Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.1988, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 29. DESEMBER 1988.
Frjálst.óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjórí: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SiMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plótugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Óhæfuverk
Ríkisstjórnin fremur það óhæfuverk að ætla að slá
öll met í tekjuöflun ríkissjóðs á næsta ári. Hlutfall ríkis-
tekna af framleiðslu í landinu mun á næsta ári verða
hið mesta, sem sést hefur. Vinstri stjórnin gerir það, sem
menn óttuðust, og slær skattamet. Þetta kemur ofan á
mikla aukningu ríkistekna á þessu ári.
Með tekjuöflunarfrumvörpunum, sem voru sam-
þykkt laust fyrir jól, aukast skatttekjur ríkissjóðs um 4
milljarða. Það jafngildir því, að á næsta ári leggi ríkis-
sjóður milli 70 og 80 þúsund krónur á hverja fjögurra
manna fjölskyldu í nýjum sköttum.
Ríkisbáknið þenst auðvitað heilmikið út við þetta og
nær metstærð. Heildartekjur ríkissjóðs verða 27,3 pró-
sent af framleiðslunni. Hlutfallið í ár gæti orðið 25,7
prósent. Hið hæsta, sem áður þekktist á þessum áratug,
voru 26,9 prósent árið 1982. Tölurnar nú miðast við síð-
ustu spár um, hver framleiðslan verði á næsta ári.
Skattbyrðin hefur sligað landsmenn undanfarin ár. -
Aukning skatta verður enn þungbærari, þegar syrtir í
álinn. Flestir hagfræðingar spá minnkun kaupmáttar,
minnkun sem þegar er hafm. Flestir gera ráð fyrir mikl-
um samdrætti. Þörf hefur verið á að vinda ofan af skött-
unum. Margir hafa séð nauðsyn þess, að ríkisumsvif
minnki. Það yrði þjóðarbúinu fyrir beztu og mundi auka
framleiðni. Ráðherrar láta nú sem einhver veruleg
minnkun verði á sumum þáttum ríkisútgjalda. En þetta
eru óverulegar breytingar, þegar betur er gáð. Þvert á
móti sýna framangreindar tölur, að ríkið ætlar sér
stærri hlut af kökunni.
Sumum ráðherrunum mun ljós nauðsyn samdráttar
ríkisbáknsins. En eitt rekur sig á annars horn. Þríflokk-
arnir ná engri samstöðu um alvöruniðurskurð ríkisút-
gjalda. Þvert á móti verða þau útgjöld söm við sig með
öllu sukkinu til landbúnaðar og hvers kyns gæluverk-
efna. Flokkarnir ná saman um það eitt að stækka ríkis-
geirann, auka skattpíningu landslýðs.
Ráðherrar nota sem afsökun, að ríkissjóður hefur
verið rekinn með halla ár eftir ár. Ríkishallinn hefur
verið bölvaldur, víst er það. En lítum nánar á málið.
Ríkisútgjöld þau, sem flestir telja nauðsynleg, hafa
verið mikil. En orsakir ríkishallans hafa í reynd verið
óreiða við stjórn landsins. Ef burt væri skafið það af
ríkisútgjöldum, sem þannig hefur runnið, hefði ekki
komið til ríkishalla. Þá væri enginn halli, og þá stefndi
ekki í halla. Þetta vita sumir menn í æðstu stöðum. En
linkindin við gæðingana, fyrirgreiðslupólitíkin og at-
kvæðaveiðarnar koma í veg fyrir réttmæta leiðréttingu.
Þess vegna eru landsmenn almennt, einkum venju-
legir launamenn, enn einu sinni látnir borga brúsann.
Og meira en það. Ætlun vinstri stjórnarinnar er að slá
öll met í skattpíningu. Þetta er óhæfuverk.
Hér varð til um skeið töluverð hreyfmg gegn bákninu
og skattpíningunni. Stjórnmálamenn tóku að lofa að
afnema tekjuskatt af almennum launatekjum. Það hefur
allt verið svikið.
Fyrr á árinu var rætt um að jafna þyrfti skatta miðað
við framleiðslu. Nú er margs konar vörugjald sett á
vörur, sem teljast til nauðsynja í nútímaþjóðfélagi.
Menn hljóta að sjá, að oft var þörf en nú er nauðsyn,
að snúizt verði gegn skattpíningunni. Fólkið í landinu
þarf að endurvekja hreyfingu gegn skattametum ráða-
manna.
Haukur Helgason
„I dag blasa við læknisfræðinni ný og áður óþekkt vandamál sem eru bæði flókin og erfið“, segir greinar-
höfundur m.a.
Vitneskja um
sjúkdóma veldur
sálrænu áfalli
Fyrr í þessum mánuði var lögð
fram á AJþingi eftirfarandi fyrir-
spurn: „Er á döfinni hjá heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðherra eða
ríkisstjórn að koma á fót trygginga-
sjóði til aðstoöar þeim sjúklingum
sem orðiö hafa fyrir áföllum vegna
mistaka við læknismeöferö?“
Umræða um störf lækna
í þjóðfélagi fjölhyggjunnar gerist
það að öll umræða verður opnari.
Þar sem áður tíðkuðust lítt op-
inskáar umræöur í einhæfu og lok-
uðu samfélagi hefur menntun og
upplýsing almennings leitt til þess
að málin eru nú reifuð fyrir opnum
tjöldum.
