Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1988, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 21. MARS 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Offjárfestingin
Það kemur engum á óvart þegar Guðjón B. Ólafsson
Sambandsforstjóri vekur athygli á offjárfestingunni á
íslandi. Hún hefur blasað við hverjum sjáandi manni
um langan tíma. Það er hins vegar ánægjulegt og tíma-
bært þegar áhrifamaður í atvinnulífinu, forstjóri
stærstu fyrirtækjasamsteypu landsins, sér ástæðu til
að gera offjárfestinguna að umtalsefni. Það gefur um-
ræðunni vigt.
Guðjón hefur dvalist lengi erlendis og sér hlutina
með augum gestsins. Þeir sem hér hafa setið að völdum
eða makað krókinn í fjáraustrinum og óhófinu eru fyr-
ir löngu orðnir samdauna. Pólitísk umræða hefur og
verið sáralítil um þessi risavöxnu vandamál vegna þess
að stjórnmálaflokkarnir eru flestir hverjir ábyrgir fyrir
fjárfestingunni og hafa jafnvel hvatt til hennar. Það er
ekki von á öðru úr þeim herbúðum heldur en þögninni
og þagmælskunni um eigin óstjórn.
Hinir sem hafa af vanmætti bent á meinsemdirnar
og bruðhð eru og hafa verið sem hrópandinn í eyðimörk-
inni og eru’ flestir hveijir búnir að gefast upp fyrir
löngu. Enda eru röksemdirnar oftast skotheldar. Það
má ekki láta byggð fara í eyði, það verður að efla at-
vinnulífið, það verður að.reisa orkuver. í fiskvinnslu
og landbúnaði er vægt áætlað að tuttugu og sjö milljörð-
um króna hafi verið varið í offjárfestingu á liðnum
árum. Öll fer sú fjárfesting fram í nafni byggðastefnunn-
ar og undir verndarvæng stjórnvalda á hverjum tíma.
Fjármagnið kemur að langmestu leyti úr sérhönnuðum
sjóðum hins opinbera.
Kannske eru sláturhúsin nöturlegasta dæmið þar sem
hver sveit, hvert byggðarlag, verður að eiga sitt eigið
sláturhús enda þótt sláturhús séu aðeins til brúks örfáa
daga eða vikur ár hvert. Alla hina ellefu mánuði ársins
utan sláturtíðarinnar standa þessi mannvirki auð og
ónýtt. Það er vit í þessu!
Kröfluvirkjun er annað dæmi um fjárfestingu sem
stjórnmálamenn hlupu í, hver í kapp við annan. Afleið-
ingarnar eru þær að þjóðin situr uppi með árlegan bagga
sem jafngildir útgjöldum þjóðarinnar til Háskóla ís-
lands. Ekki þarf að taka fram að Kröfluvirkjun framleið-
ir litla sem enga raforku og mun aldrei, meðan við lifum,
standa undir eigin rekstri.
Meðan atvinnulífið er að kikna undan rekstrarkostn-
aði og vinnuaflið er varla matvinnungur hjá sumum
fiskvinnsluhúsanna og í landbúnaðarframleiðslunni
hefur verið sóað tugum milljarða í fjárfestingar sem eru
langt umfram alla skynsamlega nýtingu.
Þessar tvær atvinnugreinar eru teknar hér sem dæmi
enda hafa þær alla tíð notið sérstakrar velvildar og for-
gangs þegar opinberir sjóðir eru annars vegar. En sams
konar sögu má líka rekja úr öðrum greinum. Offjárfest-
ingin blasir alls staðar við þótt sumir eigi sér þá afsökun
að hafa þó staðið undir henni sjálfir.
Það er kannske of seint í rassinn gripið að fárast yfir
Úárfestingum sem eru bæði múr- og naglfastar. Þær
verða ekki aftur teknar. En þessi dýrkeypta saga ætti
að vera víti til varnaðar. Ekki síst nú á dögum þegar
auðvelt er að gera áætlanir um hagkvæmni og arðsemi
áður en rokið er til einhven-a Qárfestinga í misskilinni
greiðasemi við kjósendur. íslendingar hafa ekki lengur
efni á slíku bruðli. Það ætti sennilega að orða þetta svo,
að íslendingar hafi ekki lengur efni á þeim stjórnmála-
mönnum og flokkum sem reka slíka pólitík.
