Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1989, Blaðsíða 15

15
MÁNUDAGUR 5. JÚNÍ 1989.
Lífeyrissjóðirnir:
Togstreita og völd
Kveikjan að þessari grein eru
nokkur skrif sem verið hafa að
undanförnu um mál lífeyrissjóða.
Þar er talað um að lífeyrissjóðir
séu á barmi gjaldþrots og starfsemi
þeirra „óskapnaður". í DV 3. apríl
sl. er grein undir fyrirsögninni
„Lófeyrissjóðir: Skuldbindingar
langt umfram greiðslugetu".
Pólitísk hagsmunagæsla
Samkvæmt nýlegum upplýsing-
um, sem ég hefi aflað mér, eru nú
starfandi í landinu alls 85 lífeyris-
sjóðir, auk lífeyrissjóðs starfs-
manna ríkisins sem er sá 86. Sá
sjóður nýtur algerrar sérstöðu
hvað lífeyrisgreiðslur varðar. Sam-
kvæmt fjárlögum eru á milli 900
og 1000 milljónir greiddar inn í
hann af almannafé umfram það
sem opinberir starfsmenn greiða til
þess að hann geti greitt út til þeirra
70-80% af launum áfram eftir
starfslok, eftirlaun.
Hvað varðar hina sjóðina, sem
njóta þess ekki að vera verðtryggð-
ir af skattpeningum almennings,
kemur fram í mínum huga sú
áleitna spurning hvort það hljóti
ekki að vera alltof dýr rekstur fyrir
launþega, eigendur sjóðanna (og
atvinnurekendur) þetta fyrir-
komulag sem nú tíðkast, þ.e. að
vera með 85 sjóði sem flestir hverj-
ir hafa byggt yfir sig musteri, hall-
ir með fullt af starfsfólki og tölvum
og þess háttar.
Þessi skipan hlýtur að leiða af sér
að allt of mikill híuti af lífeyris-
greiðslum sjóðanna fer í súginn í
óhagkvæmum rekstri. Þar af leið-
andi fá sjóðsfélagar lífeyri sinn
greiddan seinna og minni heldur
en ef rekstur sjóðanna væri á einni
hendi sem gerði reksturinn mun
hagkvæmari.
En af hverju er ekki hægt að sam-
KjaUarinn
Haukur Þorleifsson,
vélstjóri og formaður Verka-
lýðsfélags Reyðarfjarðar
eina rekstur þessara sjóða á ein-
hvern hátt? - Hér er fyrst og fremst
togstreita um völd yfir peningum.
Hér er líka um gríðarlega póhtíska
hagsmunagæslu að ræða. Ejöldi
„pólitíkusa" er búinn að hreiðra
um sig í sjóðunum á pólitískum
grundvelh og er alls ekki reiðubú-
inn að gefa eftir pólitíska aðstöðu
sína.
Völd yfir peningum og það kitl-
andi póhtíska vald sem því fylgir
að geta skipað málum með yfirráð-
um yfir þessum sjóðum almenn-
ings er að mínu mati og margra
fleiri er ég hef rætt við um þessi
mál aðalástæðan fyrir því að ekki
er hægt að breyta rekstri þessara
sjóða í nútímalegra horf. Sem sagt
póhtísk völd yfir sjóðunum eru í
húfi.
í þessari refskák ræður hinn al-
menni launþegi, eigendur sjóð-
anna, litlu eða engu því mörg dæmi
eru um að eigendafundir eru ekki
haldnir og reikningar sjóða ekki
lagðir fram, jafnvel í hehan áratug.
Þannig veit hinn almenni meðlim-
ur sumra þessara sjóða harla lítið
eða ekkert um stöðu sjóðanna eða
rétt sinn í þeim.
Hinn almenni sjóðfélagi hefur
misst allan áhuga og samband við
þessa sjóði.
Hluti af launum fólks
En hverra breytinga er þörf? Ég
mun hér á eftir reyna að svara
þeirri spurningu. Ég vh strax taka
það fram að þær hugleiðingar th
breytinga, sem ég kasta hér fram,
eru mínar hugmyndir fyrst og
fremst þótt ég hafi rætt þær við
ýmsa aðha og flestum þótt þær
mjög athyglisverðar.
Fyrst og fremst þarf í næstu
kjarasamningum á hausti kom-
anda og með lagabreytingum á Al-
þingi að tryggja það að verkalýðs-
hreyfingin fái alfarið yfirráðarétt
yfir lífeyrissjóðum meðlima sinna.
Rök fyrir þessu eru þau að ef at-
vinnurekendur greiddu ekki 6% af
launum th lifeyrissjóðanna þá
væru þessir peningar greiddir út
sem laun og launin væru sem nem-
ur þessum 6% hærri.
