Dagblaðið Vísir - DV - 06.09.1988, Qupperneq 15

ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 1988.
15
Gerum Mývatnssveit
að þjóðgarði
Náttúru Mývatnssveitar stafar
vaxandi hætta af mannvist og
ágangi. Náttúran hefur breyst mik-
ið af völdum ræktunar, bygginga,
vegagerðar og verksmiðju, ekki síst
á sl. 30 árum. Hægt er að benda á
ótal dæmi um náttúruspjöll af völd-
um alls þessa, þ.e. jarðrask, t.d.
hóla sem teknir hafa verið til ofaní-
burðár í vegi eða rutt í burtu vegna
bygginga. Tveir af hinum frægu
gervigígum á Skútustöðum hafa
t.d. verið teknir, annar í vegi, hinn
til að rýma fyrir leikvelli við barna-
skólann.
Gljúfurversvirkjun
Hefðbundinn landbúnaður var
fram á fimmta og sjötta áratug
þessarar aldar hluti af vistkerfi
svæðisins. Bændur höíðu ekki yfir
að ráða tækni til umtalsverðra
breytinga á náttúrunni. Þá komu
annars vegar Kísihðjan en hins
vegar áform um stóra virkjun og
vatnsveitur í grennd Mývatns, svo-
kaUaða Gljúfurversvirkjun.
í virkjunarmálinu stóðu Mývetn-
ingar og margir aðrir Þingeyingar
saman og hrundu þeirri áætlun í
félagi við aðra náttúruverndar-
sinna meö hatrammri baráttu sem
m.a. var notað dínamit í, sæUar
minningar, er stíflan við Hólskvísl
við upptök Laxár var eyðUögð. Sá
atburður var jafnframt einn af
stærstu vendipunktunum í sögu
náttúruverndar á íslandi.
Verksmiðjan
Öðru máU gegndi um Kísiliðjuna.
Þar var engin samstaða og and-
stæðingar hennar hafa bæði fyrr
og nú verið kafkeyrðir sem aftur-
haldssamir úrtölumenn. Með KisU-
iðjunni jókst mannvist stórkost-
lega svo og jarðrask. Með henni
náði gullgrafarahugsunarháttur-
inn yfirhöndinni og öU urðum við
á einn eða annan máta háð henni.
Hún megnaði aö magna upp illdeU-
ur í sveitinni. Lífæð sveitarinnar
varð ekki lengur heíðbundinn
landbúnaður.
Vitaskuld skyldi enginn hafa
neitt við blómlegt atvinnulíf að at-
huga né fjölskrúðugra manhlíf þótt
deUt sé um þessa þætti. En þegar
lífríki einstaks svæðis frá náttúr-
unnar hendi er ógnað hefði verið
ástæða til að staldra viö og spyrja
spurninganna fyrirfram. Enginn
veit með nokkurri vissu hvaða
áhrif efnisnámið úr botni Mývatns
hefur á lífríkið, allra síst til lang-
frama. Enginn veit heldur hversu
mikil áhrif vaxandi mannvist og
ferðamannastraumur hafa á hin
viðkvæmu vistkerfi.
Rannsóknir eftir á eru góðra
gjalda verðar en svara ekki spurn-
ingunum sem þurfti að spyija fyrir
20-25 árum þegar ráöist var í tU-
tækið.
„ . .. að bjarga vatninu“
Á hinn bóginn er röksemdafærsla
fylgismanna efnistöku Kísihðjunn-
KjaUaiirm
Ingólfur Á.
Jóhannesson
landvörður í Mývatnssveit
ar svo ósvífin að því er haldið fram
í fúlustu alvöru að efnistakan muni
bjarga vatninu frá því að fyUast
upp!
Efnisnám bjargar ekki vatninu.
Efnisnám er röskun á lífríkinu og
er shk röskun í fullkominni mót-
sögn við það að lofa náttúrunni að
hafa sinn gang og fylla upp vatnið
eða hluta þess. Hugmyndin um að
efnisnám raski ekki er fráleit. Fyr-
ir utan allt þetta er Kísihðjan sjálf
og nánasta umhverfi hennar and-
styggilegt sjónlýti.