Þetta á alveg sérstaklega við um
þær stéttir sem um langan aldur
hafa getaö einangrað sig í krafti
lærdóms og sérþekkingar.
í dag er almenn þekking á heil-
brigðismálum orðih slík aö fólk- er
farið að fylgjast miklu betur með
því hvernig málum er t.a.m. háttað
þegar sjúkdóma ber aö höndum.
Umræða um störf lækna hefur því
að framansögðu orðið mjög ofar-
lega á baugi í þjóðfélaginu.
Nú blandast engum hugur um að
störf lækna í þjóðfélaginu eru ein-
hver hin þýöingarmestu sem það
hefur upp á að bjóða.
í dag blasa viö læknisfræöinni
ný og áður óþekkt vandamál sem
eru bæði flókin og erfið. Tæknin
hefur tekið svo stórstígum fram-
förum, svo og öll sérfræöiþekking,
að það er borin von að hinn al-
menni borgari geti á nokkurn hátt
fylgst með því. Meö allri þessari
tækni hefur það gerst að mistök í
auknum mæli hafa átt sér staö
varöandi meðhöndlun sjúkdóma.
Mistök, sem bitnað hafa hart á
sjúklingum.
Það er því miður þannig að
mannleg mistök eiga sér stað víða
í þjóðfélaginu, þar er læknastéttin
ekki undanskilin.
í ágætri grein Þórarins
Til þess aö koma til móts við þá
aðila í þjóðfélaginu, sem orðið hafa
fyrir því að meöferö á sjúkrahúsum
hefur leitt til varanlegrar örkuml-
unar, ber þjóðfélaginu skylda til að
hlaupa undir bagga, þó svo aö aldr-
ei verði slíkt bætt með fjármunum
nema að litlu leyti.
KjaUarinn
Karvel Pálmason
alþingismaður
í því augnamiði var áðurnefnd
fyrirspurn á Alþingi borin fram.
Ég hygg að mönnum væri hollt,
nú á þessum árstíma, að staldra
aðeins við og gera sér grein fyrir
því hvað um er að ræða þegar al-
varlegan sjúkdóm ber að höndum.
Líkamlegar þjánjngar standa flest-
um nær en hinar sálrænu. í ágætri
grein, eftir Þórarin Sveinsson, yfir-
lækni á Lanspítalanum’, rakst ég á
eftirfarandi fyrir nokkru. Þar segir
m.a.: „Alvarlegan sjúkdóm má
skilgreina sem breytingu, er ógnar
tilveru, sjálfsmynd og öryggi ein-
staklings eða takmarkar getu hans
til fullnægingar grunnþarfa.
Vitneskjan um sjúkdóminn veld-
ur því sálrænu áfalli/krísu hjá ein-
staklingnum vegna mögulegrar
skerðingar á lífl hans.“
Síðan segir Þórarinn: „Þessu
áfalli fylgir ákveðinn ferill. 1) Löm-
un hugans getur staðið mislengi,
frá nokkrum mínútum allt upp í
daga eða vikur. Meðan þetta ástand
varir ýtir einstaklingurinn raun-
veruleikanum frá sér af öllum
kröftum og hefur því enga mögu-
leika á því að nýta hugsunina til
þess að taka við og vinna úr vitn-
eskju sinni. Oft er einstaklingurinn
rólegur á yfirboröinu, en undir
niðri er hugsun og tilfinningalíf í
algeru uppnámi (kaos). Jafnframt
á hann erfitt með að muna hvað í
reynd geröist.
2) Viðbragð hugans stendur í vik-
ur, allt upp í nokkra mánuði. Hug-
urinn hefur nú numið vitneskjuna
en getur enn ekki unnið úr henni
á rökrænan hátt. - Einstaklingur-
inn reynir að aðlaga hugann að
heildarmynd raunveruleikans en
viðbrögðin byggjast enn á tilfinn-
ingalegri svörun, t.d. afneitun,
ranghugmyndum, óróa, kvíða eða
djúpri angist."
Þegar allt fer úrskeiðis
Tveimur stigum bætir læknirinn
síðan við, það er viðgerðarstiginu,
- lækningunni og nýmyndun, -
þegar sjúklingurinn fer loksins aö
ná sér, sálarlega og líkamlega.
Því er þetta sett hér fram að fólk
átti sig á því hvað sjúklingar þurfa
að ganga í gegnum þegar allt fer
úrskeiðins í meðhöndlun - og
sjúklingurinn þarf að lifa áfram við
mismikla skerta starfsorku alla
ævi vegna þess að lækning hefur
ekki náð þeim tilgangi sem upphaf-
lega var ætlast til.
Um það getur enginn borið vitni
nema sá sem reynt hefur. Þjóð-
félaginu ber því siðferðileg skylda
til að hlaupa hér undir bagga, því
það er ekki sæmandi nútíma þjóð-
félagi að fjöldi manns liði fjár-
hagslegan skort auk allra þeirra
hörmunga sem lýst er hér að fram-
an. Hér þurfa því að koma lög til
aðstoðar þeim sjúku.
Karvel Pálmason
„Meö allri þessari tækni hefur þaö
gerst aö mistök í auknum mæli hafa
átt sér stað varðandi meðhöndlun sjúk-
dóma.“