George Georges
öldungadeildarþingmaður, Ástrahu,
Mitsuhiro Kaneko, Japan, James
Lamond fúhtrúadehdarþingmaður,
Englandi, séra John Hanley Morgan
unitaraprestur, Kanada, Evgene
Newport, borgarstjóri í Berekley,
Bandaríkjunum, Evgení Primakov,
Sovétríkjunum, Mikis Theodorakis,
Grikklandi (nú í París).
Eins og sjá má er þetta engin tæm-
andi upptalning en gefúr þó mynd
af þeim sem vhja leggja vinnu í
Heimsfriðarráöið og leggja þannig
lóð sitt á vogarskál friðarins. Ég mun
kannski síöar fiaha betur um störf
Heimsfiiðarráðsins og þá nokkuö
um þau alþjóðasamtök sem tengjast
því.
Maria Þorsteinsdóttir
„íslenska friöarnefndin var 1 þá daga
nokkurs konar „grasrótarsamtök“
áhugafólks fremur en að hún væri
skipulögð sem félag.“