Þegar Mývatns- og Laxársvæðið
var friðlýst með sérstökum lögum
19.74 var það gert á þann hátt vegna
þess að svæðið er í einkaeign. Væri
svæðið í þjóðareign hefði verið
miklu einfaldara að lýsa það sem
þjóðgarð. En er ekki tími til kom-
inn að fara að huga að því að gera
Mývatnssveit að þjóðgarði og
leggja atvinnustarfsemi niður í
áfóngum? KísiUðjuna að sjálfsögðu
í fyrsta áfanga. Er nokkuð fráleitt
að hugsa sér að safnað verði fé inn-
anlands og utan til að gera þennan
fagra draum að veruleika?
Ingölfur Á. Jóhannesson
„En er ekki tími til kominn að fara að
huga að því að gera Mývatnssveit að
þjóðgarði og leggja atvinnustarfsemi
niður 1 áföngum?“
„Með Kísiliðjunni jókst mannvist stórkostlega svo og jarðrask," segir greinarhöfundur.
Flugslysin
og flugkennslan
Nýútkomin skýrsla um flugör-
yggismál hefur að vonum vakið
talsverðar umræður manna á með-
al. Inn í þær blandast svo nýlegt
flugslys við Reykjavíkurflugvöll
sem vakti víst marga til umhugs-
unar um hvað mögulega gæti gerst
ef eitthvað ber út af. Þvi er ekki
að leyna að margur maöurinn,
bæði fréttamenn og aðrir, hafa
rætt þetta í samhengi. Má segja að
þaö sé ekki óeðlilegt en verður
stundum til þess að blandað er
saman óskyldum hlutum.
í fyrrgreindri skýrslu er meöal
annars íjallað um flugkennslu hér-
lendis og hún gagnrýnd nokkuö.
Þeir sem stunda flugkennslu og
rekstur flugskóla verða að sjálf-
sögðu að taka gagnrýni og gaum-
gæfa hana. Til gagnrýninnar verð-
ur líka að gera kröfur. Þegar ábyrg-
ir aðilar, eins og hér hafa um fjall-
að, setja hana fram verður hún aö
vera sanngjöm og byggð á stað-
reyndum en ekki hleypidómum. í
skýrslu þessari er sér í lagi vikið
að flugkennslu úti á landsbyggð-
inni og tilvera hennar ein og sér
er væntanlega ein af stærri orsök-
um flugslysa og óhappa hér á landi
því nefndin leggur eindregið.til aö
hún sé aflögð með öllu og flug-
kennsla fari hvergi fram nema á
Akureyri og að sjálfsögðu í Reykja-
vík.
Þung rök
Nú hlýtur nefndin aö hafa þung
rök fyrir þessari niðurstöðu.
Ástæður hennar hljóta að vera þær
að flugmenn, sem lært hafa hjá
þessum flugskólum, eigi hlutfalís-
lega meiri hlut að flugslysum og
óhöppum en aðrir. Nefndarmenn
hljóta aö hafa kynnt sér rekstur
flugskólanna og fullvissað sig um
að flugkennslu og þjálfun sé þarna
ábótavant umfram það sem tíðkast
í þeim skólum sem þeir þekkja best
tU. í nefndinni era m.a. menn sem
sjálflr stunda flugkennslu eða hafa
KjaHaiixm
Þorkell
Guðbrandsson
skrifstofumaður
gert og/eða staðið að rekstri flug-
skóla, að því er undirrituðum er
tjáð af fróðum mönnum. Þeir ættu
þvi væntanlega að vera færir um
að dæma í þessu efni. Það er því
ástæðulaust að vanmeta orð þeirra.
