Dagblaðið Vísir - DV - 06.07.1989, Blaðsíða 12

12
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (1 )27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð i lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Fjórir flokkar vaðmáls
Þeim fjölgar stöðugt, sem átta sig á, að afskipti ríkis-
ins af landbúnaði eru eitt af því, sem veldur þjóðinni
mestum vandræðum í lífsbaráttunni. Síðast lagði for-
maður Alþýðuflokksins orð í þennan belg í hreinskilnis-
legu spjaÚi við málgagn sitt um helgina.
Þar áður höfðu hagfræðingar í Háskóla og Seðla-
banka tekið undir það sjónarmið, sem til skamms tíma
var fáeinna sérvitringa, að ríkisrekstur landbúnaðarins
væri orðinn þjóðinni óbærilegur. Jafnvel Morgunblaðið
hefur stunið upp hliðstæðum athugasemdum í leiðara.
Yfirleitt eru það sömu atriðin, sem stinga í augu gam-
alla og nýrra gagnrýnenda keríisins. Menn vilja ekki,
að ríkið kaupi búvöruna og slíti þar með tengsh fram-
boðs og eftirspurnar. Því vilja menn ekki ffamlengja
búvörusamninginn Ulræmda, þegar hann rennur út.
Menn vilja ennfremur opna búvörukerfið með því að
leyfa erlendum vörum að halda uppi samkeppni og
lækka vöruverðið. Það mundi bæta hag neytenda og
létta byrðum af skattgreiðendum. Flestir vilja hka, að
stefnt verði að afnámi niðurgreiðslna og styrkja.
Jón Baldvin Hannibalsson gengur lengra í röksemda-
færslunni á sama hátt og gert hefur verið hér í blaðinu.
Hann bendir á, að fjórir stjórnmálaflokkar hafa bann-
helgi á að orða nokkuð skynsamlegt í máhnu, jafnvel
þótt hinir sömu flokkar kveini um hátt matarverð.
Þessir flokkar eru auðvitað Framsóknarflokkurinn,
Sjálfstæðisflokkurinn, Alþýðubandalagið og Kvenna-
hstinn, fjórir öflugustu óvinir neytenda og skattgreið-
enda í landinu. Framsóknarflokkurinn sker sig ekki úr,
því að hinir yfirbjóða hann gjarna í rughnu.
Munur Framsóknarflokks og Kvennahsta er fyrst og
ffemst sá, að hinn fyrri telur sig vera að gæta hags-
muna bænda og að hinn síðari telur sig vera að gæta
hagsmuna bændakvenna. Að öðru leyti eru vaðmáls-
sjónarmiðin hin sömu hjá þessum miðaldaflokkum.
Munur Sjálfstæðisflokks og Alþýðubandalags er fyrst
og ffemst sá, að hinn fyrri er Framsóknarflokkur, sem
telur sig styðja „vamir landsins", en hinn síðari er
Framsóknarflokkur, sem telur sig vera „gegn her 1
landi“. Að öðm leyti er vaðmáhð sama hjá báðum.
Segja má Alþýðuflokknum til hróss, að þar hafa menn
helzt viljað hrófla við glæpnum. Gylfi Þ. Gíslason lýsti
stundum áhyggjum af landbúnaðarkerfinu. Og Jón Sig-
urðsson viðskiptaráðherra leyfir erlendu smjörhki að
keppa við innlent smjör í takmörkuðum mæli.
Hinn sami viðskiptaráðherra framdi þau helgispjöh
á Alþingi í vetur að kvarta yfir ofbeithini í landinu.
Enginn studdi hann þar. Þvert á móti reis vaðmálshð
allra flokka upp á afturfæturna og átti tæpast orð til
að lýsa hneykslun sinni á sannleiksorðum ráðherrans.
Og nú hefur formaður Alþýðuflokksins stigið skrefið
til fulls og upplýst, að ekki sé unnt að stjóma landinu
fyrir landbúnaðrmgh, sem kostar þjóðina flölda mihj-
arða króna á hverju ári. Hann hefur greinhega séð ljós-
ið og er kominn í raðir svonefndra sérvitringa.
Hitt flæktist meira fyrir honum að sannfæra lesendur
um, að rétta leiðin út úr myrkrinu væri á vegum Al-
þýðuflokksins. Satt að segja hafa upphlaup í þeim flokki
út af landbúnaði verið tilviljanakennd. Enginn mark-
viss málafylgja hefur sézt innan ríkisstjómarinnar.
