Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.1989, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1989.
11
Utlönd
Heildarupphæð vinninga
7.10 var kr. 8.786.831
Tveir höfðu 5 rétta og fær
hvor kr. 2.593.071. Bónu-
svinninginn fengu 5 og
fær hver kr. 106.806. Fyrir
4 tölur réttar fær hver
kr. 7.253 og fyrir
3 réttar tölur fær hver
kr. 473.
Sölustöðum er lokað 15 mínútum fyrir
útdrátt í Sjónvarpinu.
Ungveijaland:
Skiptar skoðanir
- um nýja stjómmálaflokkinn
Ráöamenn í Ungverjalandi skuld-
bundu sig í gær til aö koma á fjöl-
flokkakerfi í landinu en á næsta ári
fara þar fram fyrstu fijálsu kosning-
amar í fjörutíu ár. Þessi ákvöröun
kemur í kjölfar samþykktar flokks-
þings kommúnista frá því á laugar-
dag þegar flokkurinn var formlega
lagður niöur og jafnaðarmanna-
flokkur reis úr öskustónni. Leiötogi
fyrir honum hans er Rezso Nyers.
Ekki eru allir jafnánægðir með at-
buröi síðustu daga. Harölínumenn
segja of langt gengið en róttækir
umbótasinnar vilja ganga enn
lengra. Hinir síöamefndu óttast aö
takist nýja flokknum ekki aö sýna
kjósendum aö nú sé brotið blað í sögu
Ungveijalands, nýi flokkurinn sé allt
annað en „gamli kommúnistaflokk-
urinn“, muni hann hreinlega þurrk-
ast út í kosningunum á næsta ári.
Þá segir í stefnuskrá hans að flokk-
urinn sé vinstrisinnaður jafnaöar-
flokkur, flokkur þar sem leitað sé
samræmis milli jafnaöarstefnu og
kommúnisma.
Harðir kommúnistar eru aftur á
móti andvígir atburöum síöustu daga
í Ungverjalandi. Harölinumenn segj-
ast munu setja á laggimar eigin
kommúnistaflokk, jafnvel þegar í
dag.
Meöal þess sem flokkurinn sam-
þykkti í gær, mánudag, þegar fjallaö
var um stefnumiö hans, var aö hann
myndi láta af völdum ef frambjóö-
endur hans töpuðu í kosningum; aö
ríkisstjómin skuli vera ábyrg gerða
sinna fyrir kjörnum þingmönnum,
ekki stjómmálaflokki; að sett veröi á
laggirnar sjálfstætt embætti forseta;
dómsmálakerflö skuh vera sjálf-
stætt, ritskoðun verði afnumin og
stefnt að velferðarríki sem byggist á
frjálsu markaðskerfi.
Þá samþykktu forystumenn flokks-
ins yfirlýsingu þar sem mistök fortíð-
arinnar vom hörmuö, s.s. þegar
milljón manna var ofsótt í Ungverja-
landi á Stalínstímanum og þegar
Sovétmenn brutu á bak aftur upp-
reisnina 1956.
Kommúnistar hrifsa völdin
í þingkosningunum í Ungveija-
landi í nóvember áriö 1945 hlutu
Ungverjaland undirgengst nú miklar
breytingar í lýðræðisátt og hefur
mátt þola gagnrýni sumra austan-
tjaldsríkja, ekki síst Austur-Þýska-
lands en 11. september síðastliðinn
opnuðu Ungverjar landamæri sín
við Austurriki til aö hleypa þúsund-
um austur-þýskra flóttamanna til
vesturs.
kommúnistar innan við tuttugu pró-
sent atkvæöa. En meö fulltingi Sovét-
manna, sem réöust inn í landið
skömmu áður en síðari heimsstyrj-
öldinni lauk, og pólitískum kænsku-
brögöum náöu þeir algerum völdum
í maí 1949. Stjórnarskráin, sem var
þá samþykkt, leiddi í raun til eins
flokks stjórnmálakerfis.
í kjölfarið, fram til ársins 1953, ríkti
stalínsk ógnarstjóm og póhtísk kúg-
un í landinu sem þá var undir stjórn
Matyas Rakosi. Á árunum 1952-53
hélt Rakosi æöstu embættum bæði
ríkis og flokks. Hreinsanir á vett-
vangi stjórnmálanna á þessum árum
komu ekki eingöngu niður á andófs-
Ráðamenn i Ungverjalandi, Miklos Nemeth forsætisráðherra, fyrir miðju, og umbótasinninn Imre Pozsgay, lengst
til vinstri, og Karoly Grozs, lengst til hægri, greiða atkvæði á fyrsta degi flokksþings kommúnistaflokksins. Flokkur-
inn var formlega lagður niður á laugardag. Simamynd Reuter
júni áriö 1987 tók Karoly Grozs við
embætti forsætisráðherra og tveim-
ur mánuöum síðar fæðist fyrsti visir
aö stjómarandstööuflokki í landinu,
Lýöræðisfylkingin. í lok ársins 1988
voru meöhmir hennar orönir tíu
þúsund.