Ekki skal gert lítið úr því, að þeir
flugnemar, sem hljóta grunnþjálf-
un sína við aðstæður eins og við
Reykjavíkurflugvöll til dæmis,
læra mikið í þeim fræðum sem lúta
að flugi í mikilli umferð. Veðurfar
er einnig hið fjölbreytilegasta á
þessu svæði þannig að menn fá
jafnframt tækifæri til að slást við
höfuöskepnurnar og kynnast átök-
um þeirra. Það hefur hins vegar
oft hvarflað að mönnum hvort
þessir menn fái nægilega þjálfun í
yfirlandsflugi því oft hefur virst að
æði mörg þeirra siysa, sem orðið
hafa hérlendis og manntjón orðið
í, hafi átt sér stað við slíkar aðstæð- •
ur þar sem menn hafa bæði lent í
•að vanmeta aðstæöur og sjálfa sig
og ennfremur goldið ókunnugleika
síns á landinu sjálfu og staðbundn-
um veðurfarsþáttum.
Skemmtiflug er ákaflega vinsælt
meðal íslenskra einkaflugmanna
og menn bregða sér gjarnan í lengri
og skemmri ferðir út um allt land.
Er þá gjarnan lent við alls konar
aðstæður og oft hefur ófróðum
sveitamanni komið í hug, þegar
verið er að lenda og taka á loft við
slíkar aðstæður, að eitthvaö vanti
á þjálfun þeirra í að fást viö mis-
jafna velh. Iðulega verða flugmenn
svo fyrir barðinu á hinu duttlunga-
fulla íslenska veðurfari og brenna
sig misjafnlega harkalega á því.
Ekki hæfir?
Sá sem þessi orð ritar hefur í
nokkur ár átt þess kost að fylgjast
með rekstri eins af minnstu flug-
skólum landsbyggðarinnar. Skól-
inn hefur útskrífaö allmarga einka-
flugmenn sem nokkuð öruggt má
telja að heföu alls ekki átt þess
kost að læra flug hefði þessi skóh
ekki verið til. Nú getur verið að þar
sé einmitt komið að kjarna máls-
ins, slíkir menn eigi einfaldlega
ekki að fá að snerta á flugvél. Til
þess að rökstyðja slíka fullyrðingu
þyrfti aö sýna fram á að þessir
menn hafi átt þátt í slysum, mistök-
um og óhöppum og það umfram
aðra flugmenn á líku róli.
Nú má vera að staðreyndin sé sú,
enda þótt höfundi þessara lína sé
ekki kunnugt um það, að þeir hafi
reynst Ula sem flugmenn, annað-
hvort flestir eða óeðUlega margir
þeirra. Það hefur þá fariö mjög
leynt. Dæmi eru hins vegar um
hitt að menn hafi komist mjög langt
á þessu sviði þrátt fyrir að hafa
sótt sína upphafsmenntun í þennan
skóla.
Formaður flugslysanefndar segir
i inngangi að síðustu skýrslu henn-
ar að hann hafl haft þau orð á fundi
um flugöryggismál að það sé ekki
hægt að kenna dómgreind. Vera
má aö dómgteind landsbyggðar-
manna sé minni en íbúa Akureyrar
og Reykjavíkur, um það skal ekki
sagt hér, en margt bendir til þess
að nefndin hafi komist að þeirri
niðurstöðu.
Öryggi í flugi eins og annarri
umferð má lengi bæta. Fyrirbyggj-
andi aðgerðir eru því afar nauðsyn-
legar og öll umræöa um hvernig
auka má öryggi og fækka slysum
af hinu góða. Þegar hins vegar
kemur að því að taka ákvarðanir
um örlagaríkar breytingar á þessu
sviöi verða menn að vera þess full-
vissir að þær séu til bóta og hafa
góð rök fyrir þeim.
Flugkennslu má bæta, það er
flestum ljóst. Að því er líka sjálf-
sagt að vinna. Aðgerðir, sem úti-
loka .einstaka þjóðfélagshópa og
landsvæði frá þátttöku í hinni
„heillandi og skemmtilegu íþrótt
sem flugiö er“ (svo vitnaö sé tjl
orða eins nefndarmanna á prenti),
og byggðar eru á knappri rök-
semdafærslu, svo ekki sé meira
sagt, auka ekki á öryggið. Svo mik-
ið er víst.
Þorkell Guðbrandsson.
.. nefndin leggur eindregið til að
... flugkennsla fari hvergi fram nema
á Akureyri og að sjálfsögðu í Reykja-
vík.“
Flugvélar eru ákaflega vandmeðfarin tæki að áliti greinarhöfundar.