Þetta er því hluti af launum fólks
sem þvi ber að hafa yfirráð yfir,
sem öðrum greiddum launum. Þeg-
ar þessi lög væru komin í gegn (þótt
erfitt kunni að verða) væri fyrst
hægt að fara að skipa málum lífeyr-
issjóðanna í þann farveg sem ég
áht að ætti að gera, til stórra hags-
bóta fyrir sjóðfélaga og lands-
byggöina í hehd.
Eg áht að hinir almennu lífeyris-
sjóðir séu komnir ahlangt út fyrir
þann ramma og þann tilgang sem
þeir voru stofnaðir til. Það á að
vera tilgangur þeirra númer eitt
að borga sómasamlegan lífeyri til
sinna félaga sem hafa greitt til sjóð-
anna allt frá stofnun þeirra. En
gera þðir það í dag? Ég álít að svo
sé ahs ekki.
Meðalgreiðsla á mánuði til sjóð-
félaga frá Lífeyrissjóði Austur-
lands var árið 1987 kr.. 5.375, 1988
kr. 7.315. Þessar greiðslur eru svo
lágar að það er th skammar fyrir
sjóðinn og raunar er efnahagsör-
yggi lítt eða ekki borgið með slíkum
greiðslum.
Launþegi ákveði sjálfur
Erfitt reynist að útskýra fyrir
fólki til hvers það sé yfirhöfuð að
greiða th þessara sjóða þar sem
greiðslur þess skapa sárahtið efna-
hagsöryggi á ævikveldi. Forráða-
menn þessara sjóða reikna og
reikna og reyna að telja sjóðfélög-
um trú um að ekki sé hægt að borga
meira því þá fari sjóðirnir á haus-
inn upp úr árinu 2000 eða þar um
bh. Á sama tíma eru þeir með millj-
arða í öðrum hlutum: húsnæðis-
kerfinu, alls konar bréfum og fast-
eignum.
Við skulum ekki gleyma því að
þessir sjóðir voru stofnaðir th að
borga sómasamlegan lífeyri en
ekki th að fjármagna flestar meiri
háttar ijárfestingar í þjóðfélaginu,
hvort heldur húsbyggingar eða
annað. Þeir verða að huga fyrst að
þeim sem gegnum árin hafa borgað
í þessa sjóði og myndað þar með
þetta mikla íjármagn.
Þeir sem gegnum árin, allt frá
1970, hefur verið talin trú um að
þessar greiðslur ættu að skapa
þeim áhyggjulaust ævikvöld, horfa
nú upp á að þetta er allt blekking.
Þessar greiðslur hcifa ekki skapað
það öryggi sem til var ætlast því
þær eru svo lágar að þær skipta
ekki verulegu máh í framfærsl-
unni. Ekki síst ef nú á að fara að
skera niður þessa hungurlús um
30-40% eins ög fram kemur í grein-
inni um skihdbindingar lífeyris-
sjóðanna þann 3. apríl sl. Hver
verður þá greiöslan til lífeyrisþega
ef þetta gengur eftir? Nánast ekkert
í verðgildi eða 4-5000 krónur eða
minna á mánuði.
Ég legg til að ahir hinir 85 óverð-
tryggðu lífeyrissjóðir verði lagðir
niður í núverandi mynd og þeim
skipt inn á lífeyrisbækur í þeim
banka eða sparisjóði sem hver og
einn launþegi ákveður sjálfur í
sinni heimabyggð.
Inn á þessar bækur verður lagður
til að byrja með sá hlutur er við-
komandi á í sínum lífeyrissjóði
ásamt þeim vöxtum og verðbótum
sem hann hefur borgaö til sjóðsins
gegnum árin. Húseignir og aðrir
íástafjármunir þessara sjóða verði
seldir og verðmæti þeirra skipt inn
á lífeyrisbækur eftir ákveönum
reglum jafnóðum og greiðslur ber-
ast inn fyrir þessum eignum.
Haukur Þorleifsson
„Ég legg til að allir hinir 85 óverð-
tryggðu lífeyrissjóðir verði lagðir niður
1 núverandi mynd og þeim skipt inn á
lífeyrisbækur.“
Innflutningurinn og
Hagkaupsherrarnir
Mér fannst það eiginlega með því
ahra fróðlegasta sem ég hef heyrt
og séð lengi þegar forstjóri Hag-
kaups var fenginn til þess að tala
til okkar neytenda í gegnum sjón-
varp hér um daginn. Þar fengum
við þau ótvíræðu skilaboð að hann
væri til í að taka minna fyrir að
selja okkur útlendar vörur en inn-
lendar.