En orð em til alls fyrst. Viðtal formannsins er tákn
um, að þinghð og þingfylgi fara senn að grisjast af vað-
málshðinu, sem þjóðin lætur halda sér í gíshngu.
Jónas Kristjánsson
FIMÍVITUDAGUR 6. JÚLÍ 1989.
Misgengi fasteignaverðs og lánskjara kemur fram er lánskjaravisitala hækkar meira en söluverð húsnæðis.
Fyrirtæki og flölskyldur:
Margir tapa
á misgengi
Hið flókna verðtryggingarkerfi
hér á landi veldur ýmiss konar
misgengi. Misgengi lánskjara og
launa. Misgengi fasteignaverðs og
lánskjara. Misgengi veldur hús-
byggjendum búsiíjum og stuölar
að gjaldþroti fyrirtækja. Misgengis
má vænta reglubundið, ekki
sjaldnar en einu sinni á áratug.
Fyrirtæki takast nú á við afleiöing-
ar misgengis líkt og almenningur
fyrir fáum árum.
Misgengi lánskjara og launa
Oftast er rætt um misgengi láns-
kjara og launa. Það gerist þegar
greiðslur af húsnæðislánum
hækka meira en tekjur launþega.
Sumir valdamiklir aðilar viður-
kenna ekki að misgengi valdi al-
varlegmn vanda. Almenningur
skilur þó að misgengi hefur slæmar
afleiðingar. Mikið vantar upp á að
menn skilji orsakir og afleiðingar
þess. Flestir gera sér þó grein fyrir
því að verðtrygging lána veldur
miklu. Orsakimar má rekja til
samsetningar lánskjaravísitölunn-
ar,
í byijun þessa árs var grundvelli
lánskjaravísitölunnar breytt hús-
næðiskaupendum í hag. Nýja vísi-
talan mun valda helmingi minna
misgengi en sú gamla. Launþegar
munu fljótlega njóta góðs af breyt-
ingunni því nýs misgengis má
vænta innan fárra ára. Hækkun
raunvaxta veldur einnig misgengi
lánskjara og launa. Vaxtahækkan-
ir 1984-1988 sköpuöu til dæmis
meira misgengi en lánskjaravísi-
talan gerði sjálf 1983.
Misgengi íbúöaverðs og
lánskjara
Með misgengi eiga flestir við mis-
gengi lánskjara og launa sem áöur
var lýst. Önnur tegund misgengis
hefur þó ekki síður alvarlegar af-
leiðingar fyrir húseigendur. Það er
misgengi fasteignaverðs og láns-
kjara. Það kemur fram þegar láns-
kjaravísitala hækkar meira en
söluverö húsnæðis. Misgengi láns-
kjara og fasteignaverðs hefur áhrif
á eignir almennings sem em aðal-
lega bundnar í íbúðarhúsnæði.
Skuldlaus eign launþega er oftast
söluverð íbúða þeirra að frádregn-
um skuldum.
Viö misgengi lánskjara og fast-
eignaverðs hækka lánin meira en
söluverðið. Viö það minnkar eign-
arhluti fólks í húsnæðinu. Mis-
gengið hefur sömu áhrif og eigna-
upptaka. Launamenn, sem skulda
mikið, geta tapað aleigunni. Til
dæmis má nefna fjölskyldu sem
átti liðlega 20% af íbúð sinni skuld-
laus haustið 1982. Vorið eftir
neyddist hún til aö selja. Þá höfðu
lán hækkað svo mikiö aö flölskyld-
an hafði tapaö öllum eignum sín-
um.
Tvöfalt misgengí
Þær gerðir af misgengi, sem áður
KjaUaiinn
Stefán Ingólfsson
verkfræöingur
kaupendur fyrir fáum árum. Þau
eiga í greiðsluerflðleikum. Tekjur
em of litlar til að standa undir af-
borgunum. Fyrirtækin mæta vand-
anum eins og húsbyggjendur áður
með töku nýrra lána eða skuld-
breytingum. Fyrirtækin reyna eftir
mætti að selja eignir til að minnka
rekstrarkostnað. Við það lenda þau
í sama vanda og húsnæðiskaup-
endur fyrir fáum árum.