í maí á síðasta ári er Janos Kadar
vikið úr stjórnmálaráðinu en Grosz
tekur við stööu hans. Hann tekur
höndum saman við tvo helstu um-
bótasinna flokksins, Reszo Nyers og
Imre Pozsgay.
Samskipti Ungveijalands og landa
utan kommúnistablokkarinnar
veröa æ betri og í júh árið 1988 fer
Grozs, fyrstur ungverskra leiðtoga, í
opinbera heimsókn til Bandaríkj-
anna. En samskiptin viö nágranna-
ríkið Rúmeníu versna í kjölfar ásak-
ana um slæma meðferð stjómvalda
í Búkarest á minnihlutahópum Ung-
veija í Rúmaníu.
Fyrir ári lét Grozs forsætisráð-
herraembættið í hendur Miklos
Nemeth. Grozs mátti þola gagnrýni
fyrir að standa í vegi fyrir frekari
umbótum. Nemeth heitir því að
stjómvöld skuh vera laus við allan
póhtískan þrýsting frá flokknum.
í febrúar síðasthðnum samþykkti
miðstjórn ungverskra kommúnista í
gmndvaharatriðum fjölflokkakerfi í
landinu og í apríl fara róttækir um-
bótasinnar fram á að flokknum verði
skipt milli harðlínumanna og um-
bótasinna. Mánuði síðar er Kadar
sviptur öhum embættum og opin-
berlega ásakaður fyrir að halda aftur
af umbótum á þessum áratug. Þá
sendir miðstjómin frá sér yfirlýs-
ingu þar sem lýst er yfir að Imre
Nagy hafi verið ólöglega tekinn af
lífi og verði borinn til grafar að nýju,
sem sæmir þjóðarleiðtoga. Er þetta
talið til marks um viðleitni stjóm-
valda til að auka frjálsræði í landinu.
í júní á þessu ári samþykkja stjóm
og níu flokkar stjórnarandstöðu að
ræða saman um hvemig umbreyta
beri ungverska kerfinu í fjölflokka-
kerfi og kommúnistaflokkurinn
samþykkir fjögurra manna fram-
kvæmdanefnd undir forsæti Nyers.
Þann 6. október hefst þing komm-
únista en á því var samþykkt að
leggja flokkinn niður. Nýr jafnaðar-
mannaflokkur, Ungverski sósíahsta-
flokkurinn, er settur á laggimar og
snúa ráðamenn í landinu þar með
baki við fjörutíu ára hefð marx-lenín-
isma í Ungverjalandi.
Heimildir m.a. Reuter
Hinn nýi leiðtogi Ungverska sósíalistaflokksins, Rezso Nyers.
Símamynd Reuter
mönnum utan kommúnistaflokksins
heldur og innan hans.
í kjölfar fráfalls StaUns, árið 1953,
hélt Rakosi embætti flokksleiðtoga
en var neyddur til að láta af embætti
forsætisráðherra. Við því tók Imre
Nagy og sat í því embætti til ársins
1955. Það hafði í for með sér pólitíska
slökun, sér í lagi lausn nokkurra
pólitískra fanga.
En andstaðan í landinu var mikU
gegn stjórn kommúnista. Hún náði
þó ekki hápunkti fyrr árið 1956, fyrst
í júlímánuði þegar Rakosi var bolað
burt úr embætti flokksleiðtoga og
síðan í október þegar uppreisnin
hófst. Mótmæhn gegn stjórnvöldum
jukust stöðugt og skömmu eftir að
uppreisnin braust út var Nagy settur
í embætti forsætisráðherra á nýjan
leik. Mótmælendur úr öUu stéttum
kröfðust frjálsra kosninga og aö Ung-
veijaland segði sig úr Varsjárbanda-
laginu.
Um mánaðamótin október-nóv-
ember samþykkti bin nýja stjórn
undir forystu Nagy fjölflokka lýð-
ræðiskerfi og afsögn Ungverjalands
úr Varsjárbandalaginu. Stjórnin fór
fram á að Sameinuðu þjóðirnar og
Vesturlönd vernduðu hlutleysi
landsins. Frá Vesturlöndum bárust
engin viðbrögö. Snemma í nóvember,
aö því er séð verður, setti Janos Kad-
ar á laggimar aukastjórn og fór fram
á aðstoð frá Sovétríkjunum. í kjölfar-
ið réðust sovéskir hermenn inn í
Búdapest og drekktu uppreisninni í
blóöi. Nagy var dæmdur sem land-
ráðamaður og hengdur ásamt nokkr-
um samráðherrum sínum.
Bylgja umbóta
Margt hefur breyst á síðustu ámm.
Þrátt fyrir eða einmitt vegna upp-
reisnarinnar 1956 hafa umbætur síð-
ustu áratuga leitt tíl aukins frjáls-
ræðis. Og árið 1968 hófu stjómvöld
efnahagsumbætur sem hafa orðið th
þess að auka lífsgæði í landinu.
Síðustu tvö ár hafa átt sér staö
miklar breytingar í Ungveijalandi. í