Ellert B. Schram
í fréttatíma á Stöö 2 í síðustu viku
var sagt frá því að viðskipti íslend-
inga við Suður-Afríku hefðu aukist
til muna á síðasta ári þrátt fyrir
yfirlýsingar og áskoranir íslenskra
ráðamanna á erlendum vettvangi
og hvatningarorð til annarra þjóða
um að eiga ekki viðskipti við Suð-
ur-Afríku. Fréttamaður Stöðvar 2
var mjög andaktugur þegar hann
lýsti hvaða hroðalegu vörur það
væru sem íslendingar keyptu frá
þessu landi. í ljós kom að aðallega
var um ávexti að ræða, ferska og
niðursoðna, sem ættu varla að
skaða nokkurn mann.
Alþjóðlegar yfirlýsingar
Vissulega er slæmt þegar íslend-
ingar haga sér þveröfugt við yfir-
lýsingar ráðamanna á erlendum
vettvangi. Enn verra er máliö þeg-
ar viðkomandi ráðamenn ásamt
öðrum . hátignarlegum Norður-
landaráðherrum heina þessum
fóðurlegu yfirlýsingum til annarra
þjóða en gleyma síðan að fara eftir
þessu sjálfir. Langverst er þó að
fundir Norðurlandaráðherra skuli
vera notaðir til að gefa út bull-
yfirlýsingar um að kaupa ekki vöru
frá Suöur-Afríku vegna þess
hvemig mannréttindamálum er
háttað í því landi.
Nú kann einhvern að reka í roga-
stans og velta því fyrir sér hvort
verið sé að mæla ríkisstjórn Suð-
ur-Afríku bót eða afsaka kynþátta-
misrétti og mannréttindabrot þar í
landi. Svo er ekki. Sá sem þetta rit-
ar telur tvímælalaust að margt
þyrfti að vera í betra lagi í Suður-
Afríku og mismunun þegna í einu
þjóðfélagi er alltaf óafsakanleg að
mínu mati. Að kalla yfirlýsingar
Norðurlandaráðherra um tak-
mörkun viðskipta við Suður-Afr-
íku bull-yfirlýsingar er því sprottið
af öðrum ástæðum.
Norðurlandaþjóðir og aðrar
þjóðir
Ráðherrar Norðurlanda hafa iðu-
lega tahð eðlilegt að beina ýmsum
tilmælum til annarra þjóða. Oft
hafa þar verið á ferðinni merkar
yfirlýsingar. í sjálfu sér er allt gott
um það að segja aö samkomulag
náist milli Norðurlandaþjóða um
að standa sameiginlega að ákveðn-
um málum. Eftir því sem ég best
veit njóta Norðurlandaþjóðirnar
talsverðrar virðingar í samfélagi
þjóðanna og tillit er tekið til sjónar-
miöa þeirra á alþjóðavettvangi.
Þegar þetta er virt skiptir miklu
fyrir þessar frændþjóðir að vanda
til yfirlýsinga sinna og fóðurlegra
ábendinga til annarra þjóða. í
fyrsta lagi verða Norðurlandaþjóð-
irnar að vera reiðubúnar til að taka
sjálfar mið af eigin yfirlýsingum.
Geri þær það ekki er yfirlýsingin í
sjálfu sér markleysa og bull. Sam-
kvæmt frétt Stöðvar 2 tökum við
íslendingar greinilega ekkert mark
á þessum yfirlýsingum gagnvart
Suður-Afríku en það gerir hina
yfirlýsingaglöðu ráðherra hjákát-
legri en hefðu þeir látið yfirlýsing-
una eiga sig.
í annan stað verður að gera þá
kröfu til ráðherra Norðurlanda-
Kjallariim
Jón Magnússon
lögmaður
þjóða að áróðurinn beri ekki
skynsemina ofurliði. Jafnframt er
mikilvægt að Norðurlandaþjóðim-
ar sýni það ótvírætt að þær bregðist
eins við mannréttindabrotum rik-
isstjórna, óháð því í hvaða landi
þau eru framin.
Yfirlýsingar ráðherra Norður-
landa, sem eru gefnar í samræmi
við ákveðna stefnu Norðurlanda-
þjóöanna í mannréttindamálum og
beinast jafnt að öllum þjóðum sem
fremja slík mannréttindabrot, geta
átt fullan rétt á sér og geta verið
nauðsynlegar á stundum. Þaö er
hins vegar skinhelgi og tvískinn-
ungur að hallmæla einum harð-
stjóranum en klappa öðrum á bakið
á sama tíma og veita honum jafn-
vel fjárstuðning.