Hann fær þrjátíu og fimm krónur
fyrir að selja okkur eitt kíló af kart-
öflum en ef þetta kartöflukíló væri
erlent væri honum það mjög að
skapi að taka fimm til tíu krónur
fyrir þetta sama viðvik. - Eftir því
sem mér skhdist er hann til í að
beita sömu aðferðinni við kjúkl-
inga, egg og svínakjöt og eflaust
ýmislegt fleira ef svo ber undir.
Álagning erfrjáls
Af orðum forstjórans mátti skhja
að prósentuálagning væri annað-
hvort lögmál eða skylda. Álagning
á vörur eins og kartöflur er frjáls
og kaupmönnum er heimht að hafa
hana enga ef þeim býður svo við
að horfa.
Þess vegna hlýtur að vera fróð-
legt að vita hvers vegna kaup-
maður eins og forstjóri Hagkaups
leggur ekki sömu krónutölu á þær
vörur, sem nefndar voru hér að
framan, eins og hann er th í að
sætta sig við ef vörurnar koma er-
lendis frá. Þannig gæti hann nú
þegar lækkaö verð þessara og sjálf-
sagt enn fleiri vöruflokka, að
KjaUaiinn
Guðmundur Axelsson
framhaldsskólakennari
minnsta kosti þeirra sem hann vhl
flytja inn.
Annars er það dálítið furðuleg
afstaða kaupmanns sem ber því
meira úr býtum sem vörumar eru
dýrari að vilja endilega fara að selja
vörur sem hann fær minna fyrir
að selja. - Mér dettur helst í hug
að hann ætli sér að fremja einhvers
konar táknrænt harakiri frammi
fyrir alþjóð og fá svo að launum
það að verða tekinn í dýrlingatölu
að dáðinni drýgðri.
Hvað gæti hangið
á spýtunni?
Það er ef til vhl ekki að undra
þótt við, sauðsvartur almúginn,
sem berjumst í því frá degi th dags
að bera sem mest úr býtum til þess
að ná endum saman, séum dálítið
tortryggin þegar svona Messíasar
rísa upp og ætla allt í einu að fara
að færa stórfehdar fómir til þess
eins aö við aumingjarnir höfum
það dálítið betra.
Öll vitum við að þeir sem flytja
inn vörur th endursölu em kallaðir
hehdsalar. Hinir sem selja vörum-
ar í lokin kallast smásalar. Srnnir
þeir sem flytja inn vörur era í raun
og vera bæði hehdsalinn og smá-
salinn og fá þannig bæði hehdsölu-
„Eg hef það á tilfinningunni að sá sem
gefur svona yfirlýsingar sé búinn að
hafa okkur neytendur að fíflum lengi.“
Minna tekiö fyrir að selja okkur útlendar vörur en innlendar?
og smásöluálagninguna af þeim
vörum sem þeir flytja inn ogselja.
Einnig er því stundum haldið
fram, með réttu eða röngu, að sum-
ir fái að auki greidd svoköhuð
umboðslaun erlendis og ahavega
hafa opinberir aðhar stundum haft
efasemdir um að slíkar umboðs-
launagreiðslur skili sér ætíð ahar
þangað sem þeim er ætlað að fara.
Kannski syndaaflausn?
Af þessu má ljóst vera að með því
að kaupa kartöflur erlendis og
flytja þær th landsins á því verði
sem Hagkaupsstjórinn hefur gefið
upp að sé raunverulegt innkaups-
verð, era ahar líkur á því að hann
tapi htlu sem engu þótt þessi háttur
verði upp tekinn því að hann yrði
bæði hehdsalinn og smásalinn - og
kannski jafnvel umboðslaunaþeg-
inn líka ef þannig vih verkast.
Auðvitað ættu bæði ég og aðrir
að láta vera að öfundast yfir hugs-
anlegum gróöa þeirra Hagkaups-
manna af þessum væntanlegu við-
skiptum þeirra því að samkvæmt
kenningunni græðum við líka. En
mér finnst það skrambi hart að
heyra kaupmann lýsa því yfir skýrt
og skorinort að hann heföi auðveld-
lega getað selt okkur vörar á lægra
verði en hann gerir heföi hann bara
kært sig um.
Ég hef það á tilfinningunni að sá
sem gefur svona yfirlýsingar sé
búinn að hafa okkur neytendur að
fíflum lengi ef þetta hreirhega jaðr-
ar ekki við að hann hafi veriö að
dunda sér við að féfletta okkur. Ég
er satt að segja ekki trúaður á að
þetta breytist. - Nema viðkomandi
ætli sér með þessu að kaupa sér
syndaaflausn að kaþólskum sið?
Guðmundur Axelsson