Misgengi lánskjara og verðs
atvinnuhúsnæðis
Atvinnufyrirtæki horfast í augu
við misgengi fasteignaverðs og
lánskjara ekki síður en einstakl-
ingar. Söluverð atvinnuhúsnæðis
hefur á undanfómum árum lækk-
að samanborið við breytingar á
lánskjörum. Markaðsverð er nú
„Fyrirtæki takast nú á við afleiðingar
misgengis líkt og almenningur fyrir
fáum árum.“
vom nefndar, haldast oft í hendur.
Það má nefna tvöfalt misgengi. Það
varð síðast 1983. Tvöfalt misgengi
hefði einnig gerst 1967 og 1975 ef lán
hefðu verið verðtryggð.
Árin 1983 til 1985 lentu fjölskyld-
ur í greiðsluerfiöleikum vegna
minnkandi ráðstöfunartekna og
versnandi lánskjara. Þær sem ekki
gátu staöiö í skilum neyddust til
aö selja húsnæði sitt. Misgengi
lánskjara og fasteignaverðs varð á
sama tíma. Við það minnkaði
skuldlaus eign launþega. Fjöl-
skyldur í greiðsluerfiðleikum urðu
af þeim sökum að selja á versta
tíma. Sumar töpuöu aleigunni. Þær
ijölskyldur sem auðnaðist að leysa
vandann án þess aö selja húsnæði
sitt sluppu betur. Söluverð íbúðar-
húsnæöis hækkaði. Viö það jókst
eignarhlutur húseigenda aftur. Ár-
in 1987 og 1988 hækkaði verðið svo
mikið að áhrif misgengisins hurfu.
Misgengi í atvinnurekstri
Vandamálum margra fyrirtækja
má líkja við greiðsluerfiðleika hús-
byggjenda sem áður var lýst. Þau
hafa undanfariö lent í tvöfóldu mis-
gengi eins og launþegar. Greiðslu-
byrði af lánum fyrirtækja hefur
þyngst meira en svarar til aukning-
ar á tekjum. Það er hliðstætt mis-
gengi lánskjara og launa hjá dæmi-
gerðum launþega. Orsakir mis-
gengisins má rekja til hækkandi
raunvaxta og verðtryggingar lána.
Tekjur fyrirtækja í mörgum at-
vinnugreinum hafa ekki hækkað
til jafns viö lánskjör. Það á ekki
síst við framleiöslufyrirtæki sem
selja á erlendan markað.
Fyrirtæki verða að takast á við
hliðstæðan vanda og húsnæðis-
með því lægsta í langan tíma. Til
dæmis er söluverð skrifstofuhús-
næðis um 15% lægra en meðalverö
undanfarinna ára reiknað á föstu
verðlagi. Fyrirtæki, sem leita
lausnar á greiðsluerfiðleikum með
því að selja fasteignir, lenda í hlið-
stæðum vanda og eigendur íbúðar-
húsnæðis. Áhvílandi veðlán hafa
hækkað meira en markaðsverð
húsnæðisins. Fyrirtæki, sem selja
eignir, geta af þeim sökum reiknað
með að tapa umtalsverðum fjár-
hæðum vegna hins lága fasteigna-
verðs.
Fyrirtæki tapa stórfé á mis-
gengi
Mörg fyrirtæki lenda á þessu ári
í sama vanda og húsbyggjendur í
greiösluerfiðleikum fyrir fáum
árum. Misgengi tekna og lánskjara
veldur greiðsluerfiðleikum. Þrátt
fyrir skuldbreytingar og nýjar lán-
tökur þurfa mörg fyrirtæki að selja
eignir til að létta greiðslubyrði. Það
gerist á versta tíma. Vegna mis-
gengis fasteignaverðs og lánskjara
tapa þau stórfé á sölunni.
Til að skýra hvaö gerst hefur má
taka dæmi af litlu fyrirtæki sem í
árslok 1987 átti skuldlaus 25% af
verði húsnæðis sem þaö starfaði í.
Á húsnæöinu hvíldu verðtryggð
lán. Fyrirtækið lenti í greiðsluerf-
iðleikum og afréð að losa fiármagn
með því aö sefia eignina. Þegar frá
sölunni hafði verið gengið kom í
fiós að verðið hafði hækkaö mun
minna en lánin sem á eigninni
hvíldu. Fyrirtækið hafði tapað 60%
af eign sinni vegna misgengis láns-
kjara og fasteignaverðs.
Stefán Ingólfsson