Ljóst ætti að vera að ekki er hægt
að taka mikið mark á þjóðum sem
þannig haga sér og ráðamönnum
slíkra ríkja ferst ekki að senda öðr-
um fóðurlegar ábendingar um
hvað megi og hvað ekki.
Sumir harðstjórar eru betri
en aðrir
Mér er til efs aö ríkisstjórn Suð-
ur-Afríku fremji fleiri ög alvarlegri
mannréttindabrot en t.d. ríkis-
stjórn Sovétríkjanna. Mér er t.d.
ekki kunnugt um að íbúar Eist-
lands, Lettlands og Litháen njóti
jafnræðis á við ýmsa aðra borgara
Sovétríkjanna. Þá hefur meðferðin
á gyðingum í því sama landi ekki
þótt til mikillar fyrirmyndar. Þetta
ríki heyr jafnframt grimmúðlegt
stríð við íbúa Afganistan.
Sovésk hernaöaryfirvöld, með
samþykki ráðamannanna í Kreml,
hika ekki við aö setja drápsvélar í
bamaleikfóng auk annarra óhæfu-
verka til að ná árangri í stríðinu
gegn íbúum þessa vanþróaða ríkis.
Með tilliti til alls þessa mætti ætla
að ráðherrar Norðurlanda gæfu út
yfirlýsingar um aö beita skyldi
Sovétríkin viðskiptaþvingunum, til
samræmis við shkar yfirlýsingar
um Suður-Afríku. Svo er þó ekki.
Þess í stað standa þessir sömu
ráðherrar Norðurlanda í biðröð og
leita eftir því að hafa sem mest og
best samskipti við Sovétríkin. ís-
lenski utanríkisráðherrann er
þeirra á meðal og hvað ákafastur.
Auk þess að gefa æðsta manni Sov-
étríkjanna fyrirmyndar-siðferðis-
einkunn hefur hann m.a. beitt sér
fyrir því að forseti lýðveldisins
verði sendur til kúgaranna í austri
til að greiða fyrir viðskiptum þjóð-
anna. í því sambandi skipta treflar
frá Álafossi meira máli en mann-
réttindabrot í Eistlandi.
Fjölmiðlapólitík
Fjölmiðlar á Vesturlöndum hafa
þann stóra galla að blása út ákveð-
in mál en gleyma öðrum sem gerast
um sama leyti annars staðar og
kunna að vera til muna alvarlegri.
Þannig hafa mannréttindabrot rík-
isstjómar Suður-Afríku verið
blásin út, þó að sambærileg mann-
réttindabrot séu framin um gerv-
alla Afríku, stóran hluta Asíu og
Suður-Ameríku. Það væri æskilegt
að hægt væri að gera þá kröfu til
fjölmiðlafólks að það gerði sér jafn-
an grein fyrir því hvernig skógur-
inn lítur út í heild sinni en ekki
bara einstök tré. Það er þó til of
mikils mælst.
Til virðulegra ráðherra Norður-
landa, þegar þeir koma saman til
funda á kostnað þegna sinna, verð-
ur hins vegar aö gera aðrar og
meiri kröfur. Til þeirra verður að
gera þær kröfur að þeir sjái skóg-
inn fyrir trjánum og gefi ekki út
yfirlýsingar sem standast engan
veginn vitræna gagnrýni. Það er
nú einu sinni þannig að mannrétt-
indin í Soweto eru jafnmerkileg en
ekkert merkilegri en mannréttind-
in í Eistlandi og Afganistan.
Athugasemd: Sú villa slæddist
inn í síðustu grein mína hér í blað-
inu, sem bar yfirskriftina „Bjór“,
að þar var talað um yfirlýsingar
prófessors í lyflæknisfræði en átti
að vera yfirlýsingar prófessors í
lyfjafræði. Eru viðkomandi beðnir
velvirðingar á þessari villu. Pró-
fessorinn í lyflæknisfræði hefur
vissulega aldrei gefið mér eða Geir
H. Haarde vottorö í íjölmiðlum um
skort á andlegum hæfileikum, það
var prófessorinn í lyfjafræði sem
það gerði og þykir mér illt til þess
að vita að prófessorinn í lyflæknis-
fræði skuli hafa þurft að sæta
ámæli vegna ummæla sem prófess-
(jrinn í lyfjafræði við Háskóla
íslands á með réttu að gera.
Jón Magnússon
. .mætti ætla að ráðherrar Norður-
landa gæfu út yfirlýsingar um að beita
skyldi Sovétríkin viðskiptaþvingunum,
til samræmis við slíkar yfirlýsingar um
Suður-Afríku.“